Alþýðumaðurinn - 12.06.1945, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUM
Krafan um félagslegt
öryggi.
AÐURINN
þýðutryggingar á íslandi og í
nokkrum öðrum löndum. Erlend
ar framtíðartillögur. Jón Blön-
dal tók saman. Er þetta hið fróð-
legasta rit, þar sem rakin er hin
íslenska löggjöf um þessi mál í
megindráttum og bent á helstu
veilurnar; löggjöf Svía, Dana og
Ný-Sjálendinga um alþýðutrygg
ingar rakin, einnig Sovétríkj-
anna. Loks eru raktar nokkrar
framtíðartillögur, sem frarn
hafa komið í ýmsum löndum og
athygli hafa vakið. —
Stundum heyrir maður fjasað
um sjúkrasamlögin, það séu
ljótu stofnanirnar. Menn verði
að borga og borga endalaus ið-
gjöld, nú, svo verði þeir að
verða lasnir til þess að fá eitt-
hvað fyrir allar þessar greiðsl-
ur og loks geri læknarnir alla að
„hysteriskum“ kramáraumingj-
Þriðjudaginn 12. Jiiní 1945
tryggingar að jafna misræmið,
sjúkratryggingar t. d., þar sem
sjúkdómar herja, ómagastyrkir,
þar sem ómegð er mikil. Þyki
enn of íburðarmikið að taka
upp almenna ómagastyrki, sem
þó væri sjálfsagðasta lausnin,
þá væri millivegur, að hinda þá
við verkamanna-, sjómanna- og
bændafjölskyldur, því að þar
munu þeir sjálfsagðastir, bæði
sökum þess að þessar stéttir eru
taldar bárnflestar og eins munu
tekjur þeirra oft óríflegastar. —
Engin þjóð, sem teljast vill menn
ingarþjóð, getur látið sér á sarna
standa, hvernig búið er að for-
eldrum verðandi kynslóðar og
vaxandi þjóðfélagsþegnum.
Eflaust mun þess ekki ýkja-
langt að, bíða, að almenningi
komi fyrir sjónir ákveðnar til-
lögur um almannatryggingar.
Verða þær þá væntanlega rædd-
ar hér í blaðinu. En félagslegt
Þeim mönnum fer nú ört fjölg
andi, sem sjá, að trygging félags
legs öryggis er eitt af stærstu við
fangsefnum samtíðarinnar. Þeir
sjá, að nútímaþjóðfélag er orðið
svo samþætt og samanslungið að
byggingu og starfi, að samhjálp-
in hljóti að vera og eigi að vera
einn meginhurðarásinn.
Aldrei hefir verið meira ritað
og rætt um þessi mál en meðan
á nýafstaðinni Evrópustyrjöld
stóð, öryggisleysið hefir gefið
þránni eftir öryggi byr undir
báða vængi.
Hér á landi hafa menn veitt
einna mesta athygli hinum svo-
nefndu Beveridge-tillögum í
Bretlandi, enda hafa þær vakið
gífurlega athygli um heim allan
og bókin með þeim verið þýdd á
fjölda tungumála.
Hitt mun síður kunnugt hér,
*að á vegum Fabian Society í
Bretlandi voru samdar tillögur
um almannatryggingar, alger-
lega óháð Beveridge og í sama
mund, en svipar þó mjög til til-
lagna hans. Um þetta ferst rit-
stjóranum W. A. Robson svo orð
í formála bókarinnar Social Se-
curity, sem hefir tillögur Fabian
Society inni að halda:
„Þegar allt er athugað, er það
mjög athyglisvert, hversu mikið
sameiginlegt er í skýrslu Beve-
ridge og áætlun Fabiananna.
Það er gleðilegt tímanna tákn,
inu, ef sú skipun, sem Rússar
töldu besta, hefði verið sam-
þykkt. En ef til vill hafa Bretar
ekkert slíkt í hyggju. Ef til vill
hafa einhverjir aðrir eitthvað
annað í hyggju.
Þótt samkomulag yrði um
þetta atriði á ráðstefnunni „eftir
japl og jaml og fuður“, mega
menn ekki ætla, að vandinn sé
leystur og hugsjón lýðræðisins
setst í öndvegi. Eitt atriði sam-
komulagsins er á þá lund, að
öryggisstofnunin, sem hlotið
hefir nafnið „Sameinuðu þjóð-
irnar“, má ekki beita valdi til
þess að leysa ágreiningsmál
nema öll stórveldin séu sam-
mála. En hvenær samþykkir
stórveldi að heita valdi gegn
sjálfu sér? Meðan slíkt ákvæði
sem þetta er grundvöllur stofn-
unarinnár, verður þess eklci
vænst, að hún taki Þjóðahanda-
laginu mikið fram eðá leiði
þjóðirnar á veg öryggis og rétt-
lætis. Verður því engum láð
það, þólt hann líti svörtum aug-
um til framtíðarinnar.
að tvær myndir, sem eru svo ó-
líkt skipaðar, skuli komast að
sömu niðurstöðu hvað snertir
svo mörg af meginatriðunum.
Það sýnir, að minnsta kosti á
þessu málefnasviði, að hin rök-
réttu vinnubrögð geta vísað á
veginn til ákveðinnar stefnu-
skrár um framkvæmdir, sem
ekki er hægt að komast fram hjá
Það sýnir, að ef menn, sem hafa
til að bera sérþekkingu og æf-
ingu í hugsun, beittu sér, án til-
lits til sérhagsmuna, til þess að
ráða fram úr stórfelldu félags-
legu vandamáli af þessari teg-
und, þá hljóta hinar réttu grund-
vallarreglur að koma frarn á svo
ótvíræðan hátt, að hin rétta
lausn hættir að vera undirorpin
mismunandi skoðunum, en verð
ur hin sama fyrir þá, sem liafa
vísindalega þekkingu.“
Þau lönd, sem framast stóðu
fyrir stríð, hvað tryggingalög-
gjöf snerti, eru talin að hafa ver-
ið Danmörk, Svíþjóð og Sovét-
ríkin. En á stríðsárunum hefir
Nýja-Sjáland sett löggjöf um al-
mannatryggingar, sem er talin
mjög athyglisverð. Og fleiri
lönd mætti nefna, svo sem Mexi-
co og Chile. í fjölmörgum lönd-
um fer nú fram gagnger athug-
un þessara mála og ýmsar tillög-
ur eru uppi. Alls staðar eru það
verklýðsflokkarnir, sem hafa
forgöngu þessara mála, í Rúss-
landi að sjálfsögðu kommúnist-
ar, en annars staðar yfirleitt
jafnaðarmenn.
Eins og öllum er kunnugt, var
sett löggjöf hér á landi um al-
þýðutryggingar 1936 fyrir for-
göngu Alþýðuflokksins. Engum
mun hafa verið ljósara en ein-
mitt Alþýðuflokksmönnum sjálf
um, að löggjöf þessari væri að
ýmsu leyti ábótavant, en álitu,
eins og raun hefir sýnt, að þó
væri stigið stórt spor í rétta átt.
Nokkrar breytingar voru síðan
gerðar til lagfæringar 1943. —
Enn eru þessi mál þó engan veg-
inn komin í það horf, sem Al-
þýðuflokkurinn telur nauðsyn-
legt, og þess vegna gerði hann
það að einu skilyrði fyrir þátt-
töku sinni í núverandi ríkis-
stjórn, að nýrri skipan yrði kom
ið á um almannatryggingar hér
á landi og löggjöf sett um þær
eigi síðar en á þessu ári. Um
þetta mál hefir síðan verið frem
ur hljótt, en eigi að síður hefir
Alþýðuflokkurinn unnið kapp-
samlega að undirhúningi þess.
Hefir félagsmálaráðuneytið ný-
lega gefið út rit, sem heitir Al-
um, svo að þeir geti „tr
samlögin sem best! — Því mið-
ur hafa þessar raddir ef til vill
nokkuð til síns rnáls. En sé þetta
skoðað niður í kjölinn, sjá allir,
að hér á löggjöfin varla sökina,
heldur þroskaleysi sumra veit-
enda og þiggjenda. Hér verður
því lítið vikið að skoðunum
þeirra, sem jafnvel vilja afnema
allar tryggingar, heldur !auslega
drepið á helstu vankanta núgild-
andi löggjafar, svo að almenn-
ingi verði ljósar, hvert stefna
beri.
Augljósasti gallinn er sá,
hvað tryggingarnar ná skammt,
svo að þær veita alls ekki félags-
legt öryggi. Trygging gegn tekju
missi vantar, ómagastyrkir eru
engir, atvinnuleysistrygging er
óvirk, slysatrygging nær ekki til
allrar vinnu, þar á meðal er nœr
öll landbúnaðarvinna undanskil
in og mestur hluti ólíkamlegrar
vinnu; sjúkrati'ygginga geta
ekki allir orðið aðnjótandi; elli-
laun og örorkubætur eru yfir-
leitt of lág og engar ákveðnar út
hlutunarreglur til fyrir þeim,
heldur fara þær eftir mati bæjar-
og sveitarstjórna; sameiginleg
yfirstjórn allra tryggingamála
vantar, sumt er í höndum Trygg-
ingarstofnunarinnar,sumt í hönd
um hæjar- og sveitastjórna, sumt
í höndum sjúkrasamlaga og
fleira mætti nefna.
Yfirleitt er svo komið nú, að í
aðalatriðum þykir sanngjarnt að
greiða sömu laun fyrir sömu
vinnu. (Enn er þessi regja all-
mjög brotin, ef annars vegar er
um konur að ræða, hins vegar
karlmenn). Þó er oft langt. frá
því, að tveir menn með sömu
laun heri raunverulega jafnan
hlut frá borði. Annar hefir
kannske aðeins fyrir sjálfum sér
að sjá, hinn ef til vill stórri fjöl-
skyldu. Samt sem áður dettur
engum í hug, að laun eigi að
greiða eftir ástæðum launþega,
en þar eiga hinar mismunandi
öryggi verður ekki tryggt nema
alménningur geri sér glögga
grein fyrir nauðsyn þess og
skipi sér með festu og þunga að
baki þeim, sem bera vilja það
mál fram til sigurs. Alþýða
manna verður að vakna til skiln-
ings á því, að sé álit hennar sam
stillt og ákveðið, er það aflið,
sem mestu ræður bak við öll
tjöld stjórnmálanna, og félags-
legt öryggi er mál allrar alþýðu,
hvar í flokki sem hún stendur.
—giS.
o—o
2. þ. m. voru gefin saman í
hjónaband í Akureyrarkirkju
ungfrú Hjördís Oladóttir, Krist-
jánssonar, póstmeistara, og Jó-
hann Gúðmúndsson póstþjónn.
Ríkisstjórnin hefir skorað á
allar bæjarstjórnir og héraðs-
stjórnir í landinu, að gangast
fyrir hátíðahöldum á lýðveldis-
daginn 17. Júní n. k. Verður
þessi áskorun trauðla skilin á
annan veg en þann, að ríkis-
stjórnin geri ráð fyrir að þjóð-
in sé húin að gleyma stofnun
lýðveldisins ári eftir að hún fór
fram.
Eins og auglýst er í blaðinu
í dag efnir Kvenfélagið „Fram-
tíðin“ til Jónsmessuhátíðar ann-
an Sunnudag — 24. þ. m. Verð-
ur mjög vandað til hátíðahald-
anna og er ætlast til að um
héraðshátíð verði að ræða.
Verður nánar skýrt frá hátíða-
skránnf í hlöðunum í næstu
viku. — Sósialistaflokkurinn
(kommúnistar) höfðu auglýst
Jónsmessuhátíð í Vaglaskógi
þenna dag, en hafa nú frestað
henni um eina viku, svo ekki
verði hvorutveggja hátíðahöldin
sama dag — háðum aðilum til
óhagræðis.
X.