Alþýðumaðurinn - 25.09.1945, Blaðsíða 1

Enn um hafnargarð-
inn á Tanganum.
Hvað á að gera fyrir sjómenn-
ina í vetur?
Hvað fyrir verkamenu sem
koma til með að búa við vax-
andi dýrtíð?
Enn virðist ekki bóla á fram-
kvæmdum í hafnarmálum bæj-
arins. Það virðist vera öllu minni
lyftingin í bæjarstjórninni núna
en í Febrúar s. 1. ár, þegar stóru
fyrirsagnirnar prýddu dálka
„Dags“ og bæjarstjórinn var
sendur út af örkinni á fund mátt
arvalda ríkisins og bæjarstjórn
gaf út, að framkvæmdum yrði
hraðað sem rnest mætti.
Nú er svo hljótt uin þetta mál,
sem mest má. Undirstaða hafn-
argarðsins rekur upp stiklana
um fjörur, en liggur í leyni fyrir
sjófarendum urn flóð. Og bæj-
arstjórnin virðist hafa vel gert
og óhætt að geyina næsta bæjar-
stjóra að byggja ofan á þessa
glæsilegu undirstöðu, þar sem
hver steinn kostar víst nú þegar
fleiri tugi króna.
En nú fer vetur að\ ganga í
garð. Atvinna verkamanna er á
þrotum. Sjómenn heim konmir,
matvinnungar, sumir rúmlega,
aðrir tæplega. Vaxandi dýtíð
grefur gráðugum fingrum dýpra
og dýpra niður í vasa verka-
manna, sem tæmast samstundis
þegar haustvinnuna þrýtur.
Það þarf því engan vitring til
að sjá, að ef bærinn ekki stofnar
til ákveðinnar, áframhaldandi
vinnu í vetur, blasir ekkert ann-
að við fjölskyldumönnum í
verkamannastétt en sultur. Ótrú-
legt en satt.
Og verkið bíður hinna starf-
fúsu handa verkamanna og sjó-
manna. Það er bæjarstjórnin,
sem stendur á. Bæjarverkstjóri
hefir skýrt ritstjóra blaðsins frá
því, að töluvert sé til af sprengi-
efni, og útvegun þess, sem meira
þarf með, muni .engurn sérstök-
um vandkvæðum bundin. Ekkert
virðist því vanta nema framtaks-
semi hjá bæjarstjórninni.
Hún kemst ekki undan því að
stofna til vetrarvinnu.
Verkið liggur fyrir. Það bíð-
ur meira að segja.
Hví þá ekki að hafa allt til
búið, þegar atvinnan þver í
haust.
Hver vikan, sem tapast, er
dýrmæt. Vetrarveðráttan mun
höggva nógu mörg og nógu stór
skörð í atvinnuna þegar þar að
kemur.
Hver getur svarað }3ví?
Maður, sem gjarnan vill kom-
ast að við iðnstörf, skrifar blað-
inu á þessa leið:
„Þegar ég kom heim úr sum-
arvinnunni, sem að þessu sinni
var fjórum sinnum rýrari en
venjulega, var mér það fyrst í
hug, að útvega mér einhverja
fasta vinnu, helst við iðnað. Var
mér þá bent á, að þá nýskeð
hefði verið auglýst eftir fólki —
konum og körlum, — sem vildu
sæta vinnu við iðnað. Eg þang-
að og spurði. Nei, nei — aldrei
vantað fólk! Enginn verður tek-
inn! Eg spurði þá, hvort ekki
hefði verið auglýst eftir fólki.
Jú, reyndar liefði það verið
gjört, en rétt svona til að prófa
hvernig ástandið væri á þessu
sviði. En — sem sagt — það
vantaði ekkert fólk og enginn
yrði tekinn. Nú er mér spurn:
Er verið að gabba fólk? Eða er
þetta gjört með tilliti til þess að
erlent verkafólk verði flutt inn,
eins og kvisast hefir að einstakir
atvinnurekendur hafi hug á-um
þessar mundir? Ætti verkafólk
sem kynni að taka áðumefnda
auglýsingu alvarlega og fær
„Gjafir eru yður gefnar“
1. Apr. 1939 voru lögleiddar
nokkrar varúðarráðstafnir gegn
hækkuðu verðlagi.Þessar ráðstaf
anir voru þær fyrstu, sem gerðar
voru af hálfu þess opinbera hér-
lendis gegn þeirri dýrtíð, sem
farið var að örla á. Þessar ráð-
slafanir voru fólgnar í eftirfar-
andi ákvæðum:
1. Hækkun landbúnaðaraf-
urða skyldi hlíta sömu reglum
og hækkun kaupgjalds verka-
manna, þ. e. þáverandi hlutföll
milli afurðaverðs og kaupgjalds
skvldu haldast óbreytt.
2. Hækkun húsaleigu var
bönnuð.
3. Bannað var að hækka út-
lánsvexti.
4. Verðlagseftirlit skerpt.
Þessar ráðstafanir gáfust yfir
leit mjög vel, því að verðlagið
hækkaði á tímabilinu Ap.—Okt.
eða fram til ófriðarbyrjunar að-
eins um 3%, en síðan fer hækk-
unar að gæta af völdum stríðs-
ins, og 1. Jan. 1940 er fram-
færsluvísitalan komin upp í 112
stig.
En í Janúar það ár er gerð á
alþingi að tilhlutan Framsóknar-
flokksins sú ákvörðun, sem ör-
lagaríkust og óheillasömust hef-
ir gerð verið um langt skeið hér
á landi: Verðlag landbúnaðar-
afurða er slitið úr tengslum við
kaupgjald verkafólks.
Um haustið sama ár rýkur
vísilala landbúnaðarafurða upp
í 163 stig (1. Des. 1940), en þá
er .kaupgjaldsvísitalan 127 stig.
Vert er að minnast þess, að und-
ir forustu Alþýðuflokksins hafði
verkalýðurinn lagt fram stór-
merkt framlag til að halda niðri
dýrtíð af hálfu kaupgjalds, þ. e.
full dýrtíðarvísitala var ekki
tekin á grunnkaup. Þarna komu
nú þakkirnar, og ótrúlegt er, að
íslensk alþýða gleymi því strax,
að það er Framsóknarflokkur-
inn, sem í dýrtíðarmálunum
stígur fyrsta og versta óhappa-
sporið.
Nú rak hver hækkunin aðra:
Afurðaverðið hækkaði, þá varð
sömu svör og ég, að festa sér
þau í minni ef tilraun skyldi
verða gjörð með innflutning á
erlendu verkafólki og það rétt-
lætt með því að ekkert innlent
verkafólk hafi verið fáanlegt
þrátt fyrir að eftir því hafi ver-
ið auglýst.
Og hver vill svara því hvað
svona hundakúnstir eigi að
þýða?“
að hækka kaup. Þegar kaupið
var hækkað þurfti að hækka af-
urðaverðið aftur, og svo koil af
kolli. Bann við hækkun húsa-
leigu reyndist í mörgum tilfell-
um ranglátt, þegar dýrtíðin fékk
að leika lausum hala á öðrum
sviðum, og niðurstaðan varð sú
í reynd, að fjöldi íbúða var tek-
in á leigu fyrir miklu hærra
verð, en fram kom í vísitölu-
húsaleigu. — Verðlagseftirlitið
mun alltaf hafa reynst götótt í
fjöldamörgum tilfellum.
Þannig brotnaði liver stíflan
af annarri gegn dýrtíðarflóðinu,
eftir að Framsóknarfiokkurinn,
með dyggilegri hjálp Sjálfstœðis
jlokksins, hafði brotið þar fyrstu
skörðin í.
Um áramótin 1941—1942
grípa fyrrnefndir flokkar til þess
örþrifaráðs, að samþykkja gerð-
ardómslögin frægu. Alþýðu-
flokkurinn hafði á aukaþingi
1941 borið frain all-ýtarlegt
frumvarp til lausnar dýrtíðar-
málinu, svo sem afnám tolla á
skömmtunarvörum, samrœming
verðlagseftirlits, lœkkun farm-
gjalda, landsverslun o. fl., en
bví hafði ekki verið sinnt. Nú
hóf hann harðvítuga baráttu
gegn gerðardómslögunum, enda
urðu þau ekki langæ í sinni upp-
haflegu mynd.
Næstversta skrefið, sem stigið
er í dýrtíðarmálinu, er svo störf
sex manna nefndarinnar, en hún
sat að störfum undir liandleiðslu
Sjálfstæðisflokksins. Fyrir áhrif
þei*rar nefndar að mestu hækk-
ar framfærsluvísitalan úr 183
stigum í 272. Þes6Í hæ'kkun er
kölluð „lngólfsstyttan‘ eftir
Tngólfi Jónssyni á Hellu, sjálf-
stæðisflokksmanni. — En hverj-
ir áttu að standa í ístaðinu fyrir
verkalýðinn í sex manna nefnd-
inni? Það var Alþýðusamband
Islands. Þegar hér var komið
sögu, höfðu kommúnistar náð
þar yfirráðum með tilstyrk Sjálf
stæðismanna, og þeir lögðu því