Alþýðumaðurinn - 14.08.1951, Blaðsíða 1

XXI. árg.
VERÐUR HANN
SEKTAÐUR EÐA EKKI?
Undanfarið hefir Akureyrar-
bær verið að gera þá þrifnaðar-
ráðstöfun að láta setja upp rusl-
körfur við fjölfþrnustu götur bæj-
arins. Ein átti að koma á horni
Hafnarstrætis og Kaupvangs-
strætis hjá húsinu Hafnarstr. 94
(Hamborg) og hafði verið kom-
ið fyrir járnröri þar, steyptu ofan
í gangstéttina, en ofan á það átti
síðan að læsa ruslkörfunni.
Eigandi Hamborgar, Jóni E.
Sigurðssyni, kaupmanni, öðrum
fulltrúa Sjálfstæðisins hér í raf-
•veitunefnd, og sáttanefndarmanni,
fannst þessi þrifnaðarráðstöfun
hins vegar of nálæg sér og sagaði
með eigin hendi járnrörið af nið-
ur við gangstétt. til áréttingar
sendi hann rörbútinn inn á skrif-
stofu bæjarstjóra.
Nú spyr almenningur: Verður
Jóni þolað þetta bótalaust, því að
enginn dregur í efa, að unglingar,
sem svipað athæfi hefðu framið,
mundu þegar hafa verið sóttir til
sektar. Hvað gera bæjaryfirvöld-
in í málinu?
Nýtízku
sparnaðarráðstöfun
fjármálaráðherrans
Bjarni Benediktsson frá Hof-
teigi, blaðamaður við Þjóðvilj-
ann, segir eftirfarandi sögu:
Kona nokkur heitir Halldóra
B. Björnsson. borgfirzk að ætt,
en nú búsett í Reykjavík og orð-
in ekkja með eitt barn á fram-
færi. Hún hefir undanfarin ár
haft símavörzlu í Fjárhagsráði á
sumrum, en verið starfsmaður
Alþingis á vetrum. 1 vor er henni
sagt, að hennar sé ekki þörf í
Fjárhagsráði, því að þar eigi nú
að spara. Nokkru síðar vitnast
þó, að nýr kvenmaður hefir ver-
ið ráðinn að símavörzlu Fjár-
hagsráðs. Það er dóttir Eysteins
Jónssonar, fjármálaráðherra, þess
sem vill spara í opinberum
rekstri. Kona var ráðin um skeið
til að kenna nýliðanum listina
við símann.
SÍLDVEIÐIN
hefir verið mjög treg sl. viku og
yfir síðustu helgi. Hafa sárafá
skip hlotið afla, svo að nokkru
hafi numið, og eru mörg skip enn
mjög illa stödd með sumarveið-
ina, ef ekki rætist betur úr. Hins
vegar eru toppskipin þegar húin
að gera ágæta sumarvertíð.
___,*__
HEYSKAPUR
hefir gengið allvel norðanlands,
það sem af er sumri. hvað nýt-
ingu heyja snertir.
Þriðjudaginn 14. ágúst 1951
Steindór Steindórsson frá Hlöðuxn:
Ymislegt af Norðurlöndum
Norðmenn treysta mjög varnir sínar og hamla
fcst gegn vaxandi dýrtíð. - í Danmörku vex verð-
bólgan hröðum skrefum, búðir eru fullar af
vörum, en tómar af viðskiptavinum.
Ritstjóri Alþýðpmannsins hefir
farið þess á leit við mig að segia
eitthvað í fréttum frá dvöl minni
erlendis, nú við heimkomuna. En
annars er það svo eftir margra
mánaða útivist, þá er erfitt að
vita, hvar grípa skuli niður, eink-
um þar sem útvarp og blöð flytja
daglega fregnir af því, sem frétt-
næmt þykir og í frásögur fær-
andi.
Umtalsefni manna um öll Norð-
urlönd í vor og sumar hefir verið
tíðarfarið, en þar hefir alls staðar
verið köld verðrátta í allt vor og
sumar. Um sunnanverðan Noreg
var þó hlýtt i maí og júní, en
þurrkar svo miklir að til vand-
ræða horfði, en úr því tók veðr-
áttan að kólna. Um Norður-
Noreg var kuldatíð og grasbrestur
fyrirsjáanlegur.
Margir hafa spurt mig, 6Íðan
ég kom heim um verðlag og af-
komu fólks. Er þar af skemmst
að segja, að vöruverð er yfirleitt
hátt um Norðurlönd, þótt eigi sé
það með slíkum ódæmum, sem
hér heima. Þegar ég fór utan í
vetur var allverulegur munur á
verðlagi i Danmörku og Noregi.
Voru vörur yfirleitt dýrari í
Noregi um þær mundir. Síðan
hefir mikil verðhækun orðið í
báðum löndum. En sá er munur
að í Noregi gerir ríkisstjórnin
allt, sem í hennar valdi er til að
halda verðhækkunum í skefjum,
enda má segja, að megin verð-
hækkunin þar stafi af söluskatti
þeim, er lagður var á vegna víg-
búnaðar, nær hann þó ekki til
brýnustu lífsnauðsynja.
1 Danmörku virðist hins veg-
ar ríkja lík stefna og hér, enda
afturhaldsstjórn við völd þar. En
afleiðingar þeirrar stefnu er óð-
um að koma í ljós. Sölubúðirnar
eru að vísu fullar af vörum, en
kaupendurna skortir, því að
kaupgeta manna fer þar sífellt
minnkandi. Var hálfömurlegt að
sjá hin stóru vöruhús nær tóm af
viðskiptamönnum, og algeng sjón
var að afgreiðslufólkið var drjúg
um fleira en kaupendurnir.
Vöruskömmtun er enn í Noregi,
er bæði vefnaðarvara, kaffi og
sykur og ýmsar fleiri vörur
skammtaðar, svo sem þurrkaðiy
ávextir, súkkulaði, ostur og eilt-
hvað fleira. Skammturinn þykir
naumur eins og ætíð þar, sem um
skörnmtun er að ræða, en ekki
virtist mér samt, að vandræði
væru að, eftir því sem mér var j
frá sagt. Það er erfitt fyrir ó-;
kunnugan að skapa sér yfirlil!
um afkomu manna ahnennt, eftir
sögusögnum einum, en eftir því
sem ég fékk næst komizt, mun
hlutfall milli vöruverðs og launa
ekki ósvipað í þessum löndum og
hér er, a. m. k. í meðallaunaflokk-
um. Hins vegar hýst ég við, að
meðal verkamanna séu laun til-
tölulega betri hér miðað við
vöruverð. En augljós er þó mun-
ur á aðstæðum í Noregi annars
vegar og Danmörku hinsvegar,
því að í Noregi er markvíst unn-
ið að því að halda uppi hag
launastéttanna, en öfugt í Dan-
mörku.
Annars var furðu rólegt í
stjórnmálum Noregs þenna tíma,
er ég dvaldist þar, má óhætt full-
yrða, að stjórn Gerhadsens nýtur
almenns trausts, og jafnvel and-
stæðingarnir eru furðu hógværir
í árásum sínum og gagnrýni. All-
mikill úlfaþytur varð þó í vor
eftir heimkomu Gerhadsens frá
Ameríku, en þar hafði hann rætt
um möguleika á Marshallfé til
nýbygginga og framkvæmda i
Norður-Noregi, en þar var land
allt evtt á stórum svæðum í styri-
öldinni. Hinsvegar eru þar miklir
möguleikar í sambandi við orku-
ver, iðnað og málmnám. Þótti
andstæðingunum hann hafa farið
bak við Stórþingið í þessu máli
og töldu að Verkamannaflokkur-
inn ætlaði að nota þetta mál sér
til framdráttar við sveitar- og
bæjarstjórnarkosningar, sem
fram eiga að fara í haust. En ann-
ars var enn ekki farið að ræða
um þær að marki, en þó mátti
heyra á stjórnarblöðunum, að
Verkamannaflokkurinn var tekinn
að búa sig undir bardagann með
fjársöfnun og félagastofnunum.
Engu var saint spáð um úrslit, né
hvað gerast mundi í næstu al-
mennum kosningum.
Áður en ég færi alfarinn frá
Noregi, brá ég mér til Norður-
Noregs, allt norður til Tromsö.
Staðhættir eru að mörgu leyti
likir þar og hér heima. Menn lifa
þar á landbúnaði og fiskiveiðum,
og heyja þar harða baráttu við
óblíða náttúru. Víða er þar strjál-
býlt, en land er hvarvetna vaxið
skógi, og eru nú víða miklar
framkvæmdir þar um ræktun
barrskóga i stað birkiskóganna,
sem mest er j>ar af. Allmikið
hef!r verið reist af nýbýlum þar
hin síðari árin, og þótti mér
merkileg tilraun sú, sem þar er
gerð um sameining fiskveiða og
landbúnaðar. Er jiað á þá lúnd,
að sjómenn reisa þar nýbýli í
sveitum en búa ekki í kaupstöð-
um. Bústofninn er ekki stærri en
svo, ao konur og böru geta hæg-
lega annast hann um vertíðina,
meðan húsbóndinn er á sjónum.
En býlin eru reist með opinberum
styrk. Með þessu telja Norðmenn
sig vinna tvennt, hainla gegn
útþenslu kaupstaðanna og veita
sjómönnunum nokkra afkomu-
tryggingu, ef fiskveiðarnar bregð-
ast, auk þess sem ræktun lands-
ins eykst. Taldi búnaðarráðunaut-
ur þar í Tromsfylki, sem mest
fræddi mig um þessa hluti, þetta
hafi gefizt vel. er þess var gætt,
að býlin væru merkilega stór, og
væri nú mikil efLrspurn eftir slík-
um býlum. Eru |iau setl svo þétt,
að raunar mynda býlahverfin
smáþorp. Fór ég um nokkur slik
nýbýlahverfi og leist vel á þau við
fljóta yfirsýn.
Annars eru húsnæðisvandræð-
in eitt af mestu vandamálum
Norðmanna um Jressar mundir,
einkum í Osló. Þótt mikið sé
byggt, vegur það á engan hátt
upp mót fólksfjölgun héraðanna
og þéirri stöðvun, sem varð í
MUÖY<UA !
28. tbl.
Landbúnaðarafurðir
munu hœhhu um 14, i
prósent í. stpt. n.h.
Verðlagsnefnd landbúnaðaraf-
urða sat fund í s. 1. viku. Á fund-
inuin lagði hagstofustjóri fram
útreiknaðan verðlagsgrundvöll
[ fyrir næsta verðlagsár, sem hefst
i 6. september n. k. samkvæmt sam-
i komulagi nefndarinnar.
j Verðlagsgrundvellinum var
ékki sagi upp, og gildir því sami
verðlagsgruiídvöllur og síðastlið-
ið ár. En vegna hækkunar á
rekstursvörum bænda hækkar
verð ó landbúnaðaráfurðum
Jieirra um 14,6 prósent frá 6.
september í haust að telja.
Frá mjólkurverðinu dregst
samt hin ólöglega hækkun, sem
framleiðsluráðið skellti á fyrsta
júní í sumar, en það var eins og
lesendur muna 13 aurar á lítra.
húsagerð yfir stríðsárin.
Ekki var mikið rætt um stríðs-
hættu, hvorki í blöðum né manna
á meðal, en hinsvegar virtust allir
á einu máli, aðrir en kommúnist-
ar, um það að búast við hinu
versta og treysta hervarnir lands-
ins eftir föngum. Þótti mér furðu
gegna. hversu lítið var möglað
gegn söluskatti þeim, sem á var
lagður til hervarna. Allir virtust
sammála um, að sagan frá 1940
mætti ekki endurtaka sig, og
þjóðin yrði að þola hvers konar
byrðar, til þess að hún væri ætíð
viðbúin að mæta fjandsamlegri
árás.
Otrúlegt má telja, hversu mjög
tekizt hefir að nema brott minjar
styjaldarinnar. í Narvík, sem
var einn þeirra bæja, sem verst
varð úti í styrjöldinni, er nú búið
að reisa meginhlutann úr rústum,
svo að það, sem mest einkennir
bæinn. eru ný hús og hús í smíð-
um. Og hið sama virtist mér
annars staðar.
Að endingu vil ég geta þess, að
ég kunni prýðilega við mig meðal
Norðmanna. Naut ég þar hvar-
vetna gestrisni og alúðar, og i
raun réttri er fólkið svo líkt okk-
ur hér heiina í lyndiseinkunn og
framkomu, að ég hafði sjaldnast
ó tilfinningunni, að ég væri er-
lendis. Teldi ég æskilegt, að ís-
lendingar, sem utan fara til náms,
beindu för sinni meira til Noregs
en verið hefir, enda þótt íslenzk-
um nómsmönnum fari þar fjölg-
andi síðari árin.
Steindór Steindórsson
jrá HlöSum.