Alþýðumaðurinn - 18.09.1951, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðjudagur 18. sept. 1951
Hin mikla íor norrænna
/r
kvenna til Islands
Eftir MARIE LOUS MOHR.
---------------
ALÞÝÐUMAÐURINN
Utgefandi:
Alþýðuflokksfélag Akureyrar.
Rilstjóri:
Bragi Sigurjónsson, Bjarkarsúg 7.
Sími 1604
Verð kr. 20.00 á ári.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.j.
Óvinir almennings
Meirihluti rafveitunefudar Ak-
ureyrar hefir nú á nýjan leik
ítrekað það gerræði sitt, að verð
á rafurmagni til upphitunar skuli
hækka til samræmis við okurverð
kola hér, en þau eru 58 kr. dýrari
tonnið en í Reykjavík.
Þrátt fyrir andmæli allra
verkalýðsfélaga hér í bænum
gengur meirihluti rafveitunefnd-
ar kinnroðalaust þessara hækkun-
arerenda. Þrátt fyrir sterka and-
úð alls almennings í bænum á
þessari alóþörfu hækkun, lemur
meirihluti rafveitunefndar hækk-
unarsamþykkt sína í gegn.
Þessir óvinir akureyrskra
heimila heita:
Sverrir Ragriars,
Indriði Helgason og
Kristinn Guðmundsson,
sannkallaðir erindrekar heimatil-
búinnar dýrtíðar.
í dag mun bæjarstjórnin fjalla
endanlega um málið. Ættu bæjar-
búar að fjölmenna á fundinn,þeir
sem kost eiga á, og hlusta á máls-
meðferðina. Verður því ekki trú-
að að óreyndu, að skynsamari
menn Framsóknar og Sjálfstæðis
i hæjarstjórn láti ofurkapp kola-
mannanna setja kolablett á bæj-
arstjórn fyrir vesalmannlega af-
greiðslu á málinu.
En sem sagt bæjarstjórnar-
fundurinn verður prófsteinninn.
Komið og sjáið sjálf, hverjir eru
óvinir almennings hér í bænum.
SÖNGSKEMMTUN
Guðrúnar A. Símonar
Siðastl. fimmtudagskvöld hélt
Guðrún Á. Símonar söngskemmt-
un hér í Nýja-Bíó. Undirleik ann-
aðist Fritz Weisshappels. Sögn-
konan söng bæði innlend og er-
lend lög og fékk prýðilegar við-
tökur að öðru leyti en því, að að-
sókn var fremur lítil. Bæði söngv-
ara og undirleikara bárust blóm-
vendir, og söngkonan varð að
syngja mörg aukalög.
Fró Gagnfræðaskólanum
Skólastjóri Gagnfræðaskólans
hefir beðið blaðið að hvetja for-
eldra barna, sem ætlunin er að
setjist í 1. bekk skólans í haust,
að hafa tal af sér hið allra fyrsta.
Er þetta nauðsynlegt vegna samn-
ingar stundarskrár skólans og
annars undirbúnings.
Harðbakur selur.
Harðbakur seldi sl. miðviku-
dag afla sinn, 3.394 kits, í Bret-
landi, fyrir 10.168 sterlingspund.
Sölur togaranna að undanförnu
hafa verið stórum lægri.
I Eins og öllum mun í fersku minni,
kom hingað til lands í sumar stór hóp-
ur kvenna af Norðurlöndum. Margir
hafa gaman af að sjá og heyra, hvað
gestsaugað sér hérlendis, og því leyfir
Alþýðum. sér að birta eftirfarandi
grein úr Dagbladet, Osló 5. sept. 1951.
Það skal tekið fram, aj) þýðingin er
lausleg og nokkuð stytt. — Br. S.I
Eflaust munum við flest eftir
frásögninni í fornsögunum um
konuna, sem reisti sér skála um
þjóðbraut þvera, svo að hún gæti
veitt hverjum beina, setn um veg-
inn færi. Ég var þeirrar skoðun-
ar fyrr, að vísast hefði þessi kona
fornsagnanna gert þetta meir af
fréttafýsn en gestrisni. En eftir að
Itafa í viku heimsókn kynnzt ís-
lenzkri gestrisni, hefi ég sann-
færzt um, að það, sem skipar
öndvegið hjá Islendingum nú,
eins og á söguöldinni, er gleðin
af að geta veitt langferðamanni
gestrisni sína og alúð. Okkur var
vissulega færður heim sannur um
þetta með ýmsu móti og á hríf-
andi hátt.
Fréttin af íör okkar með bílum
víðs vegar um landið fór fyrir
okkur, og þegar við ókum eftir
hinum fögru, en afskekktu sveit-
um, þar sem strj álbýlið er mikið,
blöktu fánar á stöng í virðingar-
og kveðjuskyni við okkur, ellegar
kveikt var á útiljósinu, þar sem
raflýst var, en hvorki fáni né
fánastöng fyrir hendi.
Nokkru fyrir sunnan Reykja-
vík er Hafnarfjörður, lítill út-
gerðarbær með um 4000 íbúum.
Konur þar höfðu sent okkur al-
úðarboð um að hafa þar við-
komu í báðum leiðum til og frá
Krisuvík, fyrsl til að sýna okkur
stoll bæjarins lystigarðinn
inn (Hellisgerði), því næst að
þiggja hjá þeim kaííi með pönnu-
kökum og rjóma.
Við dáðumst að hinum fagra
lystigarði í þessu annars skóg-
lausa umhverfi -— og gestrisnin
snart okkur hlýjum höndum. Og
ekki varð hrifning okkar minni
yfir kveðju frá Hafnarfirði, sem
okkur barst eftir að hafa kvatt
Reykjavík og vorum á leið norð-
ur í land: Við höfðum stanzað í
leiðinni hjá lillu veitingahúsi og
drukkið þar kaffi, en er við stig-
um upp í bílana á ný, beið okkar
í hverju sæti stór, safarík og Ijúf-
feng appelsína með kveðju frá
kaupmanni nokkrum í Hafnar-
firði!
Og meðan við höfðum verið
að drekka kaffið, höfðum við
fengið heimboð gegnum símann
að slanza við húsmæðraskóla
einn í leiðinni og borða þar þjóð-
arrétt íslendinga, skyrið, sem við
flestar vorum þegar orðnar sólgn-
ar í. — Þegar við komum þang-
að, stóðu allar kennslukonurnar
fagurbúnar úti til að laka á móti
okkur, og fallegur dregill hafði
verið lagður frá útidyrum og
fram á heimreiðina! Þegar við
svo héldum af stað á ný, voru
okkur bornir blómvendir. Blóm-
vöndurinn til Noregs var af sér-
stakri gerð: í honum voru ein-
göngu blóm vaxin í íslenzkri
mold, en upp af fræjum, sem for-
stöðukona skólans hafði fyrir
nokkrum árum fengíð hjá Sig-
ríði Undset!
Bæði af einstaklingum og op-
inberum aðilum var allt gert til
þess, að okkur íyndist sem við
værum heima hjá okkur og fengj-
um að sjá sem mest og kynnast
sem flestu.
í bílferðum þeim, sem við fór-
um, voru ætíð með íslendingar,
sem gátu sagt okkur fjölmargt
merkilegt úr fortíð og nútíð. M.
a. var Ragnar Ásgeirsson, garð-
yrkjuráðunautur eins konar fast-
ur leiðsögumaður okkar suður,
austur og norður um sveitir.
Hann er nú búsettur í Hvera-
gerði, sveitaþorpi um 46 km. frá
Reykjavík. Þar má segja að jörð-
in sjóði i hverum. Þeir gjósa
fram á milli húsanna og hita
vermihúsin, þar sem blóm, græn-
meti og ávextir eru framleiddir
fyrir Reykjavíkurmarkað.
Okkur fannst flestum, að þarna
væri byggt á ótraustum grunni,
en það er ugglaust eins með íbúa
Hveragerðis og bændurna á Sik-
iley, sem reisa hús sín og yrkja
vínakra upp eftir Etnuhlíðum:
moldin er frjósöm, jarðhitinn er
orkugjafi og mennirnir bjartsýn-
ir. Venjulega fer líka allt vel.
Það var sérlega áhrifaríkt að
sjá, hve Islendingar leggja sig
alla frain um að notfæra sér auð-
æfi og möguleika þessa furðu-
lands, er þeir byggja.
Það er kunnugt, að Reykjavík
er nær öll hituð upp með Iaugar-
vatni, sem er leitt um 15 krn. veg
frá Reykj um í Mosfellssveit.
Þangað fórum við meðal annars
og var sagt frá þessuin mann-
virkjum öllum. Meðalhiti vatns-
ins þar er um 87 gráður, en úr
heitustu borholunum kemur 99
gráðu heitt vatn. Og okkui" var
sagt, að vatnið yrði að kæla áður
en því væri dælt í hin 3300 hús í
Reykjavík, sem þannig eru hituð
upp á ágætan og ódýran hátt,
ódýrari en bæði með kolum og
olíu og sparar innflutning á 45
þús. tonnum kola yfir árið!
Á Reykjum hefir líka verið
reist vinnuheimili handa berkla-
sjúklingum í endurbata, svo að
þeir geti þar öðlazt vinnuþrek á
ný og orðið til gagns fyrir sig og
samfélag sitt. Yfirlæknirinn þar
skýrði fyrir okkur hælisstofnun-
ina og sýndi hana, og er hún hin
athyglisverðasta.
Þá eru mörg bændabýli víðs
vegar á landinu hituð upp með
laugarvatni, og sömuleiðis hér-
aðsskólarnir, sem á sumrum eru
reknir sem gistihús. Þar eru og
víðast gróðurhús og einnig inni-
eða útisundlaugar með heitu
vatni allan ársins hring.
Skortur á heppilegu byggingar-
efni hefir verið íslendingum sí-
varandi úrlausnarefni, og þó
kannske alveg sérstaklega frá
1900, en mannfjölgun hefir ver-
ið mjög ör á þessari öld. Það var
áberandi, hve mörg hús voru
klædd utan meðmáluðu bárujárni,
sérstaklega í bæjunum, og hve fáa
sveitabæi við sáum, þar sem leið
okkar lá um, af gamla stílnum,
þekktum af myndum, með metra-
þykkum torfveggjum milli bursta-
raða. En þeir standa skammt, var
okkur sagt. Nú eru byggð stein-
steypt íbúðar- og útihús með alls
konar nýtízkuþægindum í eld-
húsi og útihúsum. Og við úti-
störfin vinnur bóndinn með ný-
tízkuvélum amerískum.
Því miður en engin félags-
heild á íslandi, sem hefir það
verkefni að varðveita gamlar
minjar. Þess vegna er ekkert eftir
af hinum forna bæ Snorra, Reyk-
holti. Hinn nýi reisulegi héraðs-
skóli þar stendur einmilt á bæj-
arrústunum, svo að Snorralaug
verður þar sem hornreka. Sem
betur fer, er laugin sjálf stein-
hlaðin, og hefir því varðveizt.
Vatnið er annars svo heitt, að
það verður að kæla áður en bað
er tekið í því. Það varð Snorri
einnig að gera á sinni tíð!
Auðvitað heimsóttum við Þing-
velli, og þeim degi gleymum við
seint.
Kristján Eldjárn, þjóðminja-
vörður rakti frá Lögbergi sögu
staðarins og lýsti honum. Á eftir
skoðuðum við sumar gjárnar og
reikuðum um þingstaðinn, þar
sem hinar frægu fornsagnahetjur
reikuðu forðum, og skoðuðum
búðarstæðin. Þingvellir eru nú
fjölsóttur staður, og hefir þar
verið'reist hótel, er ber hið hljóm-
mikla nafn Valhöll. Þar bauð
Reykjavíkurbær okkur lil ánægju-
legrar kveðjumáltíðar, og voru
þar fulllrúar frá bæ og ríki við-
staddir.
Nú áttum við semsé að halda
norður til Akureyrar, sumar með
bílum, ásamt nokkrum Islending-
um, um Reykholt, Borgarfjörð,
Húnaþing og Skagafjörð til Ak-
ureyrar, aðrar með skipinu
Brand V þangað. Þaðan átti að
aka samflota að Gosafossi og Mý-
vatni.
Landslag norðanlands var okk-
ur síður framandi en sunnan-
lands. Gróðurfarið kom okkur
líka kunnuglega fyrir sjónir.
Grasið og blómin voru eins og
heima, hér voru langir firðir og
fjöll eins og heima, jafnvel birki-
skógar! Við hugðum, að berg-
legundir Suðurlandsins væru aðr-
ar en Norðurlandsins, en Sigurð-
ur Þórarinsson, prófessor, sem sl.
ár kenndi jarðfræði við Stokk-
hólmsháskóla, skýrði okkur frá
því í mjög fróðlegu erindi við
Mývatn, að þessi skoðun okkar
væri ekki rétt. Aðalbergtegundin
væri alls staðar basaltið, en að
vísu misgömul berglög eftir sí-
endurtekin stærri og minni gos
víðís vegar um landið. En lofts-
lagið norðanlands væri .hins veg-
ar sums staðar gróðrinum hag-
felldara og því væri hann þar á
sumum stöðum blómlegri.
„Menn segja,“ hélt hann áfram,
„að þrennt sé óteljandi á Islandi:
Eyjarnar á Breiðafirði, laugar og
hverir á landinu og Vatnsdalshól-
ar. Og ég vil bæta því fjórða við:
gígirnir við Mývatn.“-------
Við Mývatn fengum við tæki-
færi til að koma inn í einn gamla
bæinn. í eldhúsinu hékk silung-
ur til reykingar í löngum röðum
yfir hægum eldi, sem brann í
hlóðum á miðju gólfi. Við lilið-
ina var búr. Innar var baðstof-
an, þar sem fólkið býr.
Ekki skortir silung í Mývatni,
og heldur ekki mývarginn — hið
eina óþægilega á íslandi! En lirf-
an lifir í vatninu og er áta sil-
ungsins, og hann er fíngerður,
rauður og mjög ljúffengur.
Næsta dag bauð Akureyrarbær
okkur til kveðjumáltíðar að ný-
tízkuhóteli KEA. Þar hittum við
frú Margréti Schiöth, sem kvöld-
inu fyrir hafði hlotið heillaóskir
og þakkir allra bæjarbúa. Hún
hafði semsé með margra ára
vinnu sinni skapað Lystigarð Ak-
ureyrar og nú hafði brjóstlíkan
af henni verið afhjúpað þar í
þakkarskyni fyrir starfið.
Það skyldi þó ekki vera, að Is-
lendingar eigi auðveldara með
en aðrir að virða og viðurkenna
störf kvenna?
Okkur virtist hið íslenzka þjóð-
félag mjög demokratiskt hvað
stéttir og kyn snerti. Einhvers
staðar hefi ég minnzt áður á bíl-
stjórann, sem auk þess var kór-
söngvari og hafði farið með
hlutverk aðalsmanns í óperunni
Rigoletto í Þjóðleikhúsinu í
Reykjavík. Og ein þeirra, sem
daglega sýslaði um blóm og tré
Lystigarðsins á Akureyri, er einn
af kunnustu ferskeytluhöfundum
á íslandi!
Hún lofaði okkur meira að
segja að heyra nokkrar visur, en
því miður höfðu aðeins íslend-
ingarnir Jjeirra full not.
Og svo kom skilnaðarstundin.
Bryggjan var full af fólki. Nokkr-
ir höfðu meira að segja komið
flugleiðis frá Reykjavík til að
kveðja okkur, meðal þeirra var
varaforseti Alþingis, lögfræðing-
urinn Rannveig Þorsteinsdóttir.
Brand V þeytti eimlúður sinn í
þriðja sinn, þakkir og kveðjur
flugu milli skips og bryggju, og
svo seig skipið hægt frá og tók
stefnuna út fjörðinn.
Hinn góði vinur okkar, frú
Theresía Guðmundsson, fædd
Anda frá Kristianssand, hlaut
sem veðurstofustjóri bæði þökk
og heiður fyrir sólskinið, sem við
nutum, meðan við vorum á ís-
landi.
En nú náði vald og máttur frú