Alþýðumaðurinn - 06.11.1951, Side 1
fupijoumaoturuux
XXI. árg.
Þriðjudagur 6. nóvember 1951
39. tbl.
Arii IHO areiddu Almannatryggingamar 4,1
illj. hr. í ÍHEtur í Eyjaliariirsýslu oð d Ahureyri
Á sama tíma voru tilfallnar tekjur
trygginganna í sýslu og bæ 3,3
milljónir króna.
Starfsemi Tryggingar-
stofunar ríkisins.
Lögin um Almannatryggingar
komu til íramkvæmda að veru-
legu leyti með ársbyrjun 1947 og
hafa því hlolið 5 ára reynslu um
n,k. áramót.
Um setningu laga þessara stóð
allmikill styrr á sínum tíma, en
svo sem alkunnugt er beitti Al-
þýðuflokkurinn sér fyrir henni,
en naut til þess aðstoðar Sjálf-
stæðisflokksins og Sósíalista-
flokksins, hins síðarnefnda þó ‘
með nokkurri tvídrægni. Hins
vegar var andspyrna Framsókn-
arflokksins hatrönnn, þó að þar
ættu ekki allir flokksmenn óskilið
mál.
Það verður að segjast eins og
er, að Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ir yfirleitt tekið velviljaða af-
stöðu með Tryggingunum, komm-
únistar hafa þótzt með þeim, en
aldrei setið sig úr færi að reyna
að gera þær tortryggilegar, en
Framsóknarflokkurinn sem heild
hefir ýmist sýnt Tryggingunum
opinberan eða dulbúinn fjand-
skap, ef málgögn hans og flokks-
forysta er höfð í huga. Hins veg-
ar liafa fjölmargir Framsóknar-
menn sem einstaklingar verið
Tryggingunum traustir vinir, eins
og síðar skulu nefnd dæmi um;
Engum mun það ljósar en Al-
þýðuflokknum og þá fyrst og
fremst forystumönnum flokksins
á sviði tryggingamála, að margt
stendur til bóta um Almanna-
trjggingarnar. Er þar fyrst, að
hin upphaflega lagasetning varð
engan veginn um allt eins og Al-
þýðuflokkuxinn hefði helzt kosið,
ým'sleg reynsla hefir fengizt, sem
gerir breytingar nauðsynlegar og
loks hafa.ýmsar aðstæður hreytzt
frá stetningu laganna, er taka
þyrfti meira tillit til en hægt er
við núgildandi lög.
Ýms framkvæmdar-
atriði.
Svo sem kunnugt er, var og er
land nu skipt í tryggingaumboð.
Fara sýslumenn yfirleitt með um-
boð í sýslum, en sjúkrasamlög i
bæjum. í hverju umboði er
trygginganefnd, sem fylgist með
framkvæmdum Trygginganna í
umboðinu, en yfiistjórn Al-
mannatrygginganna er hjá Trygg-
ingastofniminni, sem hefir aðset-
ur í Reykjavlk. Hefir yfirstjórn
hennar tryggingaráð koslð af Al-
þingi, en und.r félagsmmálaráð-
herra heyra svo þessi mál öll.
Þetta er hér rakið vegna þess,
að það er ein eftirlætisiðj a blaða
Framsóknarflokksins og forystu-
manna hans ýmissa að læða því
inn hjá fylgjendum sínum, að
Tryggingastofnunin sé eins kon-
ar flokksfyrirtæki Alþýðuflokks-
ins. Er þessum tortryggnissýkli
ætlað að sýkja ánægju almenn-
ings með Tryggingarnar, en svo
sem allir vita, er lesa Tímann og
Dag, þá eru tryggingar að vísu
góðar, ef S.I.S. rekur þær, ann-
ars afleitar.
Nú eru tvö tryggingaumboð
hér við Eyjafjörð: Akureyrarum-1
boð og Eyjafjarðarumboð. Hefir,
Sjúkrasamlag Akureyrar umboð-
ið í bænum gegn 42.250 kr.
gjaldi, er fer í kaup einnar stúlku
ig ýmiss konar skrifstofukostnað.
Sj úkrasamlagsstj órn f er með
trygginganefndarstörf, og er Sig-
íiyggur Þorsteinsson formaður
hennar, Framsóknarmaður,
greindur og gegn, þrautreyndur
í sjúkrasamlagsmálum og skilur
mjög vel gildi Trygginganna.1
Auk hans eru í nefndinni 4 menn,1
sinn úr hverjum stjórnmála-
flokki. Og hefir Framsókn þann-
ig 2 menn í nefndinni.
'Með urnboð Eyjafjarðarsýslu
fer að sjálfsögðu samkvæmt lög-
um sýslumaður Eyjafjarðarsýslu.
Þar er og 5 rnanna trygginga-
nefnd. Er formaður hennar Þór-
arinn Kr. Eldjárn, hreppstjóri á
Tjörn í Svaifaðardal. Framsókn-
armaður, eins og Sigtryggur Þor-
steinsson og skilningsgóður og!
velviljaður Tryggingunmn, eins
og Sigtrvggur, en svo má líka
segja um alla í trygginganefnd-
inni, sem þó mun að meiri hluta
skipuð Framsóknarmönnum.
Þetta er hér sagt vegna klausu
í síðasta tbl. Dags, Fokdleifum.
Kennir þar verulegs misskilnings
á Trygg'ngunum hér, og raunar
alls staðar, og er það að v.’su
ekki nýtt hjá blaðinu, en Alþýðu-
manninum þykir sjálfsagt að
grípa kærkomið tilefni til ýnrissa
leiðréttinga og um leið upplýs-
inga, er almennlngi mætti verða
til glöggvunar á Tryggingunum
og starfsemi þeirra.
„15% hækkun og
ranglæti".
Svo heitir klausa Dags um
Tiyggingarnar í síðustu Fokdreif-
um og er aðalefni hennar þetta: .
Gjöld til Almannatrygginganna
liafa hækkað um 15% síðan í j
fyrra. Þetta er vaxandi frekja. j
Menn verða að greiða slysatrygg-
ingu vegna vinnustúlkna á helm-
iluin. Þetta er furðulegt. í hvað
fara gjöld manna til Trygging-
anna? Það fær maður yfirleitt!
ekkl að vita. Tryggingastofnunin
á gilda sjóði. Það viiðist grun-
samlegt. Hún stundar lánastarf-
semi, er bankarnir ættu einir að
annast, og gefur það forystu-
mönnum hennar óeðlileg völd
(leturbr. Alþrn.).
Tekjur og gjöld.
Skal nú reynt að rekja þetta
ögn í sundur. Tekjur Trygginga-
stofnunarinnar eru þessar: Ið-
gjöld hinna tryggðu, atvinnurek-
endagjöld, framlag sveitarfélaga
og framlag ríkis. Útgjöld eru hins
vegar aðallega ýmlsskonar bætur,
en auk þess náttúrlega reksturs--
kostnaður.
Síðan 1947 hafa alvinnurek-
endagjöld nokkuð verið lækkuð
að lögum (grunnurinn), aðallega
'greitt hærri bætur en raun ber
v.tni né komið ýmsum lagfæring-
um fram, en allra alvarlegast fyr-
ir almenning í landinu $r, að nú-
verandi ríkisstjórn virðist bein-
línis leggja sig í framkróka við
að torve'.da og draga úr gagn-
semd Tryggingdnna. Ynni blað.ð
Dagur þarft verk, ef það beitti sér
gegn slíku.
Hærri bætur en gjöld.
Árið 1950 greiddu Trygglng-
arnar kr. 1.607.099.79 í bætur í
I
Eyjafjarðarumdæmi, auk 77.830
kr. í svonefndan endurkræfan j
barnalífeyri. Á Akureyri urðu
bæturnar liins vegar kr. 3.139.-!
809.95, auk 223.445 kr. í endur-
kræfan barnalífeyri. Tilfallnar,
tekjur Trygginganna urðu í sýsl-1
unni á s. 1. um 990 þús. kr., en
í bænum 2.320 þús. kr. Voru því
á árinu grelddar unr 1,4 millj.
kr. meira hér við fjörðinn í bæt-
ur en Inn kom til Trygginganna
frá sama stað.
Allir launþegar eru slysatryggð-
ir lögum samkvæmt við vinnu og
að og frá vinnu. Glldir auðvitað
hið sama' unr vinnustúlkur sem
að;a launþega. Má benda rit-
stjóra Dags, sem kvartar undan
þv', að gjald þetta skuli inn-
heimt, ef vinnustúlkan er heimil-
nu bráðnauðsynleg vegna sjúk-
leika húsfreyjunnar, en greiðslu-
geta lítil, á það, að hvorki Sam-
vinnutryggingar né Andvaka
miða iðgjöld sín við greiðslugetu
iðgjaldagreiðanda hverju sinni,
Framh. á 4. síðu.
Leikfélflf Ahureyror
fyrir atbeina Framsóknarflokks-
ins. Framlag ríkisins einnig veru-
lega eftir tilkomu núverandi
stjórnar undir forsæti Framsókn-
arflokksins.
Bætur til bótaþega hafa hins-
vegar flestar hækkað um 32—
35%, móti um 21% hækkun ofan
á grunniðgjöld. M. ö. o. bœtur
haja hœfckað meira en iðgjöld,
énda voru tryggingarnar reknar
mcð um 2 millj. kr. halla s. I. ár,
en í ár verður hallinn sennil. ekki
innan við 5 millj. kr. Þetta er
sem sé allt „ranglætið“ gagnvart
iðgjaldagreiðendum, sem Dagur
lalar um. Er það að vísu vissu-
lega slæmt frá sjónarmiði Trygg-
inganna að hafa orðið að hækka
iðgjöld, enn verra að hafa þó ekki
Leikfélag Akureyrar hóf vetr-
arstarf sitt með því að taka til
meðferðar gamanleikinn Gift eða
ógift eftir J. B. Priestley. Er lelk-
ur þessi í þremur þáttum og á að
vera háði blandlð gaman, sem þó
missir hér allverulega marks, þar
sem hann hefir ekki verið heim-
færður við íslenzka staðhætti.
Leikstjóra hafði L. A. ráðið
Gunnar R. Hansen, sem ýmis leik-
rit hefir sett á svið í Reykjavík
og þykir hæfur leikstjóri. Frum-
sýning var svo á leiknum s. 1.
laugardag.
15 leikendur komu fram í
sjónleiknum, en ekki eru hlut-
verkin öll stór. Aðalhlutverkin
eru þrenn hjón, sem hyggjast
halda sameiginlega upp á 25 ára
hjúskaparafmæli sitt, og gera það
raunar, en á nokkuð sérstæðan
og taugaæsandi hátt.
Iljón þessi eru Joseph Helliwell
bæjarráðsmaður og frú, leikin af
Júlíusi Oddssyni og Freyju Ant-
onsdóttur, Albert Parker, bæjar-1
fulltrúi og frú leikin af Vigni
Guðmundssyni og Jónínu Þor-
steinsdóttur, og Herbert Soppitt
og frú, leildn af Sigurði Krist-
jánssyni og Ingibjörgu Steins-
dóttur. Oll fara þau vel með hlut-
verk sín o;
eru allvel samæfð. Aft-
sýningarnar eða
'o
ur eru sumar
senurnar frá höfundarins hendi
næsta vandræðalegar og leiði-
gjarnar, svo að leikararnir verða
að yrkja í tómin með látabragða-
og svipbrigðaleik. Bar þar af leik-
ur Sigurðar Kristjánssonar, þótt
Ingibjörg Steinsdóttir hamlaéi
vel upp á móti honum. Vignir
Guðmundsson sýnir nú í fyrsta
sinn leik á sviði, rostafenginn
sjáHbyrging, og tekst vel. Um,
Fieyju, Jónínu og Júlíus er það
að segja, að áhorfandanum fannst
þau vera nánast eins og þau ættu
að vera og segir það sína sögu
um lausn þelrra á viðfangsefninu.
Þá leikur Hólmgeir Pálmason
í leik þessum drykkfelldan blaða-
Ijósmyndara, Henry Ormonroyd
að nafni. Tekst honum vel að
túlka ölæðlsslúður lians. Bergrós
]óhannesdóttir leikur Rós nu
vinnukonu létt og lipurt og sama
má segja um Andrés Guðmunds-
son, sem leikur lífsglaðan, spjátr-
ungslegan og dálítið ófyrirleitinn
organleikara. Kærustu hans leik-
ur Edda Scheving, lítið hlutverk,
en snoturt í meðförum hjá Eddu,
eins og hennar er venja. Matthild-
ur Olgeirsdóltir leikur drykk-
íellda, slúðurgjarna og illkvittna
veitingakonu á skennntllegan hátt,
— þegar hún á að vera full.
Eru þá taldir þeir leikarar, sem
helzt koma frain, en með smá-
hlutverk fara Jón Kristinsson,
Sigríður P. Jónsdóltir, Björn Sig-
mundsson og Júlíus Ingimarsson.
Virðist Björn, sem annars hefir
sýnt leikhúggestum hér skemmti-
Iegan og traustan leik, hæfa lak-
ast í hlutverk sitt, enda auðséð,
að honum fannst þetta sjálfum.
Að lokinni sýningu voru leik-
arar hylltir, svo og leikstjóri, 'og
bárust honum fjölmargir blóm-
vendlr. Einnig sumum leikend-
anna.
Vítavert var það, hve sumir
leikhúsgestir koniu seint. Voru
þeir að ryðjast í bekkina og
skella sætum í 10 mín. eftir að
leikur átti að hefjast, og drukkn-
uðu raddlr leikendanna í upphafi
leiksins algerlega í hávaða þess-
,ara leikspilla.