Dýraverndarinn - 01.11.1939, Side 7
DÝRAVERNDARINN
55
1880 voru hreindýr friSuS suma tíma árs og 1901
var ákveði'S meS lögum, aS þau skyldi friShelg
alla tíma árs — um 10 ára bil fyrst um sinn. GerSu
menn þá ráS fyrir, aS þeim mundi fjölga bráSlega,
en reyndin hefir orSiS önnur, þrátt fyrir langar
friðanir öSru hverju. Og nú mun svo komið, að all-
ar horfur eru á því, að þessi harðgeru dýr muni
brátt undir lok líða hér á landi, þrátt fyrir alla
friðun og lagavernd. Eru þau nú að líkindum hvergi
til, nema á Brúaröræfum svo nefndum, milli Ó-
dáðahrauns og Fljótsdalshéraðs, og fækkar þar ár
frá ári, að vitni kunnugra manna. —
III.
Morðtól og harðæri.
Engi vafi mun á því, aö eitthvaS af hreindýra-
stofni landsins hafi falliS í harSindum þeim, sem
yfir hafa gengiS, síSan er þau voru flutt hingaS og
gerSust borgarar í dýraríki landsins. Tvívegis
höfSu hreindýr veriS send út liingaS, er MóSuharS-
indin skullu yfir, ein sendingin kom sama áriS
(r783) °gi hin síSasta fjórum árum seinna. MóSu-
harSindin léku þjóSina svo hörmulega, aS mörgum
þótti sem þá mundi „búin þjóS og saga“ — þá
væri úti um ísland. Samt slórSu hreindýrin af furS-
anlega, sennilega meiri hlutinn, og ber þaS vitni
um harðfengi þeirra og nægjusemi, aS þau skyldi
ekki verSa aldauSa þessi árin (1783—x785)- Þau
rnáttu heita frumbýlingar í landinu, er feikn Skaft-
áreldanna dundu yfir og ægSu öllu lífi.
VoriS 1786 var hart og kalt og lágu ísar fyrir
landi, og 1790—1791 kringdu hafísar landiS „frá
Látrabjargi aS Reykjanesi.“ „Næsta vetur kom lika
hafís“ .... „voriS var kalt og um sumariS fór ald-
rei klaki úr jörSu.“ — Nítjánda öldin „byrjaSi meS
miklu harSæri" og lágu hafísar fyrir landi. í mars-
mánuSi 1801 „kringdu hafísar um alla firSi frá
Látrabjargi norSur fyrir land og austur til ReySar-
fjarSar.“ — „1802 gerSi aftur harSan vetur meS
stórhríSum og snjókomum, alt frá veturnóttum og
þar til tvær vikur voru af sumri." Fáeinum árum
siöar var svo mikill ís. aS Grímseyingar „gengu á
honum til Akureyrar.“ — Stundum lágu ísar fyrir
landi fram eftir öllu sumri, jafnvel til höfuSdags.
MeSal harSra ára eru þessi talin: 1817, 1835, 1855,
1859, 1863 og 1S66. Veturinn 1866 var talinn einn
hinn allra grimmasti og versti, er menn mnndu. Þá
rak hafís aS landi í febrúarmánuSi og geröi „haf-
]oök svo mikil fyrir öllum VestfjörSum, NorSur-
landi og Austfjöröum,“ aS hvergi sá auSan sjó af
hæstu fjöllum. Frost voru langvinn og hörS og ís-
inn fór ekki fyrr en í miSjum ágústmánuöi. ÁriS
1869 lágu ísar fyrir landi til höfuSdags. — Loks
er harSæris-kaflinn mikli frá 1880—1887, og man
gamalt fólk þær hörmungar, sem þá gengu yfir. -—
Öll þessi harSindi stóSu hreindýrin af sér nokkurn
í Kringilsárrana.
(Fot. E. Sigurgeirsson,
Mtureyri).
Myndirnar eru báðar
ur hreindýraleiíSangri
Kelga Valtýssonar um
Brúaröræfi síSastliSiS
sumar.