Dýraverndarinn - 01.04.1953, Blaðsíða 7

DÝRAVERNDARINN
23
Um vitsmuni dýra
Ofugmæli.
Orðtækið „skynlausar skepnur“ er öfugmæli.
Menn þurfa ekki að vera í dýraverndunarfélagi
eða hafa sérstakt dálæti á dýrum, til þess að þeim
ætti að geta skilizt það. Til þess þurfa menn að-
eins að hafa heilbrigða skynsemi.
Skynlaus þýðir í raun og veru, að viðkomandi
verði einskis var, hvorki hið innra með sjálfum
sér, hvað þá hið ytra, en jafnvel lægstu lífverur
dýraríkisins verða til dæmis varar við sársauka og
geta orðið fyrir margs konar áhrifum frá umhverfi
sínu. Ekki einu sinni þær geta því talizt skyn-
lausar. Um æðri dýr er það að segja, að þau hafa
öll sömu skynfæri og mennirnir. Þau sjá og heyra
s. frv., eins og við. Skynfæri sumra dýra eru
reeira að segja bæði næmari og þroskaðri en til-
svarandi skynfæri okkar manna; sbr. þefskynj-
un hundsins, sjón kattarins í myrkri og margt
fleira mætti nefna.
Mörg dýr eru líka gædd ýmis konar hæfileik-
uni, sem lítið eða ekkert verður vart meðal manna.
Þessir hæfileikar eru vafalaust í beinu sambandi
við skynjunarhæfni þeirra. Menn hafa veitt þeim
athygli fyrir langa löngu og furðar svo mjög á
þeim, að því hefur oft verið haldið fram, að dýr-
M hljóti að hafa eitthvert auka skynfæri, svo
nefnt sjötta skilningarvit. En hvað sem því líður,
er víst um það, að menn hafa ekki öðlazt neina
núkvæma þekkingu á þessu fyrirbrigði enn. Sem
dæmi um þessa torskildu hæfileika hjá dýrum
má nefna þá miklu ratvísi, sem sumum þeirra
er gefin.
Ef menn geta gert sér grein fyrir þessum ein-
földu staðreyndum, liggur í augum uppi, að
Su rökvilla er ósamboðin skynsömustu skepnu
larðarinnar að kalla dýrin skynlausar skepnur,
enda sprottin af úreltum skilningi á eðli þeirra
°g vitsmunum. Vaxandi þekking á sálarlífi dýra
hefur á síðari tímum gerbreytt hugmyndum skyn-
bærra manna á þessu sviði.
Gátan mikla, sem er óráðin enn.
Erá upphafi vega sinna hér á jörðu hafa menn-
lrnir haft meira og minna saman við dýrin að
sælda. Þúsundir ára lifði mannkynið nær því ein-
göngu á dýraveiðum, síðan tömdu mennirnir sum-
ar tegundirnar og gerðu þær að húsdýrum. Hvort
tveggja varð til þess, að menn hlutu að kynnast
dýrunum allrækilega. Samt þótti þörf á því að
auka þessa þekkingu, og dýrafræðin varð smám
saman að sérstakri vísindagrein. Menn fóru
að rannsaka lifnaðarhætti dýranna og margvís-
leg sérkenni tegundanna með þeirri nákvæmni,
sem einkennir vísindastarfsemi síðari alda, og nú
á tímum hefur þessi fræðigrein fjölmennu starfs-
liði ágætra vísindamanna á að skipa, auk þess
miklum fjölda kennara og fleiri góðum starfs-
mönnum og fræðimönnum, sem bera það nafn
með réttu.
Öll þessi fræðistörf og rannsóknir hafa stöðugt
opnað augu manna betur og betur fyrir hinum
margvíslegu og furðulegu hæfileikum dýranna.
Sennilega á það sinn þátt í því, að nú á síðari tim-
um hafa menn gefið sig meira að því en áður að
rannsaka vitsmuni þeirra og sálarlíf. Margir full-
gildir vísindamenn gefa sig nú eingöngu að þeirri
fræðigrein. Eru það einkum náttúrufræðingar, en
líka sálfræðingar. Nú á tímum þykir ekki nein
fjarstæða að tala um dýrasálarfræði.
Vitanlega hafa þessar miklu rannsóknir og öll
þessi fræðistarfsemi stórum aukið þekkingu
manna á dýrunum, vitsmunum þeirra og sálar-
lífi, yfirleitt öllu bæði smáu og stóru, sem snertir
þau á einhvern hátt. Samt er gátan mikla um
margt af því furðulegasta í fari þeirra óráðin enn.
Varhugaverður fróðleikur.
Ekki alls fyrir löngu birtist ritgerð í íslenzku
tímariti um vitsmuni dýranna. Þar er svo til orða
tekið, að kettir væru næmustu og andlega þrosk-
uðustu dýr, sem til væru. Þessu til sönnunar voru
tilfærð þau rök, að þeir væru vissir með að rata
heim, þó að farið væri með þá í lokuðu íláti hundr-
að mílur frá heimkynni þeirra.
Það hafði ég alltaf vitað, að kisa er yndislegt
dýr, en að hún væri svona gáfuð, það hafði ég
ekki heyrt fyrr, þegar ég las þetta.
En það þarf ekki að velta þessu lengi fyrir sér
til að sjá, að þetta er ærið tortryggilegur fróð-
leikur. „Það er stórt orð, Guðrún mín“, sagði
maðurinn. Næmastur og andlega þroskaðastur er