Dýraverndarinn - 01.05.1959, Blaðsíða 12

Grenlægj an
TÓFAN er eitt þeirra dýra, sem maðurinn hefur
dæmt réttdræpa, hvar sem til þeirra næst, enda
kemur oft fyrir, að hún gerir talsverðan usla í
eignum manna. Hún hirðir lömbin undan ánum
á vorin, og stundum er hún svo aðgangsfrek, að
hún ræðst á fullorðið fé og ýmist drepur það eða
rífur til örkumla. Ekki eru þessar aðfarir hennar
af neinum setningi framdar. Lömbin grípur hún
frá mæðrunum, bítur í sundur hálsæðarnar og
drekkur síðan blóðið, því ekkert má fara til spillis,
enda blóð hennar uppáhalds réttur. Það er að
segja þeirra refa, sem hafa lagt það fyrir sig að
Margæs
róttækra aðgerða og sízt af öllu verða „lögfest
útr ýmingarákvæði. ‘ ‘
Hér á landi verpa tvær gæsategundir.
1. Grágæs (Anser Anser).
2. Heiðagæs (Anser brachyrhynchus).
Þrjár gæsategundir eru hér árvissir umferðar-
farfuglar og dvelja hér aðallega í maí og septem-
ber á leið til og frá varpstöðvum, t. d. á Græn-
landi:
1. Blesgæs (Anser albifrons).
2. Margæs (Branta bernicla).
3. Helsingi (Branta leucopsis).
Þorsteinn Einarsson.
drepa sauðfé. Sumir refir eru jafnvel svo hart
haldnir af blóðþorsta, að þeir drekka aðeins blóð-
ið úr fórnardýrinu og láta svo skrokkinn liggja.
Þeir refir, sem fremja annan eins verknað og
hér hefur verið lýst, eru kallaðir ,,bítir“, og er
það fróðra manna mál, að það sé sérstök tegund
refa og þá eiginlega hinn eini skaðlegi refur. Hin
dýrin lifi aðallega á hræjum, sniglum og ormum,
sem þau grafi úr jarðveginum og nái sér kannski
í fugl, einkum rjúpu til fjalla og sendling við sjó-
inn, en láti að jafnaði hina löglegu eign mannsins
í friði. Þó kemur það fyrir, að jafnvel þessir refir
komi manninum heldur betur úr jafnvægi. Það
er ef þeir komast í æðarvarp, þar sem sjór ver
ekki og þeir hafa greiðan aðgang að. Þar geta
tilþrif annars meinlítillar tófu orðið hin sköru-
legustu, jafnvel svo, að bóndinn telji sig ekki bíða
þess bætur næsta áratuginn, enda er ekkert spar-
að af mannsins hálfu til að ráða niðurlögum henn-
ar og öll ráð talin leyfileg. Sú sjálfsbjargarvið-
leitni tófunnar, sem skaðar manninn, hefur verið
talin svo skæð, að jafnvel ríkisvaldið er krafið
stórfjár, auk þess sem aðrir aðilar leggja á sig
fjárútlát til að gengið verði á milli bols og höfuðs
á henni og henni helzt útrýmt með öllu, ef fært
reyndist. Það hefur gengið svo langt í þessari al-
eyðingar herferð, að lögboðin hefur verið eitrun
fyrir refinn. Er það þó einhver hryllilegasti dauð-
dagi, sem hægt er að ætla nokkurri skepnu, að
falla fyrir refaeitri, það geta þeir borið um, sem
horft hafa upp á helstríð dýrs, sem það hefur
etið.
1 rauninni er tófan að hafa fyrir lífi sínu og
sinna, þegar hún aflar sér og yrðlingum sínum
matar. Á einhverju verða þessi vesalings dýr að
lifa, úr því að þau eru til. Eða eiga þau ekki rétt
til lífsins eins og hverjar aðrar lífverur? Hver
getur neitað því? Beitir maðurinn ekki sömu að-
ferðinni, aðeins stundum ofurlítið mannúðlegri,
þegar hann getur komið því við? Maðurinn hefur
tekið eina og aðra dýrategund undir sína ,,vernd“.
Ekki til að láta þeim líða vel og fá hægt andlát
í hárri elli, heldur til að eiga hægar með að svipta
þær lífinu, þegar honum er það hentugt. Verði
svo tófunni eða öðrum ,,vargi“ það á að gerast
nærgöngul þessari eign mannsins, þá er hafin
miskunnarlaus herferð að „varginum“, og það oft
á ómannúðlegasta hátt.
28
DÝRAVERNDARINN