Dýraverndarinn - 01.09.1962, Síða 5

Dr. Finnitr
Guðmundsson
við náttúru-
rannsóknir.
mgi. R. T. Peterson er fæddur með þeirri náðar-
gáfu að vera hvort tveggja: hinn ötuli fræðari og
hinn nákvæmi kennari. Hann liðar viðfangsefnið
sundur, leitar uppi aðalatriðin og bregður þeim
upp í mismunandi búningi, svo að þau verða aug-
ljós og áberandi — og því minnisstæð. Aðallýsing
hvers fugls lijá lionura skiptist aðeins í þrennt:
1. Einkenni, þ. e. sérkenni fuglsins viti á víða-
vangi.
2. Röddin, þ. e. liáttur þess hljóðs, sem fuglinn
gefur frá sér á flugi eða á jörðu.
3. Kjörlendi, þ. e. landsvæði þau, sent fuglinn
kýs sér til varps eða ætisleitar.
Dreiling fuglsins um þann hluta jarðarinnar, sem
bókin nær til, er sýnd á litlu landabréfi.
Mynd viðkomandi lugls íylgir ekki aðallýsingu,
heldur birtist hún á myndasíðu, þar sem skyldir
iuglar eru saman eins og á fjölskyldumynd. Á blað-
síðunni gegnt myndasíðunni er svo birtur útdráttur
aðallýsingar hvers fugls undir nafni hans, og sé
higlinn varpfugl á hinu umrædda landsvæði, er
framan við nafnið svartur depill. Hringur framan
Mð nafn gefur til kynna, að fuglinn er fargestur,
vetrargestur eða flækingur á svæðinu.
D Ý RAV K R N DAR1 N N
Þetta er í höfuðdráttum það kerfi, sem R. T.
Peterson samdi og felldi fuglalýsingar sínar í. Hann
gerði úr þeim bækur, sem nutu strax vinsælda og
höfundur lilaut verðlaun fyrir, t. d. Brewster verð-
laun Sambands amerískra fuglafræðinga 1934; Bor-
roughs-verðlaunin 1948 fyrir bókina „Birds Over
America", og að síðustu doktorsnafnbót hjá Frank-
lin og Marshall College 1952. Hinir miklu listrænu
hæfileikar Petersons, samfara ötulli náttúruskoðun
og löngun til þess að kynna öðrum dásemdir náttúr-
unnar, hafa skapað og þróað hjá honurn þá sér-
stöku aðl'erð að setja fram stuttar, ákvarðandi grein-
ingar fugla — og raunar fleiri dýra og jafnvel jurta —
í nákvæmum samanburðarmyndum og fáorðum lýs-
ingum. Alþýða manna fagnaði þessari aðferð, og
vísindamenn viðurkenndu hana. Fyrstu viðurkenn-
inguna og fögnuðinn mun aðferð Pelersons hafa
hlotið í drengjaskólanum í Boston, þar sem hann
var kennari um skeið.
2.
Ég kynntist fyrst bók eftir Peterson 1946, og síðan
hafa bækur hans verið mér kærir kunningjar. Eftir
að bókin „A Field Guide to the Birds of Britain
and Europe“ kom út 1954, hefur hún verið mér
samferða á mörgum ferðum mínum og oftast, er
ég hef opnað hana, hef ég óskað þess, að hún væri
skrifuð á íslenzku — og ekki hvað sízt, þegar kenn-
arar og aðrir hafa leitt talið að fuglalífinu og til-
linnanlega hefur komið í ljós, hve mikill skortur
var á handhægri ákvörðunarbók um íslenzka fugla.
Að sönnu eigum við íslendingar aðgang að bók-
um og ritgerðum um íslenzkt fuglalíf. Fremst þar
í flokki er bók dr. Bjarna Sæmundssonar, „Fugl-
arnir" (Rvík 1936). „Fuglabók Ferðafélags íslands“
(leiðarvísir til þess að átta sig á íslenzkum fuglum)
eftir Magnús Björnsson (Rvík 1939) missti marks
sem handhæg ákvörðunarbók, þar eð lýsingar urðtt
of langar og myndir ósamstæðar. Hún varð aldrei
sá leiðarvísir, sem lienni var ætlað að verða. Þá er
að nefna „íslenzkir fuglar“, greinaflokk eftir dr.
Finn Guðmundsson í Náttúrufræðingnum 1952—
1956. í þessum flokki ritaði dr. Finnur um 14 teg-
undir. í greinum þessum mun vera að finna hinar
nákvæmustu upplýsingar um viðkomandi tegundir
íslenzkra varpl'ugla, sem birzt hafa.
Dagblaðið Tíminn birti 1957 allmargar smágrein-
ar um íslenzka og erlenda fugla eftir dr. Finn Guð-
53