Dýraverndarinn - 01.12.1962, Blaðsíða 15

arfgengir, eins og t. d. það, að fitan er gul að lit og
skrokkurinn því ekki söluhæfur. I.innb verða bænd-
ur að setja á til viðhalds ærstofninum og fer fjöldi
þeirra bæði eftir ánum, sem þeir nú setja á og livað
þeir eru vanir að verða íyrir miklum vanhöldum
á ærstofninum. En þó að þeir þurfi að fækka ánum
eitt ár, þá sýnir reynslan, að sauðíéð kemur fljótt
upp aftur og oft er það ekki tilfinnanlegur skaði,
sem bóndinn verður fyrir, þó að hann verði að setja
fá lömb á eitt ár, og fleiri það næsta.
Ég geri ráð íyrir, að margir þeir, sem vanir eru
við að fá lítinn arð af fjárbúum sínurn, og hafa átt
fullt í fangi með að láta sér nægja þann arð, sem
búið gaf áður, sjái í fyrstu lítt mögulegt að fækka
fénu, og telji, að þeir komist þá ekki af, geti þá
ekki haldið jörð sinni vel við, og iorsorgað fjöl-
skyldu sína, ef þeir nú þurfi að fækka. Og hvað
eiga þeir þá að gera? Eiga þeir að treysta á, að
vetur verði góður, og í þeirri von að setja fleira á,
en þeir, og forðagæzlumaður hreppsins, telja ráð-
legt, svo ásetningur sé sæmilegur? Ég ræð þeim frá
að gera það.
Eiga þeir þá að fá sér lán hjá Bjargráðasjóði og
kaupa sér fóðurbæti, svo ásetningurinn verði góð-
ur? Líklegt er, að margir geri það, og grípi til
þeirra ráða, en þó vii ég biðja þá að athuga vel
áður, hvort þeir treysti sér ekki til að fækka fénu
nokkuð og bæta meðferðina á liinu, sem þeir láta
lifa, svo þeir fái eins mikinn arð af því, sem þeir
hafa eftir og fara með líkt og þeir bændur gera,
sem fá yfir 20 kg eftir hverja kind á fóðri. Ég held,
að margir þeirra geti það, og það sé það, sem þeir
eigi helzt að gera. En treysti þeir sér ekki til þess,
þá að reyna að fá sér Bjargráðasjóðslán til fóður-
bætiskaupa.
Þá er eftir að minnast á hrossin. Fullorðið hross
þarf svipað Viðhaldsfóður og kýrin og fæst þuría
þau nokkurt afurðafóður að vetrinum, nerna fyl-
lullar hryssur til myndunar fóstursins. Hrossin eru
mjög mismörg á bæjum. Einstaka bændur eiga enn
hross, sem þeir nota til vinnu á búum sínum. Víð-
ast í sveitum, sem það er, er hrossunum ætlað hey
að vetrinum, oft um 15 hesta hverju og reynist það
nóg með beit. En sumir, sem áður áttu marga
tamda hesta, eiga þá enn, þó þeir séu liættir að
nota þá og þeir hafi ekki verið beizlaðir til fleiri
ára. Væri nú ekki rétt að beizla þá og teyma fyrir
byssuopið? Er þörf á að hafa þá á heyjum í vetur?
Nokkur héruð þessa lands hafa manna á milli feng-
ið nafnið „hrossahéruð", af því að þar eru víðast
mörg hross á heimili, og fiest ótamin, hryssur og
tryppi í uppvexti. Bændur í hrossahéruðunum liafa
liryssur í sama tilgangi og bændur í sauðfjárhéruð-
unum ær, til að eiga afkvæmi, láta það ganga undir
móðurinni tii haustsins og slátra þá þeim þeirra,
sem þeir telja sig ekki þurfa til viðhalds stofnin-
um. Folaldið leggur sig eins og 2 til 3 meðal lömb.
í hrossahéruðunum er yfirleitt snjólétt og miklu
oftar er það, að aldrei taki fyrir hrossajörð allan
veturinn, svo gefa þurfi hrossunum.
Vegna þessa er það vani margra í hrossahéruð-
ununt að ætla hrossinu ekkert innifóður, ætla þeim
að bjarga sér — ganga úti. Þegar nú þess er gætt,
að fullorðið lnoss þarf 3—4 fóðureiningar í við-
haldsfóður á sólarhring, þá er skiljanlegt, að þegar
nokkrir tugir, eða kannski yfir 100 hross, koma á
hús og er gefið hey frá öðru búfé í von um, að
hagleysið muni vara stutt, þá gengur fljótt á heyin.
Hrossið étur vikúfóður ærinnar á einum sólarhring,
og komi 50—100 hross á innistöðu vegna jarðleysis
í nokkrar vikur, þá „mokast heyið upp“, eins og
menn þá segja í hrossahéruðunum, og getur á til-
tölulega skömmum tíma gert heimili, sem voru vel
birg, heylaus með öllu. Það er þetta, sem nrargir
óttast að geti leitt til fellis í hrossahéruðunum, þar
sem lirossunum er ekkert ætlað nema jörðin — úti-
gangurinn. Nú erti hrossin okkar þannig gerð, að
þau safna á sig forðanæringu að sumrinu, og eftir
því hvað hross, sem vegin hafa verið að haustinu og
svo aftur að vorinu, hafa létzt, má ætla, að hross
hafi að nokkru lifað á fitu og vöðvum, sem það hef-
ur tekið af sjálfu sér og sem hafi haft í sér liitagildi,
sem svarar viðhaldi hrossins í 10—12 vikur. En þeg-
ar þau hafa etið svo mikið af sjálfum sér, er kom-
in hvilft í lendina, makkinn horfinn og telja má
rifin langt til. Sumir tala um, að allan útigang
hrossa eigi að banna, hann sé ill meðferð á hross-
unum, og geti sett hrossabændurna í þrot með fóð-
ur fyrir annað búfé, svo felli geti leitt af. Þetta
getur allt verið satt, en ég hygg, að þannig þýði
lítið að tala við hrossabændurna. Bóndi, sem tek-
ið hefur hryssuhjörð af föður sínum og veit, að
B Ý R AV E R N D ARIN N
95