Dýraverndarinn - 01.05.1965, Blaðsíða 9

lega mun meiri usla í æðarvarpi heldur en svart-
bakur, sem fær að vera í friði með egg sín.
Ollu vænlegri leið til árangurs er að gera eggin
ófrjó, annað hvort með því að hrista þau eða sprauta
á þau efni, sem lokar loftgötum jreirra. Svartbakarn-
ir liggja þá á eggjunum fram yfir venjulegan ásetu-
tíma, verpa ekki aftur og gera miklu minni usla í
æðarvarpi. Þessi aðferð liefur verið notuð með góð-
um árangri í Bandaríkjunum og Hollandi við eyð-
ingu silfurmáfa. Þess ber þó að gæta í þessu sam-
bandi, að miklum mun auðveldara er að eiga við
silfurmáfinn en svartbakinn, þar sem silfurmáfur-
inn verpur nær alltaf í þéttum vörpum og á mjög
takmörkuðum svæðum. Er óhætt að fullyrða, að slík-
ar aðgerðir hér muni verða úr hófi fram kostnaðar-
samar og tímafrekar. Um eggin á auðvitað hið sama
við og um ungfuglana, en þó í enn ríkara mæli, því
að hvert egg skiptir tiltölulega litlu máli fyrir svart-
bakastofninn miðað við fullorðinn fugl. Þykir mér
ekki ólíklegt, að gera yrði allt að 80% eggjanna á
lslandi ófrjó á hverju ári, til þess að nokkur árangur
náist.
Eyðing með citri
Á því leikur lítill vafi, að notkun eiturs liefur
reynzt árangursríkasta aðferðin hér til þess að verja
æðarvörp fyrir svartbak. Hin siðari ár hefur verið
notað strychnin, sent hefur verið sett i æðaregg.
Ávallt fylgir nokkur áhætta notkun eiturs, einkum
þegar um jafnsterkt eitur og strychnin er að ræða,
og er alltaf þörf ítrustu varkárni við meðferð þess.
Með því að eitra eingöngu í æðaregg á að vera hægt
að koma í veg fyrir, að öðrum dýrum, eins og örnum
og fálkum, stafi hætta af, en því miður hefur orðið
nokkur misbrestur á því, að eitrunin hafi verið fram
kværnd eins og fyrir er mælt.
Notkun eiturs getur verið mjög stórvirk eyðingar-
aðferð. Með eitri er jafnt hægt að cleyða unga íugla
sem gamla. Svartbakar og aðrir fuglar styggjast ekki
að ráði við slíkar aðgerðir, og má því halda þeim
áfram lengi á sama stað, jafnvel í æðarvörpum. Notk-
un eiturs er auk þess tiltölulega ódýr rniðað við aðr-
ar eyðingaraðferðir. Oft er það aðeins tiltölulega
takmarkaður fjöldi svartbaka, sem sækir í æðar-
vörpin, og er stundum liægt að taka fyrir það að
mestu, að þeir geri usla í vörpunum, með því að
eitra þar reglulega á vorin. Að vísu hefur þetta ekki
nein áhrif á svartbakastofninn í heild, en notkun
stryhnins í stórum stíl við verstöðvar og sláturhús
kemur varla til greina vegna áhættunnar, sem lienni
er samfara. Erlendis liefur hins vegar notkun svæl-
andi lyfja við eyðingu meindýra færzt nokkuð í vöxt
hin síðari ár. Ef varkárni er gætt, ætti að vera hægt
að nota þessi lyf án áhættu við verstöðvar og slátur-
ln'ts og einnig i æðarvörpum. Því miður er ekki feng-
in full reynsla af þessum lyfjum enn sem komið er,
en allt þykir mér benda til þess, að notkun þeirra
verði árangursríkasta og ódýrasta aðferðin, ef reyna
á að fækka svartbökum á annað borð. Hins vegar
þarf athugunar við, hvort raunverulega borgi sig að
leggja í það stórfyrirtæki að fækka svartbökum svo
um muni, fremur en að leggja aðaláherzluna á að
verja einstök æðarvörp.
Skcrðing lífsskilyrða
Ein öruggasta leiðin til að fækka fuglum og öðrum
dýrum er að skerða lífsskilyrði þeirra. Eru þess rnörg
dæmi, að stofnar villtra clýra hafi minnkað við að-
gerðir af manna völdum, sem leitt liafa til spillingar
kjörlendis eða lakari fæðuskilyrða. Fækkun af þess-
um sökum er oftast varanleg, en þegar notaðar eru
aðrar eyðingaraðferðir, má alltaf búast við þvi, að
stofnar vaxi á ný, Jregar Jreinr er liætt. Allt bendir
til Jæss, að fæðumagnið setji stærð svartbakastofns-
ins hér takmörk, og er sennilegt, eins og að framan
getur, að hinn aukni úrgangur hafi átt mestan Jrátt
í fjölgun svartbaka. Ég tel vafalítið, að svartbökum
muni fækka á ný, ef unnt væri að taka að mestu fyrir
þessa miklu fæðulind. En lítil von virðist til þess, að
Ritan er mesti meinleysingi, þó að hun sé freenka
svartbaksins.
DÝRAVERND ARINN
41