Alþýðumaðurinn - 03.07.1956, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
ÞriSjudagur 3. júlí 1956
ALÞÝÐUMAÐURINN
Útgefandi:
AlþýS uflokks jélag Akureyrar
Ritstjóri:
BRAGI SIGURJÓNSSON
Bjarkarstíg 7. Sími 1604.
Verð kr. 40,00 á ári.
Lausasala kr. 1,00 blaSiS.
Prentsm. Björns Jónssonar h.f.
Verður hosningalöpgjöf-
inni brcytt!
SjálfstæSisflokkurinn hefir í
nýlokinni kosningahríS haldiS
því mjög á lofti, aS kosninga-
bandalag AlþýSuflokksins og
Framsóknarflokksins bryti í bág
viS anda kosningalaganna. Hafa
málgögn flokksins haldiS því hik-
laust fram, aS senda bæri alla
uppbótarþingmenn AlþýSuflokks-
ins heim, og ætti alþingi aS gera
svo, ef landskj örstj órn úrskurS-
aSi eigi svo áSur.
Ef SjálfstæSisflokkurinn og Al-
þýSubandalagiS taka sig saman
um slík gjörræSisvinnubrögS á
alþingi, hafa þessir tveir flokkar
bolmagn til þess, en vafalaust
boSaSi samvinna um þetta mál
einnig samvinnu um ríkisstjórn,
a.m.k. til bráSabirgSa, en stjórn-
arsamvinna þessara tveggja
flokka verSur aS teljast næsta ó-
líkleg.
Af þeim sökum er hitt senni-
legra, aS AlþýSubandalagiS
gangi ekki meS SjálfstæSisflokkn-
um til þess leiks á alþingi aS ó-
gilda kjör uppbótarþingmanna
AlþýSuflokksins, heldur leggi
megináherzlu á aS boSa og vinna
aS breytingum á kosningalöggj öf-
inni, enda þótt ÞjóSviljinn hafi
undanfariS sagt -svo mörg stór
orS um „svindl og kosninga-
brögS“ „HræSslubandalagsins“,
aS hann eigi erfitt meS — og þá
AlþýSubandalagiS sem flokkur
— aS eta þau ofan í sig.
Samt sem áSur virSast skrif
blaSsins eftir kosningarnar benda
í þessa átt, því aS þaS ræSir nú
mest um nauSsynina á breyttri
kosningalöggjöf. Enn hefir blaS-
iS þó ekki gefiS neitt í skyn um
þaS, á hvern hátt þaS hugsi sér
breytingarnar, og hiS sama má
segja um SjálfstæSisflokkinn,
sem brotiS hefir upp á hinu sama.
Ugglaust verSur erfitt aS ná
allsher j arsamkomulagi um
breytta kosningalöggjöf, og lang-
sennilegast er, aS enn sem fyrr
verSi einhverjar bráSabirgSa-
breytingar gerSar, sem leiSrétti
verstu agnúana í bili, svo sem þá
aS breyta aS einhverju kjördæm-
um, svo aS þau væru ekki eins
misstór, og velja uppbótarþing-
menn eftir atkvæSamagni ein-
göngu en ekki aS hálfu leyti eftir
hlutfallstölu eins og nú er.
Til dæmis er ekki ósennilegt, að
fram komi tillögur í þá átt, aS
leggja SeySisfjarSarkjördæmi
Borgin, sem hvarf
Á uppstigningardag, 8. maí
1902, varð gífurlegt eldgos á Mar-
tinique. Eyðilagðist þá algerlega
borgin St. Pierre og 30 þúsund
manns fórust á fáeinum augna-
blikum.
Martinique hefir veriS undir
frönskum yfirráSum frá því í upp-
hafi 17. aldar. Var þaS kunnugt,
aS þar fæddist Jósefína kona Na-
poleons I. FegurS eyjarinnar er
svo framúrskarandi og hitabeltis-
frjósemin svo mikil, aS ekki er
unnt aS lýsa svo aS neinu nemi
hinum dýrlega gróSri, fjöllunum,
straumhörSum ám og þorpunum
litlu, sem hreiSra sig víSs vegar
og teygja sig í allar áttir. í St.
Pierre voru byggingar veglegar
og víðlendar sykurreyrsekrur
kringum borgina.
St. Pierre var norSan til á
eynni,en sunnar var Fort de Fran-
ce og einu sinni voru þær „stór-
borgirnar“ á Martinique — nú
er Fort de France eitt um hituna.
Fort de France var aSsetursstaS-
ur landsstjórans og þar var líka
herliSiS staSsett. Hafði því bær-
inn á sér opinberan brag. St. Pi-
erre var aðeins verzlunarborg,
voru þaS aðallega kaupmenn,
sem höfðu þar aðsetur sitt og
þeir verzluðu mikiS, með sykur,
romm, líkör, kakao, vanilíu og
indigo. Þegar mest var annríkið
Iágu skipin síbyrt og í mörgum
röðum í höfninni í St. Pierre og
tóku farma til Frakklands.
Göturnar í St. Pierre voru svo
þröngar, aS víða var auðvelt aS
takast í hendur, þó aS staðið væri
undir NorSur-MúlasýsIu, en
skipta SuSur-Múlasýslu í tvö:
sýsluna og Neskaupstað; SuSur-
Þingeyjarsýslu í tvö: sýsluna og
Húsavík; Akureyri fengi 2—3
þingmenn; BorgarfjarSarsýslu
skipt í tvö kjördæmi: sýsluna og
Akranes; Gullbringu- og Kjósar-
sýslu í 3: sýsluna, Kópavog og
Keflavík og loks yrði þingmönn-
um Reykjavíkur fjölgaS um 2—4
kj ördæmakosna. En þetta táknaði
þaS, aS þingmönnum yrði fjölg-
aS í 60—62, aS óbreyttum upp-
bótarþingsætum, og óvíst er, aS
slík fjölgun þætti æskileg.
Hitt mun fáum eða engum dylj-
ast, aS úrbóta er þörf varðandi
kosningalöggjöfina, en varasamt
mun aS hrófla allt of mikiS viS
gamalgrónni kj ördæmaskipan.
Enda þótt segja megi meS fullum
rétti, að Reykjavík sé verúlega
afskipt, hvað þingmannatölu
snerti, þá hefir hún margs konar
leiðir aðrar til að koma auðveld-
ar fram rétti sínum en önnur
kjördæmi: Þar situr þing og
stjórn, margir þingmenn annarra
kjördæma eru búsettir Reykvík-
ingar, fyrstu uppbótarþingsæti
hvers flokks falla Reykjavík alltaí
í skaut, o. s. frv.
FramanritaS er eingöngu selt
hér fram lesendum til umhugsun-
ar. Ollum mun ljóst, að úrbóta er
þörf. En hvernig og hvaS er jafn-
astur réttur í þessu máli?
á stéttunum sitt hvoru megin.
MeSfram hverri stétt var götu-
ræsi, og flaut þar vatnið í stríð-
um straumum ofan úr fjöllunum.
NotuSu landsbúar þetta fyrir
sorpskrínur og hentu þangað
hvers konar úrgangi.
ASalgata borgarinnar var
kennd við Victor Hugo, og lá
meðfram hafinu, endanna á milli
í borginni og voru olíuljósker
notuð til götulýsingar. Var það
einkennilegt, þegar þess er gætt,
að í dönsku Vestur-Indíum var
gas notað til götulýsingar þegar
frá árunum kringum 1860.
Húsin í St. Pierre voru því nær
öll byggð úr steini og flest marg-
ar hæðir. Þetta var þó mjög ó-
gætilegt, þar sem landskj álftar
voru tíðir á Martinique.
LítiS samkvæmislíf var í St. Pi-
erre. Þar þótti það alveg fjar-
stæða, að ungar stúlkur gætu
fengið leyfi til að taka þátt í í-
þróttum eða leikum með piltum,
án þess að feður, mæSur eða ein-
hverjir ættingjar væru viðstadd-
ir. Bankastarfsmenn í enska bank-
anum í St. Pierre gerðu tilraun til
þess að koma á tennisfélagi, en
tilraunin bar engan árangur.
Ungt fólk hafði hvergi tækifæri
til að hittast nema í dómkirkj-
unni rómversk-katólsku og öðrum
katólskum kirkjum. Og unga fólk-
ið var mjög kirkjurækið. — Mót-
mælendakirkjur voru engar.
GötulífiS í St. Pierre var til-
breytingaríkt og einkennilegt, —
ekki sízt vegna þess hversu klæðn-
aður kvenna var litauðugur og
fagur. Þar var líka hávært tal,
fólk talaði hátt við sjálft sig um
ýmsar einka-ástæður sínar. Og
svo voru hin einkennilegu hróp á
götum úti á mállýzku Martinique-
búa, sem vöktu ósvikna kátínu. T.
d. var þarna oft blökkumaður á
ferli um suma borgarhluta og var
hann þar að verki samkvæmt boði
yfirvaldanna. Þegar ekki hafði
rignt um tíma, gekk hann um göt-
urnar og hrópaði hástöfum og
með einkennilegum áherzlum:
Ar-rrro-sez! Ar-rrro-sez! og
hringdi bjöllu, sem víða heyrðist.
Þetta þýddi þaS, að hver húsráð-
andi ætti að vökva blettinn, sem
var fyrir framan húsið hans.
ÞjóSbúningur kvenna var frá-
bærlega fagur bæði að fjölbreytt-
um litum og gerð. Skyrtan var
fagurlega útsaumuð í böndunum.
PilsiS var rykkt og úr svörtu
silki. Var það heft upp á annarri
hliðinni, svo að sæist í fínt, hvítt
nærpils. A höfðinu var marglitur
vefjarhöttur, var hann bundinn
um höfuðið á sérkennilegan hátt
og voru skartgripir festir í hann
að framanverðu. Um hálsinn
höfðu konurnar gullkeðju. Var
hún oft margföld og úr fegurstu
gullperlum. Og í eyrunum báru
þær forkunnarfagra og stóra
eyrnahringa úr gulli. Fengu kon-
urnar þessa skartgripi að gjöf,
þegar þær voru barnfóstrur hjá
frönskum fjölskyldum.
Grasgarðurinn í St. Pierre var
álitinn fegurstur allra garða af
þeirri tegund í Vestur-Indíum.
ÞaS var aðeins eitt, sem var þess
valdandi að fólk kom þar ekki
mjög oft. Það var óttinn viS ban-
væna eiturnöðru, sem kallaðist
„fer de lance“.
EldfjalliS Pelée gnæfði upp
skammt frá. Þegar íbúarnir voru
spurðir um fjallið, sögðu þeir
jafnan, að það væri kulnað. ÞaS
hefði ekki gosið frá því á árinu
1851 og hefði það aðeins verið
óverulegt gos. Þessu trúði fólk al-
mennt í borginni, sem átti eftir
að verða fyrir þessari ógn-
| þrungnu eyðileggingu af völdum
eldfjallsins.
Sköinmu áður en fjallið gaus,
fóru tveir ungir Englendingar
ríðandi alveg upp á tind á Pelée-
fjalli — þá langaði til að gægjast
ofan í gíginn. Þegar þeir komu
heim, sögðu þeir, að hann væri
fullur af vatni.
Pelée-fjall var hér um bil 5 km.
leið frá St. Pierre. Þessi hræði-
lega óvættur geysti úr sér ösku
nokkrum dögum á undan gosinu.
Kona ein í St. Pierre skrifaði
frændkonu sinni í Parísarborg
bréf um þetta öskufall og lýsti
því greinilega, líkti hún því við
snjókomu, sem hún hafði þó
aldrei séð. Minntist hún og á
brennisteinsdauninn og hræðslu
fólksins í bænum. BréfiS var dag-
sett þriðja maí — en skelfingar-
atburðurinn gerðist 8. maí. Bréf-
ritari lauk bréfi sínu með því að
segja, að allir á heimilinu sínu
væru rólegir, en askan væri þeim
til mikilla óþæginda, því að hún
smygi inn alls staðar. Síðast
sagði hún: „Ef dauðinn bíður
okkar hérna, verðum við öll sam-
ferða. Verður eldurinn okkur að
aldurtila eða verða það ef til vill
eitraðar lofttegundir? Það er allt
í guðs hendi, en síðustu hugsan-,
ir okkar munu fljúga til ykkar,
kæru vinir! Segðu Robert (það
var bróðir bréfritara) að enn sé-
um við í þessum heimi, en það;
verður við kannske ekki, þegar
þið fáið næsta bréfið frá mér.“ |
í umslagi bréfsins var dálítið,
sýnishorn af öskunni. — Kona|
ein, frú Pichevin að nafni, missti
60 ættingja og vini við þessi
hræðilegu umbrot náttúrunnar.
Konan skrifaði stanzlaust þessa
daga og sagði frá afdrifum allra,
sem hún hafði spurnir af. Sumir
brenndust til bana af glóandi
hrauninu, aðrir köfnuðu af eitr-
uðu lofti. Amma frú Pichevin var
háöldruð og blind, en á hverjum
morgni lét hún fylgja sér í dóm-
kirkjuna í St. Pierre og alltaf bar
hún á sér franskt gullúr, sem sló
stundaslögin,þegar stutt var á titt.
Hún fannst á leiðinni til dóm-
kirkjunnar og hefði verið óþekkj-
anleg nema fyrir úrið, sem hún
bar á sér. Hafði gangverkið
stöðvazt, þegar gosið hófst. Úrið
er nú einn af dýrgripum ættingja
hennar í París.
Landstjórinn á Martinique fór
frá aðsetursstað sínum í Fort de
France og hélt til St. Pierre á-
samt konu sinni til þess að koma
í veg fyrir, að fólk flýði. Þetta
varð þeim báðum að fjörtjáni.
Og 8. maí 1902 gerðist svo
þessi hræðilegi atburður. Nóttina
áður var stöðug þröng í dóm-
kirkjunni og öllum öðrum kirkj-
Um. Fólkið þyrptist þangað til
skrifta.
Fernand le Clerc, sem var vin-
ur greinarhöfundar og plantekru-
eigandi, hafði komið til St. Pi-
erre nokkrum dögum áður en
þessi voveiflegi atburður gerðist.
Um þessar mundir fóru í hönd
kosningar til fulltrúadeildar
þingsins í Parísarborg og ætlaði
hann að bjóða sig fram fyrir
Martinique. Le Clerc segir síðan
frá því í bréfi, að hann hafi árla
morguns farið á fætur, 8. maí,
hafi tekið vagn sinn og ekið út
úr bænum, því að hann fann á
sér, að eitthvað hræðilegt var í
aðsigi. Þegar hann var kominn
hér um bil mílu vegar í burtu frá
bænum heyrði hann afskaplegar
drunur og varð þannig einn af
fáum sjónarvottum aS tortímingu
borgarinnar. Hann segir, að
feiknastór eldhnöttur hafi brotizt
út úr fjallshlíð og oltið ofan að
borginni.
Dr. Marry, sem var læknir í
miklu áliti, segir einnig frá því,
hvernig hann og kona hans hafi
bjargazt, og telur það ganga
undri næst. Þau hjónin bjuggu
dálítið fyrir sunnan St. Pierre og
lét hann hvern dag sækja sig í
vagni snemma morguns. 8. maí
var ekill hans á ferðinni til aS
sækja hann, en fórst á leiðinni til
læknisins. SagSist læknirinn
hafa séð gífurlegt eldský þeytast
út úr eldfjallinu. Tóku þau hjón-
in þá til fótanna eins og þau mest
máttu — en allt umhverfis þau
voru sykurreyrsakrarnir í ljósum
logum. ÞaS vildi þeim til lífs, að
vindáttin breyttist óvænt, tókst
þeim þá að ná til staðar eins, sem
var töluvert sunnar, og var þeim
þá borgið. Enskt símalagninga-
skip hafði komið til St. Pierre
daginn áður og lá þar við ból-
verk. Flýðu ýmsir út á skipið en
það hraðaði sér á burt og til eyj-
arinnar St. Lucia, sem er ensk.
Kom skipið þangað síðdegis og
þá lágu á þilfarinu 26 manneskj-
ur, sem eldregnið hafði brennt
og dó sumt af fólkinu af sárum.
Bankastjóri enska bankans í St.
Pierre hljóp niður að höfninni og
ætlaði að komast út í amerískt
skip, sem þar lá. En hann brennd-
ist svo hræðilega á leiðinni, að
hann fleygði sér í sjóinn og
drukknaði. (Lauslega þýtt.)
NÝJA-BÍÓ
í kvöld kl. 9: .
Silfurbúna svipan
Afarspennandi amerísk kvikmynd frá
20th Century-Fox. Aðalleikendur: Da-
le Robertsson, Rory Calhoun, Robert
Wagner.
Bönnuð yngri en 16 ára.
Næsta mynd:
Ekki er ein bóran stök
(Behave your self)
Fjörug og spennandi bandarísk gaman-
mynd með Farley Granger og Shelley
Winter í aðalhlutverkunum.
0000000000000000000000«