Alþýðumaðurinn - 13.11.1956, Síða 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
ÞriSjudagur 13. nóvember 1956
ALÞÝÐUMAÐURINN
Úigefandi:
Alþýðuflokksjélag Akureyrar
Ritstjóri:
BRAGI SIGURJÓNSSON
Bjarkarstíg 7. Sími 1604.
VerS kr. 40.00 á ári.
Lausasala kr. 1,00 blaðið.
Prentsm. Björns Jónssonar h.f.
Samúð og stjórnmál
Nóvember sá, sem nú er lið-
inn nær að hálfu, hefir fært
heiminum stórfréttir daglega að
höndum um atburðina í Ung-
verjalandi og Egyptalandi og
viðbrögð hinna ýmsu þjóða við
þeim.
Fyrra mánudag birti ríkis-
stjóm íslands í útvarpinu álykt-
ur., er hún hafði þá um daginn
gengið frá til að lýsa viðhorfi
sínu við Ungverjalands- og
Lgvptalandsmálunum, og mun
það samróma álit óvilhallra
manna, að ríkisstjórnin hafi um
leið túlkað viðhorf ísl. þjóðar-
innar til þeirra mála: hún for-
dæmdi og fordæmir ofbeldið í
Ungverjalandi og Egyptalandi.
Samt sem áður er erfitt að
verjast þeim grun, að hjá sum-
um einstaklingum þjóðarinnar
biandist samúðin annarlegum
kenndum, pólitískum viðhorfum
í utanríkis- og innanríkismálum,
og hefir þetta orðið til þess, að
samúðin, sem engin vafi er á,
að allur þorri íslendinga ber í
brjósti til þeirra, sem nú þola
árásir og ofbeldi, hefir fengið á
sig nokkurn keim hræsni og
yíirdrepsskapar, og er slíkt sorg
legt og ber vott um ómenningu.
Þannig fannst þeim, er þetta
ritar, að borgarafundurinn hér
sl. fimmtudag, tapaði mjög gildi
sír.u sem samúðarfundur, sökum
þess að málflytjendur lögðu
meiri skoðanaþunga en samúð-
arþunga í ræður sínar.
Þá er á allra vitorði, að líkur
fundur í Reykjavík varð tii leið-
inda, af því að sumir ræðumenn
gátu ekki haldið sér við málefn-
ið.
Ekki fer það heldur framhjá
neinum, sem opin hefir augu, að
miög er þess freistað af ríklund-
uðum pólitískum aðilum að
fiétta saman samúðina með
Ungverjum við andúðina á al-
þjóða-kommúnismanum, en síð-
r.n tengja setu núverandi ríkis-
stjórnar hér á landi við þá sam-
fléttu, og' er þá auðsjáanlega
reynt að virkja samúð og andúð
í pólitísku augnamiði. Loks eru
varnarmálin dregin inn á þetta
tilfinningasvið og úr öllu reynt
að gera þann nornaseyð, er
sjóði yfir.
Á hinu leitinu sér svo til
þeirra, sem átt liafa pólitíska
forsjá sína hjá Sovétríkjunum.
Samúð þeirra með Ungverjum
er blönduð vonbrigðum og sár-
indum yfir týndri pólitískri
paradís, og þeim verður flestum
Halldór Kiljan Laxness:
7. nóvember 1956
Á þeim dögum fyrir þrjátíu og
níu árum sem rússneska byltingin
var að gerast, veittist mörgum
manni erfitt að átta sig á því að
þar hafði þróun heimssögunnar
lekið stökk; og jafnvel enn lakar
að þetta stökk væri óafturkalian-
legt; að hjóli framvindunnar
hefði veriÖ snúið með gagngerð-
um hætti af heimsskapandi afli.
Það var eitt til merkis um hverjar
vonir menn gerðu sér um að hægt
væri að snúa öliu við aftur, að
slórveldin einsog þau lögðu sig
sendu heri inn í Rússland tii bar-
daga í þeirri von að hægt væri að
snúa hinu únga verklýðsveldi frá
villu síns vegar. En þá kom í ljós
að það afi var ekki til sem væri
umkomið að snúa heimsvélinni
aftur í hið sama far og áður var.
Sú mergð samstæðra öreiga sem
gert hafði byltínguna var of mik-
il> og það landrými sem þessir ör-
eigar sátu var of stórt, til þess
hægt væri að sigrast á verklýðs-
ríkinu með leiðaUngrum utanfrá,
auk þess sem samúð öreiga um
gervallan / heim, svo og mikill
liiuti af almenníngsáliti hins
mentaða heims var í ofnánum
teingslum við verklýðsbyltínguna
ti! þess að öfl byltíngunni mót-
(Alþýðumaðurinn leyfir sér að birta
hér meðfylgjandi grein H. K. Laxness,
birta 7. nóv. sl. i Þjóðviljanum. Grein-
in ber um margt vott drjúgum meiri
andlegri karlmennsku en vér eigum að
venjast nú um sinn í opinberu pólitísku
iífi og er því sannarlega hollt umhugs-
ur.arefni fjölda manns, þótt ekki sé tek-
ið undir allt í greininni og höfundur
eigi eftir að sýna í verki, það sem
hann segir með orðum. — Leturbr. eru
Aiþýðumannsins.)
fyrir hið mannlega -— en ekki
síórmannlega — að verja und-
anhald sitt með reykskýjum á-
róðursins: Ekki haga Bretar og
Frakkar sér betur í Egypta-
landi!
Eins og það sé einhver afsök-
urx fyrir Rússa að fótumtroöa
Ungverja!
Þó er sjálfsagt að benda
rækilega á það, að nú í fyrsta
skipti í sögu Kommúnistaflokks
fslands, og síðar Sósialista-
flokksins, andmæla forystumenn
hans framkomu Rússa. Þetta eru
úl af fyrir sig stór tíðindi í ísl.
stjórnmálasögu.
Ýmsir benda á, að mótmælin
séu borin fram í nafni Alþýðu-
bandalagsins, en ekki Sósialista-
flokksins, en þar er mjótt á milli
og áreiðanlega innangengt,
er.da skrif Þjókðviljans í sama
dúr.
Eftir er að vísu að sjá, hve
stöðugur flokkurinn verður á
þessari sjálfstæðu línu sinni. En
jafnvel það eitt, að hafa einu
sinni risið upp gegn föðurflokki
sínurn — enda þótt kannske
verði skammvinnt — er þó at-
hvglisverður viöburöur.
En þótt við fylgjumst vöku-
skyggnum augum með þessum
samslungnu viðbrögðum sam-
úðar og andúöar til beggja
hliða við okkur, skulum við
ekki fara of hörðum orðum um
þau. Samúðin er áreiðanlega
fvrir hendi hjá báðum aðilum
með hinurn þjáðu og undirok-
uðu, en það er réttmætt og sjáif-
sagt að minna þá á að láta hana
í ljós á virðulegan hátt og beita
henni ekki fyrir annariega
vagna.
stæð feingju nokkru umþokað
rneö íhlutun. Einsog gefur að
skilja átti byltíngin sterkri and-
slöðu að mæta í flestum heims-
ríkjum, bæði vísa féndur og vél-
endur. En einsog ég sagði, sá var
hvergi til sem ætti við hana full-
komið sakarafl, og dugði ekki þó
sundurleitustu öfl væru sameinuð
í þeim tilgángi. Raunskygnir
menn um heim allan sáu að hér
var sú óafturkallanleg staöreynd
orðin, að rökum heimsþróunar-
irnar, sem ekki varð umflúin;
veiklýðsbyltíngin var komin al-
komin inn í heiminn. Slíkir menn,
og þeir voru sem betur fer ekki
fáir, sáu að það var nær stefnu
tímans að milda þetta heimsafl
með vináttu, helduren berjast
gegn því í heimskri miskunnar-
lausri blindni. Hinir voru og ófá-
ir sem ekki gátu sætt sig við
þetta afl í tímanum, neituðu að
viðurkenna þær staðreyndir sem
orðnar voru með októberbyltíng-
unni. Margir slíkir menn, eða
hópar manna lentu oft, helsti oft,
á þeirri ógæfubraut, stundum áð-
ur en þeir vissu, að gerast hvata-
menn styrjalda, jafnvel opinberir
áióðursmenn og skipuleggjarar
heimsstyrjalda, og gerðu iðulega
samband við meira eða minna
kolbrjáiaða stj órnmálamenn sem
ekki höfðu annaÖ takmark en
drepa fólk einhvernveginn hvar
sem til næði á jörðunni. Því væru
hlutirnir skoöaöir ofaní kjölinn,
þá gat ekkert vægara meðal en
heimsstyrjöld komið til greina að
lækna þá meinsemd sem lítt raun-1
skygnum afturhaldsmönnum þótti;
hinn byltíngasinnaði sósíalismi
vera orðinn í heiminum. Þau
valdasamtök stjórnmála sem ekki
viðurkenna þá óafturkallanlegu
slaðreynd sem gerst hefur í októ-
berbyltíngunni, en heimta að
hjólinu sé snúiÖ við, geta ekki
vænt sér annarrar umbunar af
erfiði sínu en algerða styrjöld um
þveran og endilángan heim; það
þýðir á vorum dögum útþurkun
mannkyns eða jafnvel gereyðíng
þessarar plánetu að lífi. Menn
verða að læra að búa við afieið-
íngar októberbyltíngarinnar,
hvort þeim þykir betur eða ver,
því hún er partur af rúmi og tíma
sem við lifum í. Með raunsærri
stjórnarstefnu og vinsamlegum
menníngarsamskiftum við lönd
og ríki byltíngarinnar er hægt að
diaga úr tilgángslausum ærslum
og óþörfum vopnaburði í heimin-
um; en grundvallaratriöi sósíal-
ismans halda áfram jafnt og þétt
að gagnsýra heiminn, svo að jafn-
vel sterkustu auðvaldsþjóðfélög
eða lénsskipulög fara þar heldur
ekki varhluta; og í sumum þeirra
hafa orðið aungvu síðri þjóðfé-
lagslegar framfarir grundvallaðar
á sósíalistiskum siðferöishugsjón-
um en í sumum þeim ríkjum sem
eru sósíalistisk að ytri byggíngu.
Sá sem ritar þessar línur taldi
það á únga aldri hlutverk sitt sem
nútímamanns að reyna að átta éig
á þeirri staðreynd sem rússneska
verklýösbyltíngin er. Hér er að
vísu hvorki staður né stund til að
segja sögu þessarar viðleitni ein-
staklíngs, en þess vil ég geta að
meðan á hefur staðið tilraunum
mínum til að skilja þann heim
sem ég hlaut að lifa í, þá kynt-
ist ég við sósíalista víðs vegar úr
heimi, sósíalista af öllum gráðuin.
Lg kyntist við fjölda manna af
þeirri þjóð sem staðið hafði að
októberbyltíngunni og lifÖi und-
ir ægishjálmi hennar. í þessu
upprunalandi byltíngarinnar eign-
aðist ég meðal almenníngs ó-
grynni lausiegra góðkunníngja,
en auk þess marga persónulega
vini sem um margra ára skeið
hnfa verið mér dýrmætir. Ég met
mannlega kosti þeirra mikils og
hef gert mér far um að skilja
siónannið þeirra. Meðal þessa
fólks eru ýmsir vænstu og göfug-
ustu menn sem ég hef kynst og ég
leyfi mér að fullyröa að hver sá
sem ekki hefur náð því að ving-
ast við almenníng á feröum sin-
um Ráðstjórnarríkin, eða eignast
þar að persónulegum vinum göf-
uga menn sem þar eru síst færri
en annarsstaðar í heimi, hann
dæmir um þessi lönd, og það sem
þar er að gerast, með bundiö fyr-
ir annaö augað; ef ekki bæði.
Fyrirsvarsmenn ráðstj órnarinn-
ar hafa á þessu ári látið uppi
hluti sem fylt hafa sósíalista
heimsins af meiri sorg en jafnvel
herhlaup utanaðkomandi óvina
mundu hafa gert,
og ó ég þar við uppljóstanir þær
um ógnaræði sem framið hafi
verið í Róðstjórnarrikjunum í
blóra við sósialismann, í blóra við
alla sósialistíska siðfræði, ó und-
anförnum órotugum. Svo fórón-
leg eru þau óhæfuverk sem Ijóst-
cð hefur verið upp um, oð ef við
hefðum ekki fyrir okkur menn úr
insta hríng róðstjórnarinnar, menn
með fullkomnu óhrifavaldi til að
gera sig trúlega, þó hefðu flestir
skelt skolleyrum við slikum ósögn-
um eðn talið þær mcð óróðsrugli
gcggjaðra andstæðínga byltíngar-
innar.
En þegar vér höfðum byrjað
að vona að fyrnast mætti í hug-
um vorum yfir þá sorgaratburði
sem ráðstjórnarforíngjar upplétu
fyr á árinu, þá berast einmitt í
þessum svifum önnur harmatíð-
iidi ofaná alt hitt, sem hljóta að
gtra oss vinum verklýðsbyltíng-
arinnar mjög þúngt í skapi nú í
kringum sjöunda nóvember.
Ég skal í sem fæstum orÖum
gera hér grein fyrir afstöðu minni
tií þessara tíÖinda.
1) Sú ógæfa sem hent hefur
ráðstjórnarmenn í Úngverjalandi
tekur mjög á mig sem íslenzkan
sósíalista. Mér er ekki huggun í
því þó að sagt sé að það fólk sem
verið er að mala niður í Úng-
verjalandi séu andbyltíngarmenn,
þar se.n ég lifi sjáifur í andbylt-
í’igarsinnuðu landi, innanum and-
byltíngasinnað fólk, frændur og
vini, og er meðlimur í sósíalist-
ískum fiokki sem á setu í ríkis-
stjórn lands míns í samfélagi við
andbyltíngasinnaða flokka.
2) Ég er félagsmaður í Heims-
friðarráðinu, og þar hef ég í sam-
félagi við fulitrúa víðs vegar úr
heimi tekið þátt í að fordæma
vopnaÖa sem óvopnaða íhlutun
erlendra ríkisstjórna um innan-
landsmál annarra þjóða. Ég hef
léð Heimsfriðarhreyfíngunni
st.uðníng á þeim grundvelli sem
þar eru lög, að til friðarstarfs séu
allir jafnvelkomnir, hvaða trúar-
kenníngum eða stjórnmálastefnur
sem þeir aðhyllist.
Fótt er hugsanlegt sem svo
mjög fari í bóga við Heimsfrið-
arhreyfínguna einsog það, aS út-
lendir herir fari með vopn ó hend-
ur minnimóttar þjóðum, til að
hræða þær og kúga undir stjórn-
arstefnu sem þeim sé ógeðfeld.
Róðstjórnarmenn, samstarfsmönn
mínir í Heimsfriðarhreyfíngunni,
sem margir hverjir eru meðal kær-
ustu persónulegra vina minna,
hafa allir verið einlægir fordæm-
endur vopnaðrar ihlutunar ó
hendur öðrum þjóðum undir
hvaða yfirskyni sem væri. Af
kynníngu minni við friðarvini í
Róðstjórnarríkjunum og við
margboðaða friðarstefnu róð-
stjórnarinnar er mér þessi styrj-
öld róðstjórnarinnar við úngverja
óskiljcnleg ógæfa, hnekkur sem
að sorgleiksþúnga jafnast aðeins
ó við hin hryllilegu harmatiðindi
sem upp var Ijóstrað í Moskvu
siðla vetrar ó þessu óri.
3) Eg er andvigur hersetu út-
lendínga i öðrum löndum ó frið-
artímum, jafnvel þó hún sé með
friðsamlegu móti; og hversu held-
ur þó, þegar hersetan tekur ó sig
mynd opinnar styrjaldar við lands-
fólkið í þeim tilgóngi að hræða
það undir stjórn sem það kærir
sig ekki um. Hersetið smóland
einsog ísland getur ekki fagnað
yfir því er önnur tiltölulega lítil
þjóð hersetin verður fyrir búsifj-
um af erlendu hernómsliði, slik-
um sem þeim er úngverjar hafa
nú orðið að þola. Ef ég gæti sætt
mig við þó ctburði sem gerst hafa
ó Ungverjalandi siðustu daga,
gæti ég oldrei framar leyft mér
að mæla orði í gegn aðförum cr-
lendra herja í framandi löndum,
hversu rosalegar sem þær væru;
ég mundi um leið gerast óhæfur
til að ondmæla þrósetu erlendra
herja i föðurlandi mín sjólfs. Eg
mundi einnig missa allan rétt tj)
að lýsa ógeði minu ó hernaðaró-
rósum Bretlands og Frakklands ó
Egyptaland, sem alt ber uppó
sama daginn.