Stúdentablaðið - 01.12.2008, Blaðsíða 19

að'fTveðja dvaldi ungur fsíendingur, Egill Bjarnason, í Afganistan,
3a inn í iandið markaði upphafið að Stríðinu aeanhwáiaue&Í&íftF.
vestrænna þjóða inn í landið mai
atburðrr-stríðsins, innrásin og stri
má Afganistan þó ekki gleymast
Jsins, innrásin og stríðið í Irak, að skyggja á
Nokkrir afganskir karlmenn sitja á gólfi í herbergi. Þar eru
engin húsgögn nema einn trékollur og á honum 14 tommu
sjónvarp. Þetta er starfsmannaherbergi hótelsins sem ég
gisti á í Kabúl. Yfir daginn er herbergið matar-, spjall- og
sjónvarpsstaður, en þegar kvöldar næturstaður eins margra
og gólfpláss leyfir.
Ég skil ekki samræðurnar, enda á tungumáli heimamanna, en hótelstjórinn
Adib útskýrir að þeir séu að tala um "ástandið". Það vísar ekki til lausafjárkreppu
eða gengi afgönsku krónunnar. Nei, "ástandið" í Afganistan er annað og verra
og Adib hótelstjóri hefur litla trú á endurbótum. „I þrjátíu ár hafa stjórnvöld
lofað að gera eitthvað í málunum" segir hann raunalega,"en hvorki gengur
né rekur. Hvort sem Rússar, Talibanar eða Bandaríkjamenn eru við völd."
Afganistan. Ópíum er þar með langstærsta útflutningsafurð landsins og
meginstoð efnahagsins. Talið er að um 10% landsmanna, 3 milljónir Afgana,
hagnist á valmúarækt með einum eða öðrum hætti, en Talibanar hirða vænan
hluta veltunnar.
í raun er framleiðslan í landinu orðin svo mikil, að verð á ópíumi fer lækkandi,
en verð á matvælum hefur snarhækkað. Sameinuðu þjóðirnar telja hlutfall
matarkostnaður hafa hækkað úr 50% af tekjum hverrar fjölskyldu í yfir 85%
- á aðeins einu ári. Slæmar fréttir fyrir Afgana, góðar fyrir þá sem berjast gegn
ópíumrækt. Verðmunurinn á valmúa og korni var áður 10:1 en er nú 3:1.
Ópíumflæðinu fylgir spilling og aukin notkun, sem leiðir af sér fíkn. f sumum
hlutum landsins, þar sem heilsugæsla er léleg eða engin, nota íbúar ópíum
til að slá á öll möguleg veikindi og alla mögulega verki. Jafnvel veik ungabörn
eru sefuð með smábita.
ER LIÐSAUKILAUSNIN?
SPILLT LEPPSTJÓRN
Hótelstjórinn lítur svo á að Bandaríkjamenn fari með völdin í landinu, þótt
raunar sé þar lýðræðislega kjörið þing undir forystu Hamid Karzai, forseta
landsins. En Adib, eins og svo margir Kabúlar, telur þingið leppstjórn
Bandaríkjanna - og því sé enginn tilgangur fyrir Afgani að kjósa. Niðurstaðan
verði alltaf það sem Vesturlönd vilja.
Kosið verður í embætti forseta á næsta ári og sækist Karzai eftir endurkjöri.
Ekkert verðugt forsetaefni hefur enn stigið fram gegn honum. Þó hafa bæði
Bandaríkjamenn og afganska þjóðin nánast missttrúna á Karzai. Honum hefur
ekki tekist að uppræta spillingu, stríðsherra og dópbaróna. Þvert á móti hafa
fyrrum stríðsherrar komist í æðstu embætti og bróðir forsetans er enn einn
umsvifamesti dópbarón landsins.
Forsetinn er í raun uppnefndur bæjarstjórinn í Kabúl og fólk ýjar þannig að
því að völd hans nái í raun ekki víðar um landið - sem er þó rangt, Hann
hefur yfirhöndina í bróðurparti landsins en Pastúna-beltið svokallaða, sem er
Suðurland Afganistan, er undir stjórn ættbálka ogTalibana. Þar eru nú breskir
og bandarískir hermenn á fullu við að sprengja ástandið til betri vegar.
ÚR VONDU í VERRA
Mánuðum eftir að ég kvaddi Kabúl las ég frétt um sprengjuárás við indverska
sendiráðið þar í borg. Mér varð hugsað til hótelstjórans, þar eð sendiráðið var
aðeins nokkrum húsaröðum frá hótelinu, öruggasta hluta borgarinnar -
allavega til þessa. öryggisástandið í landinu virðist versna með hverju ódæðinu
af öðru á áður „öruggu stöðunum." Skilaboð talibana eru skýr: Það verður
ekki friður fyrr en við komumst aftur til valda. Fjölgun mannrána I landinu
hefur einnig aukist og nú orðið eru það ekki eingöngu talibanar sem ræna
Vesturlandabúum, heldur eru óbreyttir Afganir teknir höndum af glæpagengjum
svo leysi megi þá út gegn lausnargjöldum.
VALMÚAVANDINN
Atvinnuástandið í landinu er ekki blómlegt, að einni grein undanskilinni:
Valmúaræktun. Valmúi gefur af sér ópíum til heróínframleiðslu. Allt stefnir í
metframleiðslu þetta árið, en um 95% af heróíni I heiminum kemur frá
Hvernig ætla Vesturlönd að taka á vanda Afganistan? Verðandi Bandaríkjaforseti
býður lausn að hætti forvera síns: Að auka heraflann um leið og dátarnir losna
frá írak.
Fleiri byssur - færri vandamál. Ég sannfærist ekki.
Vesturlönd verða að gera langtímaáætlun og sætta sig við að vera í Afganistan
næstu áratugina, auk þess að leggja meira ( þróunaraðstoð
á svæðum sem Vesturlönd hafa að einhverju
undir sínu valdi. Á meðan lífsviðurværi
Afgana batnar ekki, er erfitt að telja
þjóðinni trú um að lýðræði sé
skárra en talibanastjórn.
Til þess að byrja með þarf herinn
að hætta skipulögðum eltinga-
leikjum við ýmsa sökudólga og
höfuðpaura uppreisnarmanna -
nær væri að standa vörð gegn
þeim. Með tíð og tíma ættu varnir
landsins að vera alfarið í höndum
afganska hersins. Fyrst verða þó
afgönsk yfirvöld að sýna að þeim sé
alvara með að uppræta spillingu.
Þegar búið er að tryggja stöðugleika og
byggja upp innviði landsins, verður hægt
að kippa fótunum undan valmúabændum,
því gagnslaust hefur reynst að eyða ræktuninni
með eitri og orfi.
Þetta mun kosta meiri tíma og meiri peninga.
En Adib og allir hinir Afganarnir eiga þetta
inni hjá okkur eftir samfellt stríðsástand í
þrjátíu ár.
B Egill Bjarnason dvaldi í sex vikur
sem ferðalangur í Afganistan
síðastliðið vor.
leyti