Alþýðumaðurinn - 16.06.1959, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 16. juní 1959
ALÞÝÐUMAÐURINN
5
lýðræðis, endalok íslenzkrar
bændamenningar, samsæri gegn
lýðræðinu og landsbyggSinnni og
guS má vita hvaS fleira. Öllu
minni öfugmæli er vart hægt aS
hugsa sér.
MoldviSriS, sem þeir þyrla upp,
á aS vera svo þétt, aS þaS geti
blindaS kjósendur landsins, aS
þaS geti komiS í veg fyrir aS al-
menningur sjái, heyri eSa skilji,
hvaS um er aS ræSa. Þeim verSur
áreiSanlega ekki kápan úr því
klæSinu. Fólk lætur ekki blekkjast
af slíkum upphrópunum. Því er
haldiS fram nú af hálfu Framsókn
armanna aS hin nýja kjördæma-
skipun mundi verSa til þess aS
fjölga stjórnmálaflokkum í land-
inu úr hóf fram, og því er einnig
haldiS fram, aS tilgangurinn meS
breytingunni sé aS draga úr öll-
um opinberum framkvæmdum í
dreifbýlinu í landinu. Þetta er vit-
anlega algjörlega staSlausir stafir.
Hvorutveggja, þessu héldu þeir
líka fram 1942, þegar kjördœma-
skipuninni var breytt. Þeir spáðu
því þá, að flokkunum mundi
fjölga um lielming og breytingin
yrði til niðurdreps fyrir dreifbýl-
ið í landinu. Þetta reyndist vitan-
lega tómt slúður. Flokkunum hef-
ir ekki fjölgað og aldrei verið
meiri framfarir út um land, en
einmitt síðan.
Einnig nú mun þetta reynast
innantómt orSagjálfur. — Þeir
héldu því líka fram 1942, eins og
nú, aS veriS væri aS syngja útfar-
á Alþingi kjördæmabreyting-
una, væri alls óvíst um, hver
endalokin yrSu, ef Framsóknar
flokkurinn fengi aukinn styrk
í næstu kossningum. Þá mundu
væntanlega einhverjir þeir,
sem nú hefSu ljáS málinu fylgi,
endurskoSa afstöSu sína eftir
kosningar. Og hverjir eru
þeir? ÞaS liggur nú í
augum uppi. ÞaS eru þeir hv.
þm. Hannibal og Finnbogi
Valdimarssynir og AlfreS
Gíslason. ÞaS er alkunna, aS
þeir gengu meS hangandi
hendi meS kjördæmamálinu.
ÞaS er nauSsynlegt, aS þjóS
in geri sér grein fyrir, áSur en
gengiS er til kosninga, hvers
hún getur vænzt í kjördæma-
málinu, ef AlþýSubandalagiS
og Framsóknarflokkurinn fá
aukiS brautargengi í kosning-
unum. Hæstv. þingmaSur
Strandamanna hefur vafalaust
vitaS, hvaS hann var aS fara.
En bráSum kemur röSin aS
kjósendum landsins, sem segja
til um, hvort þeir vilja efla
þessa flokka og stofna þar meS
réttlætis- og mannréttindamáli
í hættu.
AS lokum vildi ég segja þetta:
Þó aS auSvelt hefSi veriS aS
fá fullkomnara réttlæti í kjör-
dæmamálinu, ef kommúnistar
hefSu ekki staSiS í vegi, er ég
sannfærSur um, aS næst þegar
stjórnarskránni kann aS verSa
| breytt, mun fást leiSrétting á
arsálm þingræSisins í landinu þessUi
meS kjördæmabreytingunni. Þetta
er vitanlega jafn fáránleg fullyrS-
ing nú eins og reynslan hefir ræki-
lega sýnt aS hún var þá.
Hverjir æf-la að svíkja?
ÞaS er athyglisvert sem
hæstv. þingmaSur Stranda-
manna, Hermann Jónasson,
En eitt er víst, lausn kjördæma-
málsins mun marka tímamót í
stjórnmálasögunni. Hún táknar
þaS aS Alþingi mun framvegis
verSa sannari mynd af þjóSarvilj-
anum. Allir landsmenn eiga að
vera jafnir fyrir lögum og rétti.
Lausn kjördœmamálsins, eins og
sagSi hér í gærkvöldi, aS þó [ hún er ákveðin, er mikilvœgt skref
aS búiS væri nú aS samþykkja u þá átt, að svo geti orðið.
Eftirtefejan efefei 0Óð
lengur óbreytt, — sem þaS væri
nær því, sem réttlátt væri og skyn-
samlegt.
Ófélegur kapítuli.
Ég ætla aS meginþorri þing-
manna Sj álfstæSisflokksins hafi
einnig haft þessa skoSun um kjör-
dæmi þau, sem ég áSan nefndi.
Þeir vildu einnig hafa 7 þing-
menn í staS 6 í SuSurlandskj ör-
dæmi og á þaS gátum viS AlþýSu-
flokksmenn fallizt. Um þessa hluti
gat því orSiS samkomulag viS
SjálfstæSisflokkinn. En þar kom-
um viS aS leiSinlegum og óféleg-
um kapítula, þar sem voru samn-
ingarnir viS AlþýðubandalagiS
um málið.
ÞaS kom sem sé í lj ós, þegar
til þeirra kasta kom, aS þeir
höfðu ekki meiri áhuga á rétt-
lætismálinu en svo, að þeir
kváðust mundu snúast gegn
því meS Framsóknarflokknum,
ef þingmannatala færi fram úr
60 og ekki aðeins þaS, heldur
heimtuðu þeir einnig, aS þeim
væri borgaS fyrir aS fylgja
málinu. Og þar sem svo illa
vildi til, að AlþýSuflokkur og
SjálfstæSisflokkur höfðu ekki
nægilegt þingfylgi til aS koma
málinu fram, varS ekki hjá því
komizt aS hlusta á þá AlþýSu-
bandalagsmenn og prútta viS
þá um verðið.
í fyrsta lagi vildu þeir, aS
stjórnin segði af sér þegar fjárlög
hefSu veriS samþykkt og mynduS
yrði ný stjórn, sem þeir ættu aS-
ild aS ásamt AlþýSuflokknum og
SjálfstæSisflokknum. Enginn á-
hugi var á þessu, hvorki hjá Al-
þýðuflokknum né SjálfstæSis-
flokknum. Þegar þeir fengu þessu
ekki ráðið, settu þeir fram nokk-
ur atriði, er þeir vildu setja sem
skilyrði fyrir stuðningi viS kjör-
dæmamáliS. Þessi atriði skiptu
sára litlu máli og var um flest
þeirra enginn ágreiningur, enda
féllu þeir AlþýSubandalagsmenn
frá þeim skilyrðum, sem verulega
þýðingu höfðu.
Hitt skipti miklu máli, aS þeir
voru ekki til viðtals um máliS,
nema á því yrðu gerðar þær
skemmdir, sem ég hefi áður lýst
og meðal annars fólu í sér, aS á
bak viS hvern þingmann í öðrum
kjördæmum utan Reykjavíkur og
Reykjaness eru frá 1182 til 1520
kjósendur. Ef þingmenn höfðu
verið 7 í NorSurlandskjördæmi
eystra, hefðu samt veriS 1612
kjósendur bak við hvern þing-
mann eða talsvert fleiri en í öðr-
um dreifbýliskjördæmum. í þessu
er svipaða sögu aS segja um
Reykjavík og Reykjaneskjördæm-
in. En þeir kommúnistar eða Al-
þýðubandalagsmenn, sem þeir nú
v.ilja kalla sig, höfðu þá aðstöðUj
aS geta skammtaS naumt úr
hnefa, réttinn til handa því fólki,
sem hér á hlut aS máli, með þeirri,
yfirskinsástæðu, aS þingmanna-
fjöldi mætti meS engu móti vera|
meiri en 60, en heimtuðu þó jafn-
framt, aS öllum 11 uppbótarþing-
sætum yrði úthlutaS, enda þótt
ekki væri þörf fyrir þau öll til
jöfnunar.
ÁstæSan til þess aS gengiS var
aS þessum kostum var einfaldlega
sú, aS þrátt fyrir þaS misrétti, sem
AlþýSubandalagsmenn heimtuðu
aS yrði viS haldiS, þótti sú réttar-
bót, sem meS breytingunni fæst,
svo mikilsverS, að ekki var á-
horfsmál aS sætta sig við þetta,
— heldur en þeir AlþýSubanda-
lagsmenn tækju höndum saman
viS Framsóknarmenn og felldu
frumvarpið.
Þeir Framsóknarmenn hafa sem
kunnugt er haldið uppi hatrammri
andstöðu gegn kjördæmamálinu.
Þeir hafa þó viðurkennt, aS um-
bóta sé þörf á kj ördæmaskipun-
inni. Á flokksþingi sínu í vetur
kváSu þeir upp úr meS það, aS
skipta bæri landinu í einmenn-
ingskjördæmi nema Reykjavík. —
Þar skyldi vera hlutfallskosning.
— Uppbótarþingsætin skyldu af-
numin. DrepiS var á þaS, aS til
mála kæmi aS fjölga þingmönn-
um í einhverjum kaupstöðum og
skyldi þar vera hlutfallskosning.
Einmenningskj ördæmaskipan
skuli vera aðalregla. Framsóknar-
menn segja, aS ekki eigi aS taka
tillit til flokkssj ónarmiða er kjör-
dæmaskipun sé ákveðin. En nú er
mér spurn: Ef þeir telja einmenn-
ingskj ördæmaskipulag skynsam-
legast og réttlátast, hvers vegna
vilja þeir þá ekki hafa einmenn-
ingskjördæmi um allt land? Hvers
vegna vilja þeir ekki skipta
Reykjavík í <dnmenningskj ör-
dæmi. — ÞaS skyldi þó ekki vera,
að þaS væru flokkssj ónarmið,
sem því réðu? Þá vilja þeir leggja
niður uppbótarþingsætin, en í því
felst það nánast, að Framsóknar-
flokkurinn og Sj álfstæðisflokkur-
inn fái 2 af hverjum 3 þingmönn-
um AlþýSuflokksins og AlþýSu-
bandalags af því að % þingmanna
þessara flokka eru uppbótarþing-
menn. Þannig var það í sniðum
réttlætið þeirra Framsóknar-
manna og lýðræðisást á flokks-
þingi þeirra í vetur.
Framsókn vildi
fjórar kosningar.
Á Alþingi höfðu Framsóknar-
menn uppi tillögur um það að
fresta afgreiðslu málsins og láta
helzt endurskoðun þess og stjórn-
arskrárinnar í heild fara fram á
sérstöku stjórnlagaþingi. Til þess
að slík stjórnarskrárbreyting geti
átt sér stað, þarf a. m. k. þrennar
kosningar og eina þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Tvennar alþingis-
kosningar til þess að breyta
stj órnarskránni í þaS horf, að
heimilt sé að breyta henni á sér-
stöku stjórnlagaþingi og þriðju
kosningarnar til stjórnlagaþings
og þær fjórðu, sem væru þá þjóð-
aratkvæði um stjórnarskrárbreyt-
inguna. Kjósendur þyrftu að
ganga fjórum sinnum að kjör-
borðinu áður en stjórnarskrár-
breyting yrði gerð með þeim
hætti. Þetta er fyrirhafnarsöm
leið og með henni væri þetta þýð-
ingarmesta löggjafarmál þjóðar-
innar tekið úr höndum löggjafar-
þingsins. Þessi tillaga var því
vægast sagt mjög óaðgengileg.
Varatillaga þeirra var sú, að
fj ölga kj ördæmakj örnum þing-
mönnum í þéttbýli þannig, að
kj ördæmakj örnir yrðu 50 þing-
menn og auk þess væru 10 upp-
bótarþingsæti: 60 þingmenn alls.
MeS þessu hafa þeir Framsóknar-
menn gengið inn á, að uppbótar-
menn skuli ekki lagðir niður, að-
eins fækkað um einn og að rétt-
mætt sé að fjölga þingmönnum í
þéttbýli. — Ágreiningurinn sem
eftir var, var hlutfallskosninga-
kerfið í fáum stórum kjördæmum.
Af hálfu þeirra Framsóknar-
manna er því haldið fram, að ver-
ið sé að fremja grófasta ranglæti
gagnvart strjálbýlinu með hinu
nýja kosningakerfi. Hvert er þetta
ranglæti? ÞaS er þannig, að dreif-
býlisfólkið fær allt að þrefaldan
atkvæðisrétt á við kjósendur í
Reykjavík og réttur minnihlutans
er betur tryggður en nú er. Það er
vitanlega hrein firra, aS þetta sé
ranglæti gagnvart dreifbýlinu.
Þá tala og skrifa þeir Fram-
sóknarmenn um málið eins og af-
nema eigi sýslurnar. Slíkt er vit-
anlega hrein fjarstæða og hefir
ekki komið til mála í þessu sam-
bandi. Og ég veit ekki nema um
einn stj órnmálaflokk, sem sýnt
hefir áhuga á að afnema sýslurn-
ar eða a. m. k. rýra vald þeirra,
og það er, þó hlálegt sé, einmitt
Framsóknarflokkurinn.
ÞaS er ekki ýkja langt síðan
ýmsir forystumenn Framsóknar-
manna á Austur- og NorSurlandi
— þar í fylkingarbroddi hæstv.
þingmaður S.-Þing., Karl Krist-
jánsson, börðust fyrir því með
oddi og egg, að landinu yrði
skipt í fjórðunga eða fimmt-
unga og þeim fengið það
vald, sem sýslunefndir hafa
nú og e. t. v. meira. Kjördæmin
áttu helzt að vera einmennings-
kjördæmi — eða ef ekki næðist
samkomulag um það, þá fá stór I
kjördæmi. ÞaS átti að stofnsetja
um landið „stærri, sterkari og
sjálfstæðari félagsheildir", eins
og það var orðað í Gerpi, tímariti
AustfirSinga, og það átti að losna
við „hið danskættaða stjórnar-
form, sem hefur drepið niður alla
sjálfstæða byggðastjórn í land-
inu“, eins og segir orðrétt í sama
riti. Nú þýtur öðruvísi í þeim skjá
hjá þeim Framsóknarmönnum.
Nú er þetta „danskættaða stjórn-
arform“, ■— sem þeir svo nefndu
fyrir nokkrum árum, orðið að
helgri stofnun, sem hvergi má við
hrófla. Nú eru þeir meS sálsýkis-
kenndar upphrópanir í flokks-
blöðum sínum, um það, að hin
fyrirhugaða kj ördæmabreyting
feli í sér dauðadóm hins íslenzka
í KjördæmablaSinu, 2. tbl.,
sem er útibú frá Tímanum og gef-
ið út af Framsóknarfl., birtast 5
stuttar greinar gegn kjördæma-
breytingunni, auk langhunds eftir
ritstjórann Halldór SigurSsson,
er kallar sig Gunnar Dal. Hér
verður langhundurinn ekki gerð-
ur aS umtalsefni, enda enginn
ástæða til, en á hitt er bent, að af
hinum 5 greinarhöfundunum eru
fjórir yfirlýstir Framsóknarmenn,
svo að lítil hefir eftirtekja Fram-
sóknar orðið út fyrir flokkinn
með Kjördœmablaðinu.
Menn geta svo velt því fyrir sér,
hvort það orki sérlega sannfær-
andi á almenning, þegar yfirlýstir
Framsóknarmenn, sem ekki er
vitað til, að nokkru sinni hafi
talið sér skylt sannfæringar sinnar
vegna annað en hlíta forsjá
flokks síns í einu og öllu í lands-
málum, eru að predika opinber-
lega fyrir öðrum, að láta nú ekki
flokksböndin binda sig.
Það skyldi nú aldrei vera, að
einmitt flokksböndin bindi þessa
ágætu Framsóknarmenn í kjör-
dæmamálinu?
------X-------
Framkvæmdir Rafveit-
unnar við Laxó.
Rafveitan hefir sent flokk
manna austur í Mývatnssveit til
að breikka og dýpka GeirastaSa-
kvísl. Þar á ennfremur að setja
stíflu eða loku til að reyna að
tryggja jafnt rennslu úr Mývatni
til orkuversins. Sennilega munu
40—50 menn vinna þar eystra á
næstunni — mest við sprengingar
o. fl. Framkvæmdir þessar hófust
1953, en hafa legið niðri tvö síð-
astliðin ár.