Alþýðumaðurinn - 10.03.1966, Page 1

Opið öll kvöld til kl. 20.00
VERZLUNIN BREKKA
Skipuleggjum ferð- I Fyrir hópa og
ir endurgjaldslaust | einstaklinga
LÖND O G LEIÐIR. Sími 12940
ASKRIFTARSÍMI
ALÞÝÐUMANNSINS
ER 1-13-99
Hannibal Valdemarsson.
Jón Baldvinsson.
Stefán Jóliann Stefánsson.

XXXVI. árg. — Akureyri, fimmtudaginn 10. marz 1966 — 9. tl
Al|)vAiiilokkiirinii íimmtíu ára
TJÉR hefur Steindór Steindórsson frá Hlöðum orðið og rekur
hann hér í stórum dráttum sögu Alþýðuflokksins í hálfa öld.
Eigi þarf að kynna Steindór Steindórsson fyrir lesendum Alþýðu-
mannsins, né hinn snjalla penna hans, því gefum við Steindóri,
án frekari formála, orðið.
Vér íslendingar státum oft af
því að eiga elzta þing heimsins,
en samt er þjóðfélag vort svo
ungt, að elzti stjórnmálaflokk-
ur landsins er ekki nema 50 ára
gamall, og enn eru í fullu fjöri
menn, sem gengu honum á hönd
á fyrstu starfsárum hans. Og
nú hinn 12. marz fagnar flokk-
urinn hálfrar aldar starfi.
Hér verður ekki unnt að
rekja langa sögu en einungis
stiklað á nokkrum stærstu stein
unum, staldrað við hjá helztu
merkjavörðunum í sögu flokks-
ins. Vér skulum því fyrst
skyggnast um hversu háttað
var árið 1916 þegar flokkurinn
var stofnaður, og íslenzk verk-
lýðsbarátta hófst undir merki
hans. Heimsstyrjöld geisaði í
fullum algleymingi, og á fyrstu
árum flokksins féllu gömul og
gróin stórveldi í rústir, og ný
ríki risu á legg. En það voru
ekki einungis hin gömlu erfða-
ríki, með keisurum og kóngum,
sem hnigu að velli, gamlar lífs-
skoðanir og viðhorf ýmist guf-
uðu brott eða riðuðu til falls.
En á rústum hins gamla var
nýr heimur að skapast.
Á fyrstu 15 árum aldarinnar
voru straumhvörf að gerast í
íslenzku þjóðlífi. Togarar og vél
bátar umsköpuðu sjávarútveg-
inn, en um leið tóku að gerast
átök milli launþega og atvinnu-
rekenda. Hið aldagamla ís-
lenzka landbúnaðarþjóðfélag
var að stíga fyrstu sporin í átt-
ina til vélvædds úegarðar- og
iðnaðarþjóðfélags, þótt síðar-
nefndi atvinnuvegurinn ætti
enn langt í land. íslenzk stjórn-
mál snerust enn um deiluna við
Dani, og stjórnmálaflokkana
greindi ekki verulega á um inn-
lend viðfengsefni. Og sá um-
fangsmikli málaflokkur, sem
vér nefnum einu nafni félags-
mál, var naumast til á dagskrá
íslenzkra stjórnmála. Á því
sviði vorum vér harla skammt
Haraldur Guðmundsson.
Emil Jónsson.
komnir frá miðaldasjónarmið-
um.
En ekki gat hjá því farið, að
hingað bærust öldur frá umróti
utan úr heimi. Verkalýðshreyf-
ingin hafði borizt hingað um
aldamótin, -en var lítils megnug
og skipulagslaus, einungis fáein
fámenn og lítiísmegandi félög á
nokkrum stöðum á landinu. Það
var því ekki vonum fyrr, að
féiögin í Hafnarfirði og Reykja
vík bindust samtökum um hags
munamál sín. Þau samtök voru
Alþýðusambandið og um leið
Alþýðuflokkurinn, sem stofnað-
ur var 12. marz 1916,
Ef vér litumst um, hvernig þá
var háttað í félagsmálum og rétt
indum launþega í landinu verða
megindrættir myndarinnar þess
ir: Verkamenn og láglauna-
menn voru réttlausir að kalla.
Kosningarréttur mjög takmark-
aður, samningsréttur verkalýðs
félaga ekki til, enda gegn hon-
um barizt lengi af atvinnurek-
endum. Fátækralöggjöf með
miðaldasniði. Engar tryggingar
í nokkru formi, nema óendan-
lega lítill ellistyrkur, engin lög
um öryggi á vinnustöðum,
hvorki á sjó né landi. Engin
vinnulöggjöf. Atvinnutæki öll í
höndum einstaklinga, sumra út-
lendra. Atvinnuöryggi ekkert.
Svo mátti kalla, að það væri
skoðuð náðargjöf, ef atvinnu-
rekandi réði menn í vinnu, og
vitanlega skammtaði hann þeim
kaupið eftir sínum geðþótta. Og
síðast en ekki sízt, hverju sinni,
sem verkamenn bundust sam-
tökum, voru þau beitt hvers-
konar bolabrögðum, og forystu
mennirnir ofsóttir af valdi at-
vinnurekenda.
Þótt vér þá um langan aldur
hefðum haft náin samskipti við
Dani og orðið fyrir margvísleg-
um áhrifum þaðan, gegnir það
nokkurri furðu, hversu lítil
áhrif verkalýðshreyfingin
danska hafði hér á landi, og hve
lítil kynni íslendingar á þeim
árum höfðu fengið af stefnu lýð
ræðisjafnaðarmanna þar í landi,
sem var þó orðin þróttmikil
hreyfing í dönskum stjórnmál-
um. Það var ógæfa íslenzkri
þjóð, hversu fákunnandi forystu
menn fyrstu verkalýðssamtak-
anna voru um hreyfinguna er-
lendis, og hversu seint þessi
hreyfing hófst á legg, og að
fyrstu skipulögðu samtökin
(Framhald á blaðsíðu 13.)
«11111111111IIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIMllllHk
| ÍSLENZKI ALÞÝÐU-I
| FLOKKURINN j
í 50 ÁRA |
I" ' TILEFNI af 50 ára afmæli I
Alþýðuflokksins þann 12. 1
f marz n. k., er AM 16 síður í \
I dag og er meginefni blaðsins i
i helgað þessum merka at- i
i burði í sögu flokksins. Hér \
i taka bæði ungir og aldnir til i
i máls úr röðum norðlenzkra \
i jafnaðarmanna, og væntir i
= blaðið þess, að lesenduni i
i þyki í nokkur fengur að i
i finna að AM hefur nægan i
i vilja til átaka, þótt aðeins \
i eitt flokksfélag standi að út- i
i gáfu þess. AM sendir heilla- i
i óskir og baráttukveðjur til i
\ allra íslenzkra jafnaðar- i
i manna og hvetur þá til öfl- i
i ugrar sóknar fyrir auknu og i
i vaxandi gengi jafnaðarstefn- \
\ unnar í landinu.
i Alþýðuflokkurinn hefir \
i staðið af sér marga illvíga i
; sviptib.vlji á hálfrar aldar i
i leið, er tafið hefur vöxt hans i
i og viðgang. AM á enga ósk \
\ betri Alþýðuflokknum og i
i jafnaðarstefnunni til lianda, i
i en þá, að allir lýðræðissósía- \
i Iistar sameinist undir. merkj- i
i um hans og geri með því hug \
i sjón jafnaðarsíefnunnar að i
i sterku og ráðandi afli í þjóð i
i félaginu, leið fólksins til enn i
i réttlátara þjóðfélags, leið i
i fólksins frá arðráni auðvalds i
i og áþján kommúnisma.
KVEÐJA
| frá formanni Alþýðuflokksins, Emil Jóns-
syni, til Alþýðumannsins á 50 ára afmæli
Alþýðuflokksins
Í 50 ÁRA afmæli Alþýðuflokksins vildi ég mega senda rit-
**■ stjóra Alþýðumannsins og öðrum aðstandendum blaðs-
ins, fyrr og síðar, hugheilar þakkið fyrir þann stunðning,
sem blaðið hefir veitt málefnum Alþýðuflokksins. Blöð eru
öllum stjómmálaflokkum nauðsynleg til þess að kynna
stefnumál sín og til þess að halda uppi svörxun fyrir flokk-
inn þegar á hann er hallað. Utan Reykjavíkur hefir blaða-
kostur Alþýðuflokksins ekki verið mkill, en þar er Alþýðu-
maðurinn í fremstu röð. Hann hefir nú um langt árabil liald-
ið merki flokksins hátt á lofti, komið út reglulega, rætt mál-
in af hófsemi, skynsemi og festu, og verið flokknum ómetan-
legur styrkur. Fjárhagur Alþýðuflokksins hefir jafnan verið
þröngur og þess vegna hefur hann ekki getað styrkt blaðið
fjárhagslega. Þeim mun þakkarverðara er hið fórnfúsa og
óeigingjama starf, sem aðstandendur blaðsins hafa lagt af
mörkum, án þess, oftast, að taka greiðslu fyrir. Ég endur-
tek þakklæti mitt og óska blaðinu gæfu og gengis í framtíð-
inni.
Fyrir hönd Alþýðuflokksins.
EMIL JÓNSSON.

Alþýðuflokkurinn á Akureyri, sjá opnu
Viðtal við Karolínu Guðmundsd., sjá bls. 4