Alþýðumaðurinn - 10.03.1966, Blaðsíða 13
- Álþýðuflokkurinn 50 ára
(Framhald aE blaðsíðu 1.)
skyldu vera gerð mitt í umróti
heimsstyrjaldarinnar. Einmitt á
þeim árum var kommúnisminn
að ryðja sér til rúms úti í lönd-
um, og vann sinnn höfuðsigur
með rússnesku byltungunni um
sömu mundir og íslend öðlaðist
frelsi sitt, og stjórnmálin hlutu
að sveigjast fyrir alvöru að inn-
anlandsmálum. Allmargir ís-
lenzkir námsmenn stunduðu
beinlínis kommúnistisk fræði
úti í löndum. Við heimkomu
sína gengu þeir í hinn nýstofn-
aða Alþýðuflokk og hófu þegar
í stað skemmdarstarfsemi sína,
áður en almenningur gerði sér
ljóst, hver munur var á jafnað-
arstefnu og kommúnisma. Og
jafnvel enn, eftir hálfa öld, er
ekki örgrannt um að búi að
sömu gerð, og til séu þeir menn,
sem trúa því, að kommúnisminn
sé ekki annað en vinstri sinnuð
jafnaðarstefna, og hægt sé fyrir
lýðræðissinnaða flokka að vinna
með kommúnistum, og það
þrátt fyrir hálfrar aldar sögu
rússneskrar heimsveldisstefnu í
náfrii kommúnismans, og nú á
síðustu árum aðfarir Kínverja.
En til þessa upphafs má að veru
lega rekja það að Alþýðuflokk-
urinn hefir ekki orðið jafn fjöl-
mennur hér á landi og honum
bar samkvæmt þjóðfélagshátt
um og hann varð meðal ná-
grannaþjóða okkar. Þar var
jafnaðarstefnan rótgróin áður
en kommúnismasýkingin hófst,
enda gróf sú meinsemd aldrei
verulega um sig þar. Hér gegndi
öðru máli. Kommúnistum tókst
að laumast inn í raðir van-
þroska verkalýðshreyfingar og
vinna þar að sundrung þeirra
afla, sem halda áttu saman. Ár-
ið 1930 komu þeir fyrst fram og
klufu sig út úr Alþýðuflokkn-
um, og létu þar í veðri vaka, að
ágreiningur um hvort flokkur-
inn skyldi fylgja öðru eða þriðja
Alþjóðasambandinu væri megin
orsökin. Sá klofningur hefði að
vísu getað orðið til góðs eins,
því að þá mátti kenna hina réttu
stefnu. En tilteknir menn trúðu
á, að unnt væri að sameina
flokkana, af því spratt síðan
brottför Héðins Valdimarssonar
og félaga hans 1937—1938, þeg-
ar kommúnistarnir breyttu um
nafn. Héðinn hvarf frá því sam-
starfi vonsvikinn nokkru síðar.
Og enn leitaði Hannibal Valdi-
marsson til samvinnu við
kommúnista, og þarf ekki að
rekja hver nytsemi hefir orðið
að því. En því hefi ég rakið
þetta, að þrátt fyrir þessi áföll
hefði Alþýðuflokkurinn haldið
velli, fámennur að vísu, en sí-
fellt unnið markvíst, að fram-
kvæmd stefnumála sinna, og
allt um fámennið markað dýpri
spor í þróun þjóðfélagsins þá
hálfu öld, sem hann hefir starf-
að, en nokkur annar stjórnmála
flokkur.
Ekki hafði flokkurinn fyrr
fengið fulltrúa á þingi, en hann
hófst handa um félagslegar um-
bætur, og voru togaravökulög-
in fyrsta afrekið í því efni. Þau
mættu harðri mótspyrnu íhalds
aflanna í landinu, og eru senni-
lega eitt mikilvægasta átakið,
sem gert hefur verið á félags-
málasviði íslendinga, þegar lit-
ið er á allar aðstæður þess
tíma. Síðan kom baráttan fyrir
afnámi sveitarflutninga og rétt-
indaskerðingar vegna fram-
færslustyrks, verkamannabú-
staðirnir, opinber aðstoð við
byggingar íbúða, orlofslög,
rýmkun kosningaréttar og leið-
rétt kjördæmaskipan, og síðast
en ekki sízt almannatrygging-
arnar, sem sífellt hafa verið
auknar og endurbættar undir
forystu Alþýðuflokksins. Vitan-
lega hefir þurft samvinnu við
aðra flokka um þessi mál, en
forystan hefir verið Alþýðu-
flokksins, framgangur þeirra
hefir verið skilyrðið fyrir stuðn
ingi og samvinnu í ríkisstjóm-
um, og samstarfsflokkarnir
hafa séð sig tilneydda að sam-
þykkja þessar umbætur. Það er
athyglisvert, að nú, þegar þetta
er orðið þrautreynt, reyna hinir
flokkarnir allir að eigna sér
sem mesfan hlut. Þeir halda, að
það sé gleymt með hverjum at-
gangi . Sjálfstæðisflokkurinn
barðist á sínum tíma gegn
verkamannabústöðum og al-
mannatryggingunum fyrstu, og
Framsóknarflokkurinn síðar
gegn aukningu trygginganna,
þegar hann var í stjórnarand-
stöðu, að því ógleymdu, að
hefði hann fengið að ráða,
byggjum vér enn við miðalda-
legt kosningafyrirkomulag.
Þannig hefir Alþýðuflokkn-
um tekizt, að hafa gagnger
áhrif á löggjöf þjóðarinnar og
skapa nýj“a félagsmálastefnu.
Þá má eki .gleyma því, sem ef
til vill vai’ðar enn meira, að nú
er svo komið, að sjálfsagt þyk-
ir, að hið opinbera, ríki og
sveitarfélög, hafi hönd í bagga
með nær jöllum stóratvinnu-
rekstri, svo að hann sé ekki
rekinn eingöngu fyrir einstak-
linga heldur heildina. Og síð-
ast en ekkj sízt skulum vér
minnast þess, að vegna starf-
semi Alþýðuflokksins eru fé-
lagsréttindi verkalýðsins viður-
kennd, og félagsmálaumbætur
sjálfsagður liður í þjóðmálun-
um, og enginn flokkur þorir nú
lengur að hrófla við þeim. Slík
hugarfarsbreyting er ef til vill
stærsti sigurinn, sem unninn
hefir verið..
En þegar vér hugleiðum,
hvað unnizt hefir, þrátt fyrir
áföll og klofningsstarfsemi,
hljótum vér að skilja, hversu
miklu meira hefði mátt vinna,
ef þeir menn, sem í sjálfu sér
vildu hið sama og Alþýðuflokk-
urinn, hefðu haldið vöku sinni,
og ekki látið glepjast af fagur-
gala og villuljósum kommún-
ista og annarra, sem telja sig
vinstri sinnaða umbótamenn,
en verja þó orku sinni og viti,
til tálmunar framgangi þeirra
mála, sem Alþýðuflokkurinn
berst fyrir. Og nú á hálfrar
aldar afmælinu, er það ljóst, að
flokkurinn er heilsteyptari en
nokkru sinni fyrr, og að marg-
ir þeirra, sem horfið hafa frá
honum, eru nú teknir að sjá
villu síns vegar.
En á þessum tímamótum,
skulum vér ekki eingöngu
horfa til hins liðna, með sigra
sína og ósigra. Hver sigur hvet-
ur oss til annara stærri, og
hver ósigur er oss áminning
um, að ekki „skuli gráta Björn
bónda heldur safna liði“ að
nýju og berjast ótrauður.
Margt er enn óunnið í landi
voru. Við margt er að stríða,
bæði innanlands og utan. Al-
þýðuflokkurinn hlýtur sam-
kvæmt eðli sínu og sögu, að
vera ætíð í fararbroddi um
hvert það mál, sem verða má
til að skapa betra og fegurra
þjóðlíf. Þessvegna má hann
ekki, og getur ekki, fremur en
aðrir lifandi stjórnmálaflokkar,
verið rígbundinn á klafa ein-
hverrar kennisetninga, sem
voru réttar fyrir hálfri öld, en
tönn tímans hefir smám saman
eytt. Alþýðuflokkurinn hefir
hverju sinni unnið með þeim
flokkum, sem hafa tjáð sig fúsa
til þess, að styðja að stefnumál-
um floksins og þoka þeim áleið-
is. Þessvegna hefir hann nú
um sex ára skeið unnið með
Sjálfstæðisflokknum og tekizt
að knýja fram meiri umbætur
en nokru sinni fyrr á mörgum
sviðum félagsmála, og þó eink-
um tryggingamálunum og að-
stoð ivð húsbyggendur. Að því
ógleymdu, að fyrir frumkvæði
hans er nú unnið að undirbún-
ingi lagasetningar um almenn
eftir laun allra landsmanna,
sem vissulega mun verða stór-
kostlegasta sporið, sem stigið
hefir verið hér á félagsmála-
sviðinu, ef að lögum verður.
Engu skal spáð um framtíðar-
samstarf núverandi stjórnar-
flokka, né hvað gerast muni í
refskák stjórnmálanna á næstu
árum.
Jafnaðarstefnan er stefna
frjálsra manna. Hún er leiðar-
ljós Alþýðuflokksins, og hann
er þeirri stefnu trúr. Á þessum
tímamótum skulum vér minn-
ast þess, að eitt ár fór Alþýðu-
flokkurinn einn með stjórn í
landinu. Um það varð ekki
deilt, að þá var stýrt af skyn-
semd og festu. Minnugir þessa,
skulum vér nú á afmæli flokks-
ins, strengja þess heit að vinna
markvíst að því, að flokkurinn
megi eflast svo, að hann fyrr
en varir mætti aftur taka
stjórnartaumana. Þeirri stað-
reynd verður ekki haggað, að
Alþýðuflokkurinn er eina
vinstra aflið í þjóðfélaginu,
sem takandi er mark á og
treysta má til framkvæmda. í
því trausti stígum vér „hiklaust
og vonglaðir inn í frelsandi
framtíðar nafni“.
St. Std.
- HLÍÐARFJALL
(Framhald af blaðsíðu 2).
kennari og hingað þarf að safna
saman beztu skíðamönnum
hvers staðar og tel ég að betri
árangur náist með því frekar
en að kennari fari á rnilli staða.
Skipuleggja mætti þetta þannig
að saman væru beztu ungling-
arnir, síðan þeir beztu full-
orðnu o. s. frv.
Mikið er af fólki, sem hefur
áhuga á að fara á skíði, en
finnst of dýrt að kaupa skíði og
skó fyrir 4—6 daga dvöl á skíða
hóteli. Þess vegna er nauðsyn-
legt að hafa skíði og skó, sem
hægt er að leigja, en með því
fengist almenningur enn meira
með.
F. G.
- Stofnun Alþýðufl.
(Framhald af blaðsíðu 4).
á gang stjórnmála, eins og
flokkurinn hafði gert í málefn-
um Akureyrarbæjar, með vatns
veitu, holræsalögnum og gömlu
rafveitunni við Glerá, sem allt
setti menningarsvip á bæinn.
Stofnun Alþýðuflokksins var
því áframhaldandi sókn fyrir
bættum kjörum og réttindum
almennings. Árið 1934 var
fyrsta vinstri stjórnin mynduð á
Alþingi, með stuðningi Alþýðu-
flokksins. Þá flutti flokkurinn
og kom fram mörgum stórmál-
um tl hagsbóta fyrir almenning,
Af þessu sést, að stofnun Al-
svo sem almannatryggingunum,
verkamannabústaði og fleira.
þýðuflokksins var sjálfsagður
þáttur í baráttu fólksins fyrir
bættum lífskjörum.
Á. Þ.
ÚTSAIAN
heldur áf ram.
Gerið góð kaup.
VERZLUNIN DRÍFA
Sími 11521
- ÞARFT FYRIRTÆKI
(Framhald af blaðsíðu 16.)
Má t. d. nefna dósir svo hundruð-
um þúsunda skiptir, matarolíu,
tómatkraft, krydd alls konar o.
fl. Þá þarf fyrirtækið einnig að
festa kaup á nokkrum þúsundum
tunna af kryddsíld fyrirfram, oft
í óvissu um markað erlendis.
. Augljóst er, að geysimikið fár-
magn þarf tii þessara vörukaupa,
sem stöðugt fara vaxandi með
aukinni framleiðslu og fjöl-
breytni.
A sl. sumri var byrjað á viðbót-
arbyggingu við verksmiðjuna,
sem er stálgrindarhús, 755 ferm.
að flatarmáli. Það mun leysa úr
brýnni þörf fyrir geymslupláss og
pökkunarsal, auk þess sem hluti
þess verður nýttur sem vinnu-
pláss.
Á árinu voru einnig keyptar
nokkrar dýrar vélar, sem brýn
þörf var fyrir til þess að auka af-
kastagetu og vinnuhagræðingu.
Þegar verksmiðjan starfar með
fullum afköstum, vinna þar að
jafnaði á annað hundrað manns.
Margt þessa fólks eru húsmæður,
sem vinna t. d. hálfan daginn og
unglingar og skólafólk yfir sutn-
armánuðina.
Á árunum 1961—1965 hafa
launagreiðslur numið 16 tnillj.
kr., Jrar af 5 millj. kr. á sl. ári.
Full afkastageta verksmiðjunn-
ar er 30—40 þús. dósir á dag af
sardínum eða gaffalbitum.
Nýlega hefur verksmiðjan feng
ið samning urn sölu á 3 millj.
dósa af gaffalbitum, sardínum og
smjörsíld til Rússlands, að verð-
mæti 19 millj. kr. Vonir standa
til, að viðbótarsamningur fáist
fyrir 5—6 millj. kr. á Jressu ári.
Gert er ráð fyrir, að útflutning-
ur verksmiðjunnar til Rússlands
verði svipaður næstu Jtrjú árin
vegna hinna nýju viðskiptasamn-
inga. — Auk Jjess hefttr fyrirtækið
ýmsar nýjungar á prjónunum í
sambandi við fullnýtingu sjávar-
afurða til útflutnings. Allt þetta
krefst mikillar vinnu og þolin-
mæði og ekki sízt mikils fjár-
magns.
í lokin má geta Jiess, að því
miður fellur vinna í verksmiðj-
unni niður um stundarsakir, sök-
urn skorts á umbúðum, er fengnar
eru frá Noregi. Treyst var á hin-
ar margauglýstu ' „reglubundnu“
ferðir Eimskips, en sem Jjví mið-
ur brugðust í jretta sinn, er verð-
ur til tjóns bæði fyrir eigendur
og starfsfólk.
- Yerkalýðsfélag ...
(Framhald af blaðsíðu 16.)
því, hvar þeir muni helzt vera við
þær veiðar í vetur.
Afli á smábáta hefur enginn
verið fram að Jressu, og ræður
líka veðrátta þar um. Vonir eru
bundnar við grásleppuveiðar hér
sem anriars staðar.