Alþýðumaðurinn - 28.04.1966, Blaðsíða 5

Skólarnir verða með starfsemi sinni að ná
til allra nemenda sinna
segir VALGARÐUR IIARALÐSSON, námsstjóri,
en íiann er gestur AM í dag

vett-
UNDIRRITAÐUR kynntist fyrst Valgarði Haraldssyni nánisstjóra
í fyrravetur, þá er hann heimsótti Hríseyjarskóla. Skóla-
stjóra án kennaramenntunar hlýtur að verða svolítið órótt, þá er
yfirboðari hans kynnir sér skólahrag og kunnáttu nemenda, a. m.
k. fór svo fyrir mér. Því varð það mikill léttir, að finna ríkan skiln-
ing hjá hinum unga námsstjóra á þeim vandamálum, er við blöstu.
Er ég kvaddi Valgarð að lokinni heimsókn á Hríseyjarbryggju,
fann ég að nýi námsstjórinn á Norðurlandi var eigi einsýnn dóm-
ari, heldur víðsýnn maður. Hér skýrir Valgarður skoðanir sínar
til skólamála, ejn eins og kunnugt er, skipar Valgarður þriðja sæt-
ið á lista Alþýðuflokksins við bæjarstjórnarkosningarnar á Akur-
eyri í vor. " i
Akureyri er þér hugstæð, þó
þú sért ekki fæddur Akureyr-
ingur?
Jú, hví skyldi ég ekki segja
það? Foreldrar mínir fluttu
hingað í bæinn er ég var á öðru
ári. Ég er vissulega þakklátur
fyrir þau tækifæri, sem ég fékk
til menntunar hér í bæ, meðan
ég var að alast upp. Og þykist
ég vita, að margir Akureyring-
ar hafi í þessum efnum svipaða
sögu að segja. Að sönnu er mik
ið vatn runnið til sjávar, síðan
ég sat á skólabekk. Bærinn hef-
ur stækkað, fólkinu fjölgað, og
miklar og margvíslegar breyt-
ingar hafa gerzt í þjóðfélaginu.
Hefur þú trú á Akureyri sem
skólabæ?
Já, hvað svari mínu við sjálfri
fýrirspurninni viðkemur.
Ekki fer þó hjá því, að mat
mitt og viðhorf til skólastarfs-
ins hafa breytzt,' eftir að ég hóf
sjálfur að kenna og kynnast
málunum betur frá þeirri hlið.
Og ætla ég, að það sem eink-
um hefur komið þeim orðrómi
á kreik, að Akureyri sé mikill
skólabær, sé sú staðreynd, að
skólar bæjarins hafa átt því
láni að fagna, að eiga mörgum
ágætum skólamönnum á að
skipa, — og eiga réyndar enn.
Hins vegar ef lagður er sá
mælikvarði á hugtakið skóla-
bær, að Akureyri t. d. verji eða
hafi varið hlutfallslega meira af
tekjum sínum til skólamála og
uppbyggingar á því sviði en
önnur bæjar- eða sveitarfélög,
— jafnvel þótt farið væri eftir
höfðatölureglunni, kostnaður á
hvern nemanda, — er hætt við
að sá samanburður yrði okkur
heldur í óhag í sumum tilfell-
um.
Hvaða vandamál?
Hér er mikill skortur á skóla-
húsnæði. Skólar eru heldur illa
og misjafnlega búnir að
kennslutækjum. Einnig hefur
hinn alvarlegi kennaraskortur
komið hart niður á skólum bæj-
arins, og nú er svo komið, að
kennslustundafjöldinn, sem
hverri bekkjardeild er ætlaður
lítil skil gerð á þessum
vangi.
Þá má og gera ráð fyrir því,
að innan tíðar verði brýn þörf
á að koma á fót forskólum
(kindergarten), vegna ' sívax-
andi kröfu um að hefja kerfis-
bundið nám fyrr en nú er gert,
á viku, er í lágmarki. 'Þá má
benda á það, að í ýmsum grein-
um má ætla, að þegar sé brýn
þörf fyrir sérmenntaða kennara,
t. d. lestrarkennara, sem ein-
göngu sinni eða leiðbeini með
þau börn, sem einhverra hluta
vegna eiga við lestrarörðugleika
að etja.
En hverjar telur þú orsakir
fyrir þessu?
Að sjálfsögðu er erfitt að til-
greina eina einstaka orsök þess,
hversu komið er í skólabygg-
ingamálum bæjarins.
Þó mun öllum Ijóst vera, sem
eitthvað hafa fylgzt með þess-
um málum, að aðgerðir bæjar-
yfirvalda varðandi lausn á hús-
næðisvandræðum skólanna,
liafa verið ákaflega tilviljunar-
kenndar og fálmkenndar. Mér
er nær að halda, að þær hafi
eingöngu miðazt við það eitt að
troða upp í stærstu götin, sem
þó hefur reynzt fullerfitt, því
jafnan hefur sprungið fyrir á
öðrum stað, og byrjað að leka
að nýju.
Hverjar myndu þá verða nið-
urstöður þeirrar áætlunar?
Ég tel mjög aðkallandi að'
gera áætlun um skólabygging-
ar og gerð þeirra, með tilliti til
þess að mæta sívaxandi nem-
endafjölda og leysa vandann á
breiðari grundvelli en nú tíðk-
ast.
Sem lið í þeirri áætlun væri
fyllsta ástæða til að rannsaka,
hvort ekki sé hagkvæmara fyrir
bæinn, bæði frá fjárhagslegu og
uppeldislegu sjónarmiði að
stefna að því að reisa svonefnda
samfellda' skyldunámsskóla, þar
sem allt skyldunámið færi fram
í einum og sama skóla. Að vísu
tvískiptum að formi til, 6 ára
barnaskóli og 2 ára miðskóli,
sem sennilega myndi í framtíð-
inni leiða til nýrrar skiptingar
innan skólans, 5 ára barnaskóli
og 3 ára miðskóli eða jafnvel 4
og 4 ár, vegna aukinnar kröfu
samfélagsins um meiri mennt-
un. Hér er á ferðinni svo yfir-
gripsmikið efni, að því verða
Valgarður Haraldsson.
þótt ekki verði þar um beinan
skyldunámsskóla að ræða.
Viltu nefna fleiri rök fyrir
þessum skoðunum þínum?
Með þessu móti mundi gagn-
fræðaskólarnir losna við hinn
tvískipta starfsgrundvöll, — að
vera hvortveggja í senn skyldu-
námsskóli og frjáls framhalds-
skóli. Erfitt hefur reynzt að
samræma þessi tvö ólíku sjónar
mið eða réttara sagt, að aldrei
hefur verið gerð nein tilraun í
þá átt. T. d. hefur Gagnfræða-
skóli Akureyrar jafnan búið og
býr reyndar enn við afar þröng-
an og rýran kost, og því gefizt
fá eða engin tækifæri til þess að
sýna, hvers hann er megnugur.
Hins vegar myndi staða hans í
skólakerfinu vera allt önnur og
áhrifameiri sem frjáls framhalds
skóli, er starfaði á breiðari
grundvelli með víðtækari deild-
arskiptingu en nú er.
Hver er afstaða þín til lands-
prófsins?
Ég tel mjög nauðsynlegt að
endurskoða afstöðu okkar til
landsprófsins. Það verður að
segjast eins og er, að landsprófs
skólarnir eru svo önnum kafnir
við að undirbúa nemendur sína
undir landspróf, að sjálft mark-
mið fræðslunnar er að hverfa
þar í skuggann. 1 dag er ekki
lengur spurt, hvað menntunin
sjálf er góð eða hvaða vonir eru
við hana tengdar, heldur: „Hvað
margir stóðust landspróf?“ Nú
er svo komið, ef skóli á að njóta
álits, verður hann að geta sýnt
og sannað, að svona mörg %
landsprófsnema hafi staðizt
landspróf. Man ég ekki betur en
kennarar hér við Menntaskól-
ann hafi varað við þessari
hættu, er á sínum tíma stóð til
að leggja niður gagnfærðadeild
Menntaskólans.
Finnst þér á vissan hátt lands
prófið neikvætt?
Já. En það er erfitt að setja sig
í dómarasæti. Sannleikurinn er
sá, að við vitum ekki hvei'n er
hægt að mennta og hvern ekki.
Það hefur aldrei verið reynt.
Allt það sem við vitum í dag,
er það, að stór hópur af ungu
fólkieróánægður með sitt skóla
nám. Við höldum okkur hafa
haldbærar skýringar. Ef nem-
anda mistekst skólanámið, ypp-
um við öxlum og segju.m: „Hann
lærir ekki“. „Hann tekur ekki
eftir“. „Hann hefur. engan
áhuga“. En okkur dettur aldrei
í hug að spyrja: „Hvers vegna
hefur hann ekki áhuga?“
„Hvers vegna tekur hann ekki
eftir?“
Ég kannast við þetta, Valgarð
ur. En viltu ræða málið nánar?
Afstaða okkar til mannlegrar
takmörkunar eða fötlunar virð-
ist vera nokkuð mismunandi og
stundum einkennileg. Finnst
ekki öllum sjálfsagt að verja fé
og tíma til aðstoðar blindum,
fötluðum, vangefnum og þar
fram eftir götunum? Sem betur
fer, telur enginn það eftir sér.
En ef barn á í erfiðleikum með
nám, eða er seinþroska, eða
elzt upp við erfiðar heimilis-
ástæður, sem dregið geta úr
eðlilegum námsárangri er jafn-
an viðkvæðið hjá okkur: „Hann
er ekki gefinn fyrir bókina.“
„Hann ætti heldur að fá sér
vinnu.“
Þannig má segja, að skólinn
vísi á dyr nokkrum hluta nem-
enda og kannski þeim, sem sízt
skyldi, þar sem sumir hverjir
eru enn ekki færir um að upp-
fylla þær kröfur, sem þjóðfélag-
ið gerir eða mun gera til þeirra
í framtíðinni.
En livað er þá til úrræða?
Gera verður skólunum kleift,
að ná betur til hvers nemenda
en nú er. Slíkt þýðir aukið
starfslið, einkum þó sérmennt-
að. Við megum alls ekki missa
sjónar af meginhugsjón fræðslu
laganna, að þroska eða rækta
svo hæfileika hjá hverjum
nemanda, að þeir komi að sem
beztum notum fyrir hann sjálf-
an og þjóðfélagið.
Þá er ekki síður aðkallandi
að stofna til foreldrafélaga, þai'
sem foreldrar og kennarar eru
virkir þátttakendur. Fræðsla og
uppeldi verða aldrei aðskilin.
Þessir þættir liljóta ávallt að
fara saman.
Hvers vegna gerðist þú kenn-
ari?
Ég hef alltaf haft áhuga á
þessu fyrirbæri, sem kallað er
— maður. Eitt bezta tækifæri
til að kynnast honum, er gegn-
um kennslustai'.fið.
Við vildum að meiru spyrja,
en rúmið er naumt. Þökk fyrir
Valgarður. s. j.
- Fjölmennt ársþing UMSE haldið að Freyvangi
(Framhald af blaðsíðu 1.)
HSÞ. Fluttu þeir allir ávörp.
Fóru þeir viðurkenningarorð-
um um þróttmikið starf UMSE
og létu þá ósk í ljósi, að vöxtur
þess mætti enn aukast. Einnig
komu þeir inn á hina ýmsu
þætti í sambandi við æskulýðs-
og íþróttastarfið almennt.
Þóroddur Jóhannsson fram-
kvæmdastjóri UMSE flutti
starfsskýrslu sl. árs. Birgir
Marinósson gjaldkeri skýrði
reikninga sambandsins og sýndu
þeir, að fjárhagurinn hafði held
ur batnað á árinu.
Að loknum þingstörfum fyrri
daginn var efnt til kvöldvöku,
og var þar margt á boðstólum
til fróðleiks og skemmtunar, m.
a. flutti Gísli Halldórsson þar
erindi um gildi iþrótta.
Á kvöldvökunni var hinn fagri
Sjóvábikar afhentur Umf. Svarf
dæla fyrir flest stig í samalögð-
um mótum sambandsins. Einnig
voru afhentir verðlaunaskildir
frá skíðalandsgöngunni til Umf.
Oxndæla vegna mestrar þátt-
töku í göngunni og Umf. Narfa
í Hrísey fyrir mestu þátttöku-
aukningu frá síðustu lands-
göngu. Kvöldvakan fór vel
fram, var fjölmenn og vín sást
ekki á nokkrum manni.
Þingið naut ágætrar fyrir-
greiðslu í Freyvangi og í Hús-
mæðraskólanum á Laugalandi,
þar sem fulltrúum var séð fyr-
ir fæði þingdagana.
í lok þingsins buðu ung-
mennafélögin Ársól og ÁrroS-
inn fulltrúum og gestum til
rausnarlegrar veizlu í Hús-
mæðraskólanum.
Þetta þing er hið fjölmenn-
asta sem UMSE hefur haldið og
ríkti mikill áhugi fyrir málefn-
um ungmennafélagshreyfingar-
innar. Sóttu það nær 60 fulltrú-
ar sambandsfélaganna. f sam-
bandinu eru nú 15 félög með
nær 800 virka félaga og um 300
aukafélaga. Hefur félagatalan
aukizt nokkuð frá síðasta þingii
Stjórn UMSE var öll endur-
kjörin, en í henni eiga sæti
Sveinn Jónsson, Kálfsskinni,
formaður, Haukur Steindórsson
Þríhyrningi ,ritari, Birgir Mari
nóson, Engihlíð, gjaldkeri, sr.
Bolli Gústavsson, Hrísey, með-
stjórnandi og Eggert Jónsson,
Akureyri, varaformaður.
Þingið samþykkti margar
merkar ályktanir og mun AM
birta þær í næstu blöðum. En
AM vill gjarnan nota tækifærið
nú og þakka UMSE hið jákvæða
forustuhlutverk er sambandið
hefur innt af höndum meðal
æskulýðs á sambandssvæðinu'.