Víðir - 18.05.1929, Page 1

I. árg. Vestmannaeyjum, 18. ntaí 1929
Síldareinokunin
Snemma á þessu þingi fluttu
þeir Erl. Friðjónsson og Ingvar
Pálmason frv. um breýting á síld-
areinkasöiuiögunum frá í fyrra.
Átti nú að herða allmjög á ein-
okunarhlekkjunum. — þannig á
einkasalan, samkv. till. þeiri a Er-
lings og Ingvars, að fá heintild
til þess að taka í sínar hendur
alla verkun síldar og draga
ríkissjóðinn í áhættuna, þar serrt
honum er ætlað að ábyrgjast lán
til stofnunarinnar.
Engar lagfæringar fengust á
frv. þessu í Ed.; og stjórnarlið-
ar í Nd. vilja ganga að frv. þessu
óbreyttu, eins og það kom frá
Ed.
Ihaldsmenn í Nd. vilja hins-
vegargera viðtækar breytingar á
frv. Vilja þeir umturna einka-
sölulögunum og leggja til að
stofnað verði upp úr reitum
einkasölunnar Sildarsamlag /s-
lands, er hafi einkarjett til út-
Ilutnings síldar, og sjeu þeir
taldir fjelagar samlagsins, er lagt
hafi inn a, m. k. 100 tunnur
næsta ár á undan. — Nefnd
fimm manna á að hafa yfir stjórn
Síldarsamlagsins, þrír kosnir
hlulfallskosningu í sameinuðu
þingi til þriggja ára, en tveir á
aðalfundi Síldarsamlagsins til
eins árs í senn. — Ræður síð-
an útllutningsnefnd 3framkvæmd-
arstjóra. — Tíll. þeirra íhalds-
manna voru fram bornar við 2,
umr. málsins í Nd. og voru flm.
þeir Jóhann Jósefsson, Jón A.
Jónson og Ólafur Thórs.
Mál þetta var rætt allan laug-
ardag s.l. en umr. ekki )okið
þá. Td þess að álmenningur
geti fengið nokkurt yfirlit um
það, sem um er deilt í þessu
máli verður hjer birt aðalinntak*
ið úr ræðu Jóhanns Jóscfssonar
er hann mælti fyrir brtt. íhalds-
manna:
Meðferðin á frv. þessu í sjáv-
arútvegsnefnd er óverjandi, þar
sem um svo þýðingarmikið mál
er að ræða.
Málið var tekið fyrir á einum
fundi og afgreitt án sameigin-
iegrar athugunar. Nefndin var
ekki fullskipuð. þegar tnálið var
afgreitt, og mólmælti jeg þá þeg-
ar þessari meðferð.
Gallarnir á skipulagi einka-
sölunnar hafa nokkuð komið í
ljós á síðasta ári og valdið óá-
nægju meðal útvegsmanna.
Alvarleg mistök urðu hjá fram-
kvæmdastjórum einkasölunnar.
— Veiðitregðan fram að miðj-
um águst bjargað' einkasölunni
frá stórtjóni af fyrirfram samn-
ingnunum. Má t. d. minna óá-
kvæðið um stærð sídarinnar og
fyrirvarann, aö Svíar skyldu ekki
bundnir við samningana, ef þeir
gætu fundið eitthvað að vörunni
(„Godkendings,- ákvæðið). Enn-
fretnur ákvæðið um, að kaup-
endur skyldu þrátt fyrir samn-
ingana sæta lægsta markaðsverði
á afskipunartíma.
Um tunnukaup einkasölunnar
gat jeg við 1. utnr., þær urðu
dýrari — seinni pöntunin — en
þær tunnur sem einstaklingar
fengu.
þá var skifting tunnanna milli
útvegsmanna ekki alveg hlut-
drægnislaust af hendi Ieyst. Einn
stærsti útgerðarmaðurinn fekk t.
d. yfir 30 þús. tunnur. Annar
fekk heilan farm! Einn starfs-
maður einkasölunnar, sem ekk-
ert skip gerir þó út, fekk 5000.
það er sýnt af þessu, að „spekú-
lantarnir" hafa verið í uppáhaldi
hjá framkvæmdarstjórum einka-
sölunnar.
Frv. það, sem hjer liggur fyrir
miðar að því að gera atvinnu-
rekendur enn ómyndugri en
þeir voru áður samkv. lögunum.
Heimild einkasölunnar til þess
að taka alla söltun í sínar hend-
ur, miðar að hví að fá henni ó-
skorað vald yfir framleiðendum.
Fyrir því eru færð þau rök
að með því nái einkasalan nauð-
synlegum yfirráðum yfir verkun
síldarinnar.
þó að breytingartillögur okk-
ar yrðu samþyktar, getur einka-
salan fyrir m'lligöngu umboðs-
mauna sinna samt sem áður haft
fult eftirlit með verkuninni.
Samkvæmt tillögum okkar hef-
ur e:nkasalan eða síldarsainlagið,
eins og við viljum kalla það, all-
an þann íhlutunarrjett, sem næg-
ir til þess, að hún geti haft fult
eftirlit með vöruvönduninni.
Forstjórar samlagsins hafa al-
gert úrskurðarvald, ef deila rís
um vörugæðin milli framleiðenda
og umboðsmanna, sem meta eiga-
þetta á sjer ekki stað um aðr-
ar útflutningsvörur, sem opinbert
mat er á.
þar sker matsmaður úr milli
aðila.
þess vegna er ástæðulaust, að
einkasalan taki söltunina í sín-
ar hendur. Hinsvegar hætt við
að ýmsir yrðu misrjetti beittir
norður þar, sem saltað hafa fram
að þessu, ef einkasölustjórnin
rjeði ■ ein yfir allri vinnu og
tunnuúthlutun.
Um ríkissjóðsábyrgðina er það
að segja, að út á þá braut vill
minni hluti ekki ganga, enda er
alveg óþarfi fyrir einkasöluna að
hafa ábyrgð ríkissjóðs. Hún ætti
að geta eins og aðrir framleið-
endur fengið lán í bönkum gegn
veði í þeirri síld, er hún á
hverjum tíma.
Útilokun síldarútvegsmanna
frá því að eiga sæti í útflutnings-
nefnd er ekki til annars en þess,
að í nefndina megi ekki velja
menn með fagþekkingu, og nær
engri átt að samþykkja slíkt.
Við minni hl. menn (J.Jós og
ÓTh) lítum svo á, að æskileg-
ast væri og affarasælast, að reka
síldarsöluna með frjálsum sam-
tökum atvinnurekenda eins og
aðra afurðasölu. En þar sem
þessi atvinnugrein hefur nokkra
sjerstöðu sökum hinna geysi-
miklu og snöggu verðbreytinga
á síld, þá teljum við eftir atviK-
um hyggilegast að reyna fys st
um sinn það fyrirkomulag, sem
felst í brtt. þeim, er við flytjum
ásamt þm. N. ísf. (Jóni Auðun.)
þar er að okkar áliti komið í
veg fyrir helstu skipulagsgallana,
sem reyndust á einkasölunni á
liðnu ári.
Óánægja síldarútvegsmanna yf-
ir einkasöiunni varð þess vald-
andi, að kosin var nefnd til að
koma fram með till. til bóta á
fyrirkomulaginu.
Sú nefnd samdi þær till., sem
hjer liggja fyrir að mestu leyti ó-
breyttar.
Löggjafavaldinu ber ótvírætt
aö halda fast við þá reglu, þeg-
ar gerðar eru svo víðtækar ráð-
stafan r, sem einkasölulögin á-
kveða til styrktar atvinnuvegun-
um, að atvinnurekendur fái sem
mestan umráðarjett yfir atvinnu-
greininni.
þeir bera mestu áhættuna
hvort sem er.
Fulltrúar landbúnaðarins hjer
á Alþingi ættu að hugsa sig um
tvisvar, áður en þeir drepa þær
till., sem við berum fratn.
Hvernig myndi bændum líka
26. tbl.
það ef fulltrúar sjávarútvegsins
reru að því öllum árum,að gera
þá áhrifalausa um það, hvernig
verkun og sala landbúnaðaraf-
urða færi fram? Jeg býst við,
að þeir myndu una því illa.
Hjer er um mjög áhættusama
atvinnugrein að ræða. Skakka-
föllin lenda fyrst og fremst á
framleiðendunum.
Hví er þá verið að bægja þeim
frá yfírráðum yfir sinni eigin at-
vinnugrein, og draga þau inn-
undir pólitískan flokka-reipdrátt?
Úr þessum höfuðágöllum lag-
anna og frv. viljum við bæta
með brtt. þeim, er við í minni
hl. sjávarútvegsnefndar ásamt þm.
N.-ísf. flytjum.
Umr. var haldið áfram á mánu-
dag voru 5 á mælendaskrá, þá
er umr. hófust, en þegar sá fyrsti
hafði lokið ræðu sinni beita
stjórnarliðar (að undanskyldum
B. Sv. og Á. Á.) því óheyrilega
ofrlki, að skera niður umræður
— banna þingmönnum að ræða
málið. þessi framkoma verður
ekki skýrð áannan veg en þann,
að stjórnarliðar treysti sier ekki
til að verja það frv., sem þeir
eru reknir iil að flytja. Benti
Sig. Eggerz á það í ræðu, að
þessi framkoma — að banna
umræðua um mál — þektist
hvergi annarstaðar en þar sem
ríkti svartasta afturhald. Hjer
væri líka stjórnarliðið að breiða
faðminn á móti svörtustu einok-
unni, þar sem taka ætti öll völd
af einstaklingunum I
Jóh. Jósefsson lýsti því, hvern-
ig stjórnarliðar væru hjer að
reka erindi kommúnista, og því
til sönnunar las hann upp um-
mæli úr grein Einars Olgeirs-
sonar í Rjetti; en þar lýsir E. O.
því hver sje „andi og takmark*
kommúnismans í þessu máli og
þræðir frv. stjórnarliða brautEin-
ars.
Var því næst gengið til atkv.
um málið. Voru allar brtt. í-
haldsmanna feldar, að einni smá-
vægilegri undanskildri og frv.
afgr. til 3. umr. 14 : 11 atkv.
(Ihaldsm., S. Eggerz og G. Sig.
á móti).
(Að mestu eftir Morgunblaðinu).
Vinnudómurinn.
Eins og sjá má í frjettaskeytl
á öðrum stað hjer í blaðinu var
vinnudómsfrumvarpið afgreitt til
3. umræðu í Nd. 10, þ. m. —