Víðir - 20.07.1929, Side 1
35. tbl.
I. árg.
Vestmannaeyjum, 20, júlí 1929
Landstnálafundir
N
á Austurlandi.
Undanförnu hafa landsmála-
fundir verið haldnir á Austur-
landi, að tilhlutun Sjálfstæðis-
flokksins. — Aðsókn að fund-
unum var óvenjulega mikil,eink-
um þegar tekið er tillit til þess,
að þetta er aðal annatíminn
á Austurlandi.
Fundur á Seyðisfiröi.
þann 28. f. m. var fundur
hald nn á Seyðisfirði. — Mættir
voru af hálfu Sjálfstæöisflokksins:
Jón þorláksson, fyrv. ráðherra
og Árni Jónsson, ritstjóri „Varð-
ar“, en Jón Baldvinsson fyrir
hönd jafnaðarmanna.
Jón þorláksson hóf umræður
og vjek fyrst að fjármálunum.
Benti hann á hina vaxandi hækk-
un útgjaldaliða fjárlaganna í tíð
núverandi stjórnar og hve nið-
urstöðutölur þeirra væru óábyggi-
legar, þar sem um fjölda út-
gjaldaheimilda væriaðræða, sem
ekki væru meðtaldar í samlagn-
ingu fjárlaganna. —■ Sagði hann,
að í tíð fyrv. stjórnar hefði hjer
oftast verið aÖeins um einn lið
að ræða, greiðsluheimildina til
Eimskipafjelags íslands, ef nauð-
syn krefði, en nú fælu fjárlögin
í sjer fjölda slíkra liða. Á síðasta
þingi hefði t. d. bætst við heim-
ild til skrifstofubyggingar íRvík,
sem fullgerð myndi kosta tals-
vert á 4. hundrað þúsund krón-
ur, jarðakaup IQO þús og prent-
smiðjukaup 155 þús. Til þess að
standast straum af útgjöldunum,
hefði stjórninni verið heimilað
að taka alt að 12 rniljón króna
lán, og væri þaö hæsta lán, sem
ísland nokkru sinni hefði tekið.
Ræðumaður mintist ennfremur
á Landsbankalögin og seðlaút-
gáfuna — og hina varhugaverðu
ábyrgð ríkissjóðs á skuldbinding-
um bankans. Benti bann á hvern
ig farið hefði verið með frumv.
um lánstofnun handa smábátaút-
veginum, sem að Framsókn og
jafnaðarmenn hefðu komið fyrir
kattarnef. Margt fleira mintist
ræðumaður [á, t. d. Síldateinka-
sö'una, vinnudómsfrumvarpið,
bitlingafargan stjórnarinnar, snatt-
ferðirstrandvarnarskipanna.Fjarð-
arheiðarveginn o. fl., sem hjer
verður ekki rúm til að rekja
nánar.
Næstur talaði Jón Baldvinsson.
Reyndi hann lítið til þess að
verja gerðir stjórnarinnar — og
þótti það ómaklegt af honum.
Mintist hann á vinnudóminn, sem
hann kvað verkamenn kalla
þrælalög. Búnaðarbankann, bygg-
ingarfjei. í kaupstöðum og breyt-
ingar á lögum um kosningar f
málefnum sveita og kaupsiaða
taldi hann helstu mál síðasta
þings. Lauk hann máli sínu með
því að minnast á sameiningu
flokkanna, sem hann taldi ó-
merkileg tíðindi.
þá tók Árni Jónsson, ritstjóri
til máls. Talaði hann aðallega
um samband Framsóknar og
jafnaðarmanna og hvernig jafn-
aðarmenn kúguðu Framsókn til
þess að svæfa og eyðileggja ýms
mál á þinginu siðasta.
Á fundi þessum játaði Jón
Baldvinsson það satt vera, að
íslenskir jafnaðarmenn fengju
fjárstyrk frá Dönum til pólitískr-
ar starfsemi hjerálandi. — Enn-
fremur játaði hann, að Jónas
Jónsson' núv. dómsmálaráðherra,
hefði verið riðinn við stofnun
Alþýðuflokksins í Rvík og að J.
J. hefði verið ætlað að ryðja
stefnu flokksins brautí sveitunum.
Frá byrjun til enda fundarins
var óslitin sókn af háifu sjálf-
stæðismanna. Af innanbæjar-
mönnum töluðu þeir Sig. Arn-
grímsson, ritstj. og Jón í Pirði
með Sjálfstæðisflokknum, en Sig.
Baldvinsson og Karl Finnboga-
son reyndu að verja stjórnina,
en þótti takast illa.
Fundur á Norðfirði.
þann 1. þ. m. var fundur hald-
inn á Norðfirði.
Málshefjandi var Jón þorláks-
son. Skýrði hann fyrst frá stofn-
un Sjálfstæðisflokksins, en sneri
sjer síðan að landsmálum al-
ment og stjórnarfarinu í landinu.
Talaði hann í þrjá stundarfjórð-
unga, og var gerður hinn basti
rómur að máli lians.
Næstur talaðijón Baldvinsson,
en litla ánægju virtust fundar-
menn hefa af ræðu hans. —
Litlu betur tókst til hjá Sveini í
Firði. Hann virtist treystast illa
til að verja stjórnina eða flokk
sinn.
þá talaði Árni Jónsson, riTstj,
og þótti mælast ágætlega. —
Ingvar Pálmason reyndi að skafa
það mesta af stjórninni, en fórst
klaufalega. — Jónas Guðmunds-
son deildi á Svein í Firði út af
landakaupum Neskaupstaðar, en
er þeir höfðu samþ. að fresta
frekari deilum um það, til leið-
arþings, þá fór Jónas að tala
um ágæti þjóðnýtingar o. s. frv.
Ingvar Pálmason varð iila úti
á fundinum. Vildi hann sem
minst um síldareinkasöluna tala,
er að henni var vikið, og ekki
tókst betur til er hann fór að
tala um Brunabótafjel. fslands.
Með því hjali ávann hann sjer
andúð fundarmanna — og mátti
þó ekki ábæta ófarir hans.
SjálfstæÖismenn höfðu borið
greinilegann sigur af hólmi á
fundi þessum — sem víðar.
Fundur á Eskifirði.
þriðjudaginn 2. þ. m. var
fundur haldinn á Eskifirði.
Af hálfu Sjálfstæðisflokksins
talaðiauk Jóns þorlákssonaralþm.
og Árna Jónssonar, ritstjóra,
Magnús Gíslason, sýslumaður. Af
hálfu Framsóknar Sveinn Ólafs-
son og lngvar Pálmason, en Jón
Baldvinsson fyrir hönd jafnaðar-
manna ásamt Arnfinni Jónssyni,
kennara. —
Var sjerstaklega góður rómur
ger að máli sjálfstæðismanna,
og tangsamlega yflrgnæfandi meiri
hluti fundarmanna virtist þeirra
megin. — Sveinn í Firði færð-
ist hægt undan að verja stjórn-
ina, og Ingvari farnaðist bág-
iega — og virðist einkum ætla
að verða hált á síldinni.
Reyðarfjarðarfundurinn.
Miðvikudaginn 3. þ. m. var
fundur haldinn á Reyðarfirði.
Mættir voru fyrir hönd flokk-
anna þeir sömu og á fyrnefnd-
um fundum.
Segir blaðið „Hænir“ svo frá
þessum fundi:
„Mjög varþað áberandi á fundi
þessum, hve máli Sjálfstæðis-
manna var betur tekið af fund-
armönnum, en því, er stjórnlið-
ar höfu fram að færa. þeir luku
aldrei svo máli sínu, svo ekkl
dyndi við lófatak um allan sal-
inn, en aðeins fyrir fyrstu ræðu
Sveins kíöppuðu nokkrir, og svo
undur hljóðlega lauk Ingvar máli
sínu í bæði skiftin, sem hann
talaði, að engin hönd hreyfðist
til að votta honum samúð — eða
öllu heldur samhrygð sína. Aft-
ur á móti klöppuðu menn af
öllum flokkum fyrir látæði Jóns
Baldvinssonar og gamansemi. —
Sveinn talaði með hógværð og
prúðmensku öldungsins, en sjer-
staka athygli vakti það, hve
vandlega hann sneiddi hjá að
verja ríkisstjórnina og háttalag
hennar, eða hve FramsóKn hefði
áþreyfanlega orðið að láta í minni
pokann fyrir samherjunum. sócí-
alistum, f mörgum málum. Hins-
vegar reyndi Ingvar að verja
stjórnina og stuðningsliðið, en
ræðu hans var ekki af fundar-
mönnum tekið með meiri hrifn-
ingu en sagt hefur verið. í frá-
sögninnl um fóstur hans og
„Jafnaðarmanna", s'ldarlöggjöfina,
sem hann er meðflutningsmsð-
ur að, tókst honum |ekki höndu-
legar en það, að Jón þorláksson
setti hann gersamlega á knje
sjer eins og barn, til þess að
leiðrjetta hann, svo að hann
fengi rjetta skýrslu. — Furðuleg
þótti mönnum sú kenning Sveins
í Firði, að sambandsmálið ætti að
„ræða fyrir luktum dyrum“ inn-
an vjebanda þingsins, en þjóðin
ætti ekkert um það ræða, fyr en
til atkvæðagreiðslu kæmi um
uppsögn samningsins. Jón og
Árni deildu harðlega á stjórnar-
farið í landinu, fjársukk stjórn-
arliðsins, embættafjölgun og hlut-
drægni í embættaveitingum, sam-
band Framsóknar og „Jafnaðar-
manna“ og danska mútufjeð. Var
máli þeirra því betur tekið, því
oftar sem þeir töluðu. Fylgi Sjálf-
stæðismanna á fundinum var al-
veg yfirgnæfandi, svo að stjórn-
arsinna setti hijóða.“
Fundur á EkkjufelH.
Hann hófst fimtud. 4. júlí með
erindi er Jón þorláksson flutti.
Var gerður að því góður rómur.
Fer hjer á eftir kafli úr því,
sem „Hænir“ sagði um fund
þennan:
„Af hálfu Sjálfstæðismanna töl-
uðu, auk Jóns þorlákssonar,
Árni Jónsson ritstjóri, Gísli
Helgason Skógargerði, Runólfur
Bjarnason, Hafrafelli og Sig. Arn-
grímsson ritstjóri. Framsóknar,
Halldór Stefánsson, Páll Her-
mannsson, Ingvar Pálmason og
Sveinn Jónsson Egilsstöðum og
Björn Hallsson á Rangá að nokkru
með hvorumtveggja en Jafnað-
arm. Jón Baldvinsson. — Var
þetta fyrsti reglulegi sveitafund-
urinn. En brátt kom það í ljós á
fundi þessum, eins og fundun-
um I fjörðunum, að vörn stjórn-
W