Víðir - 09.08.1934, Blaðsíða 1

VI. árg.
VestmannaeyjiiHi, 9. ágúst 1934
23. tM,
Tunáutak.
Nýung nokkra og harla merki-
lega hefir frú Friðriksson flutt til
landsins og á ég þar við hinar
svonefndu „silfurplötur", er hún
hefir á boðstólum; eru það málm-
þynnur, ætlaðar og notaðar eins
og gömlu — og nýju — grammó-
fónplöturnar.
Plötur þessar eru veigaminni
og viðkvæm&ri í notkun en harð-
gúmmíplötur þær, sem fram að
þessu hafa* verið á boðstólum her
til lands, en kostur þeirra er sá,
að þær eru ódýrari, auðveldari í
flutningi og síður brothætt en
hinum.
Frúin hefir nú tæki til og tök
á því að festa mál manna, söng
og hvern hljóm er vera vill á
plötur þessar; er fljótséð af þessu
að seinni tíðar menn eiga kost á
því að kynnast málfari manna er
nú lifa og láta festa tungutak
sitt. Mundi mörgum Þykja fróð-
legt að heyra Njál, Brynjölf biskup,
Jón forseta, Benedikt Sveinsson
eldra og Bólu-Hjálmar tala, því
ekki er að efa að tunga vor heflr
að mörgu tekið stakkaskiftum sið-
an þá leið. Má þar dæmin taka,
m. a. er enginn 'veit hversu fram-
burðiir löngu liðinna íslendinga
var á orðinn: „fyrning"
Var það „furning", svo sem
ýmsir fróðir menn hyggja, eða
„firning"?.
Það væri harla æskilegt að þeir,
sem fjármálunum ráða, hins opin-
bera, fæiu þess á leit við þjóð-
kunna og héraðskunna menn á
ýmsum sviðum þjóðfélagsins, að
þeir lót-u til sín heyra á þessa
vísu.
Sigurður Sigurðsson
frá Arnarholti.
San Hichele.
Suður á eyjunni Capri, í ríki
hins eilífa dags, situr aldraður
maður i horni gai ðs síns, og ronn-
ir hálfblindum augum sinum enn
einu sinni yfir Ijóssins dýrð. Fyr-
ir löngu _er hann orðinn þess á-
skynja, að myrkvin augu hins
norræna manns þola ekki hina
auðrænu sól. Samt vill hann ekki
ílýja örlög sín. Til hinstu stund-
ar vill hann njóta Ijóssins.
Hártti hefir barist við sjúkdöma
norðui á snjóbreiðum Lappalands,
1 sitið við banabeð fjölda manna í
fátækrahverfum Parísar og reynt
að sigra Köleruna í Neapel. Ein-
stæðingar hafa flúið á fund hans
og hann hefir verið verndari dýr-
anna. Nú er hann orðinn gamall^
starfskraftar hans eru á þrotum.
Er heitasta ósk hans er að ræt-
ast, su ósk að hvíla undir trjástofn-
um Capri og horfa yflr hinar bláu
bylgjur Miðjarðarhafsins, sigur
blindan yfir augu hans. Og í síð-
asta sinn vill hann kveðja geisl-
ana, sólarJjósið, sem hann hefir
elskað. Og minningarnar ásœkja
hann. Hann ritur þær niður á
pappír með ritblýi. Pannig varO
bókin San Michele til, bókin um
dauðann, eða öllu heldur um lifið.
San Michele, bókin, sem borið hef-
ur sorg hans og gleðí, harm og
huggun út um víða veröld.
Ef til vill fiinnur San Michole
ekki náð Paugum formfastra gagn
rýnenda. Hún er ef til vill ekki
bygð upp í föstu, listrænu formi.
í ríki hinna listrænu og klassísku
bókmenta skipar San Michell sjálf-
sagt ekki öndvegi, en henni er
skipað í heiðurssæti í miklu dýrð-
legra ríki, í ríki lifsins og mann-
legra tiifinninga.
Ef ég væri spurður að um hvað
San Michele væri, þá yrði ég orð-
laus. Bókin er samhengislaus,
einskonar dagbók. Er búist er við
framhaldi, mætir auganu tómið
og auðnin ein. Er er samhengis-
Jeysið galli á bókinni ? Bókin á
fyrst og fi'emst að lýsa lííinu
sjálfu. Hún er ekki skájdsaga um
lífið, heldur spegilmynd af þyí.
Pví hvernig er lífið sjálft ? Eg
hlýt að játa, að í mínum augum
er það engin steingjörð halarófa
reglubundinna atvika, heldur þveit
á móti iðandi röst.
Skáldið skrifar um altsemhon-
um dettur í' lmg. Atburðina úr
lifi sínu færir hann í meistaraleg-
an, skáldlegan búning. Still hans
er áhrifamikill, án þess að vera
haiður. Hann er leikandi lóttur,
alveg eins og sönglög Sehuberts,
sem höf. ann öðru fremur. Ég
hefi þýtt hér lauslega nokkrar
setningar úr bókinni, til þess sð
sýna hvernig höf. skrifar. Pessi
oi ð hljóða bannig:
„Schubert sá aldrei hafið, en
enginn tónsnillingur, enginn mál-
aii og ekkert skáld, að Hómer
undanskildum, lýsir betur hinni
rólegu og tignarlegu kyrð þess,
leyndardómum og reiði. Hacn
sá aldrei Níl, og þó gætu tónar
hins dásamlega Memmons endur-
hljómaf í lúxoriska musterinu.
Hann þekti ekki hina hellensku
list eða grísku bókmentir, nema
sem Mayerhofer vinur hans skýrði
honum frá, og þó eru hin ódauð-
legu listaverk hans Dil Grenzen
der Menscheit og mörg fleiri í
gildi listaverka hins forna Grikk-
lands, móðurlands listarinnar.
Eósrauðar konuvarir snertu aldrei
kinnar hans, en enginn hefir lýst
ástinni með meiri tilfinningu, en
hann gerir í Gretchen og fegurri
ástarróður hljómar ekki í eyrum
vorum, en tónar hins yndislega
söngleiks, Stendchen. (Serenade)
Hann skáldið, gat skilið, án þess
að reyna. Hann var einmana í
dauðanum, eins og hann var svo
oft í lífinu. Meistarinn, sem færði
í töna, An die Musik, átti ekki
einu sinni hljóðfæii. Eftir dauða
hans voru allar eigurnar seldar á
uppboði, föt hans, bækur og rúm,
fyrir 33 fiórínur. En í gömlu læstu
koforti, fundust ódauðlegir söngv-
ar, sem voru langtum meira virði,
en alt gullið í Wien, þar sem
. meistarinn lifði og dó".
Pessi orð eru ekki stórvaxinn
skaldskapur. Höf. sér ekki stór-
kostlegar sýnir. En lýsingin er
einföld og ég efast um, að aðrir
hafi gert sannari og fegurri eftir-
mæli eftir meistarann.
Lýsingar höf. á lífi fátækling-
anna í Italahveifi Parísar eru
meistaraverk- Hann skilur hina
fátæku og þeir gera hann að trún-
aðarmanni sínum, Hann eyðir
kröftum sínum til að lótta byrði
fátæklinganna. í hans augum er
dauði fátæks blaðasala stór við-
burður, þótt blöðin, sem hann bar
út, hafi gleymt að tilkynna and-
látið með stóium yfirskriftum og
sorgarrönd.
Lífið að tjaldabaki er ekki síður
athyglisvert, en það sem fer fram
á hinu opna leiksviði.
Bak við skraut stórborganna er
háður bardagi við ráðgátur lifsins,
sem að mestu leyti fer fram hjá
þeim, er taka sér sum&rfií í skraut-
legum gistihúsum og vel auglýst-
um baðstöðum.
Hver er höf. San Michele ?
Hann er sænskur læknir og
heitir Axel Munthe. Hanu hefir
farið víða um heim og stundað
lækningar í mörgum stórborgum
Evröpu, m. a. í París, Neapel og
Róm. Hann hefir verið í göngu-
för norður í Lapplandi, gengið á
fjöll i Mið-Efrópu, háð einvígi í
París, og barist við kóleruna í
Neapel. Er aðrir flúðu borgina,
til þess að lenda ekki í hramm þess-
arar voðalegu veiki, flýtti Muntke
sér sem mest hann mátti norðan
frá Lapplandi til Italíu til að
heyja baráttu við þennan illkynj-
aða sjúkdom og veita þeim lið-
sinni, sem á hjálp hans þurftu að
halda.
Stundum situr hann um kyrt
á Capri og gefur huhdana sína í
garðinum við San Michele. Og
nú er hann búinn að missa sjön-
ina.
Okkur vantar bækur sem San
Michele. Bækur um manninn sem
mann og lífið sera líf.
Nú hefir hún verið þýdd á ís-
lensku. Gefst nú íslenskum les-
endum kostur á að kynna sér bök
þessa. Það mun engan iðra þess,
að þeir hafa eytt tíma í að lesa
hana. Hún er til á bókasafni bæj-
arins, svo hægara er fyrir menn
að komast yfir hana en ella.
Eg vil að lokum hvetja alla
til að lesa San Michele, bókina
um dauðann eða öllu heldur um
lífið. —
Helgi Scheving.
Umhveríis
Heimaey.
Merkur gestur, sem*hér hafði
komið fyrir nokkrum árum, sagði
eftir heimkomuna, að einhver
•fegursta landsýn, sem hann hefði
séð, væri hér af Ytrihöfninni, yfir
bæinn, upp á Helgafell.
Það er ekki undarlegt þó að
þeir, sem hér koma ókunnugir, á
sólbjörtum sumardegi og líta þá
sjón, verði hrifnir, þegar heima-
menn, sem oft á ári og ár eftir
ár eru staddir hér á höfninni,
dast að íegurðinni. En þó að iand-
sýn hér sé einna fegurst á þessum
stað, þa er víðar einkennilega fag-
urt hér í kringum eyjuna.
T. d. eru sumir hinna stóru
hella sérstaklega merkilegir. "Veggir