Víðir - 09.01.1943, Blaðsíða 1

XIV.
2. tbl.
Vestmannaeyjum, 9. janiíai 1943.
Heiður hinum
íöllnu.
LifnaðarhæUir
Framhald eríndís Eínars Guttormssonar íæknís
Um leið og ég afhenti ritstjóra
„Víðis“ lista til birtingar yfir
gjafir 8em Minnisroerkissjóði
drukknaðra sjómanna við Vest-
mannaeyjar, og hrapaðra í björg-
um, bárust síðastliðið ár, átti ég
við hann stutt viðtal um hvérnig
málefni þessu nú væri komið —
og hvað áunnist hefði síðastliðin
7 ár — að settu marki, sem sé
að gjöra hugijón þessa að fögr-
um og varanlegum veruleik.
í síðasta tölublaði 2. þ. m.
birtír blaðið grein, með ofan-
greindri yfirskrift. -— Þar stend-
ur meðal wnnars:
. . . „ Síðan eru liðin nær 8 ár
(það er frá stofnun sjóðsins)
og enn er hið fyrirhugaða minn-
ismerki draumsýn ein.“ En með
því að ég tel að ofangreint álit
blaðsins geti verið villandi —
þar, sem telja má að málefnið
sé á góðri leið frá „draumsýn“
til veruleika; vil ég gefa eitir-
farandi skýringar:
í Bjóði eru nú rúmar 15,000.00
kr.
Auk þess hafa nokkrir góð-
kunnir borgarar þessa bæjar
skrifað sig fyrir rúmum kr.
4000. — gjöfum. — Þá má geta
þess &ð sjómannadagsráð Vest-
mannaeyja samþykkti og greiddi
1940. — 20% af hagnaði sjó-
mannadagsins það ár — og
vænta má hins besta af ráðinu
þegar að því kemur að ráðBtafa
arði af sjómannadegi árin 1941
og 1942.
Bæjarbúum mun það kunn-
ugt að bæjar8tjórnin hefir sýnt
málefni þesau velvildarhug, —
því árið 1942 tók fjárhagsnefnd
uppá útgjöld sín kr. 2000.— til
kaupa á dýrraætri lóð fyrir
minniimerkið á hinum ákjósan-
legasta stað.
Að þessu athuguðu má telja
að byrjunar, örðugleikumj sé
rutt úr vegi — og vel megi
taka8t, eirikanlega þegar almen-
ur áhugi og samhugur vaknar
fyiir mólinu. En þegar litið er
Vatn er vafalaust hægt að fá
hér upp úr jörðinni án þess að
hafa leiðsögu ormsins H’araldar
konungs, en til þess þarf að bora
ofan fyrir sjávarbotninn í Jaing-
uin Eyjuna og varna því mcð píp-
um eða þ. 1. að sjórinn komist
að, en hvort það borgar sig læt
ég öðrum eftir að brjóta heilann
um.
það má auðvitað deila um hve
oft menn ættu að baða sigf, í sveit-
inni var þáð sumsstaðar gjört cinu
siniii á ári, fyrir jólin, liitt getur
varla leikið á tvcim, tung'um, að
þrifaböð séu nauðsynleg þeim, cr
óhreinlega erfiðisvinnu s'tunda, né
lieldur liver nauðsýii cr á vatnssal-
til baka, með ýmsar tilraunir
til fjáröflunar — skal það játað
að^ ekki hefir verið auðið „að
sigla hraðbyr.“ ílið liðna minn-
ir meira á „barning.11 — En
þeir, sem minnast haus frá fyrri
tímum — rriúna að aðeins var
til eitt markmið, en það var að
ná heill í höfn — og svo skal
verða í þeasu efni.
Það er trú mín að Vestmanna-
eyingai’ — þegar þeir í fullum
skilningi, athuga hver með sér
tilefni þessa málefnis, að
þeir þá sameini hug og hönd
— og reisi minni8merkið til
verðugs heiðurs og viðurkenu-
ingar þeim mönnum, sem þafa
látið lífið í harðri [og örðugri
baráttu fyrir sameginlegum lífs-
möguleikum okkar allra. —
—o—
Líkan (model) af minnismerk-
inu, sem með umhverfi (hóll-
inn suðaustur af Landakirkju)
getur orðið hin fegursta bæjar-
prýði, — eiga menn kost á að
sjá hér í næsta mánuði, gjört
nákvæmlega eins og það á að
líta út, fyrir alda og óborna.
Páll Oddgeirsson.
•••
ernuin hér í 'bæ, enda hefir það
syut sig að taugaveiki, garnakvef,
blóðkrcppusótt, innyflaoimar o. fJ
hefir lagt á flótta, þar scm vatns-
jalcrni liafa kotnið.
III. Atvjnnuhættir eru hér mest
sjósókn, koma þar mest til stöður
sjómaunanna, sem oft eru mjög
niiklar sem kunnugt er, og leiðir
af þeim oft slappleika í fótum
(ofreynsla á taugarnar) æðahnútar
og sig á ytri getnaðarfærum, þá
fer hristingurinn illa mcð taugarn-
ar. Iðnaður er hér iítili og því
ekki kvillasamt lians vegna. H'elsi
cr um að ræða ryk n.ok'k(uJit í Neta-
gerðinni og skurðj í flökuninni,
sem lítt hafa koniið að sök vegna
]>ess, hve hreiiilega er strax farið
með sárin, hefir sérstakri stúiku
verið falið að biia um þa'u tii
bráðabirgða og umbúðir stöðugt
við heipdina. Enda eru fingurmein
sjaldgæiari nú en áður og e. t. v
vcgna miinii béitninga og fisk-
þvotla ea áður var.
IV. Loks er þá slðasf en ekki
síst matarhæfið, en því er nijög
ábótavant og margir þeir kvillar
sem ég hefi miiinst á hér að
frainau, standa í beinu. eða ó-
beinu sainbandi við rtiargskonar
efnavöntun í fæðunni, á ég þar
einkiun við skort á söltuin þeim,
sem um getur í fyrsta kaflrj, og
svo fjörefnaskort.
l ritgcrð, scui heilbrigðasmála-
nefnd þjóðabandalagsins
samdi 19J.G um hcppilegustii
samsetningu fæðis á Norðurlönd-
um, cr talið að líkamiiin þarfnist
að niinnsta kosti 8 (9) fjörefna
(vitaiiiina) og 12 óorganiskra
efna (salta). þar cr öllu fæði skipt
í verndandi og orkugcfandi fæðu.
í fyrri flokknum eru þau matvæli,
sení auðug eru af Jocini ^næring-
arefnum, sem aðalfæðutegundum
almennings í hverju landi, er eink-
utn ábótavant uin, en það eru í
Norður-Evrópu góð eggjahvítu
efni, fjörefni og óorgántisku cfn-
in (sölt). Vanti eitthvert hiuna ó-
qrganisku efna, sem eru lífsnauð-
synleg mönnum, eða eitthvert vita-.
mínanivi í í.æðu okkar, veldur það
sérkcnnilegum sjúkdómum. Vernd
andi fæði skipta inestu máli, af
oikugefaiidi fæði cr veujulega iiQg,
ef menn þá ekki svelta, en þau
(verndandi efnin)' eru hér aðal-
lega landbúnaðarafurðir, garðinat-
ur (mjólk, ostur, grænmeti; rófur
kartöflur og Jvcxtir), kjöt og egg,
en auk þcss að nokkru leyti sjáv-
arafurðir, einkum feitur fiskur. Af
ölluiu fæðutegundum er mjólkin
talin fullkomnust. Húii inniheldur
nokkuð af orkugcfandi cfnum,
(kolvetni, fitu og eggjahvítu), en
einkum iii’niheldur hún mörg vernd
arefni, flest öll þckkt nauðsynleg-
ustu vitaminin og af söltuin kalk
(ealcium), phosphor, járn; breimi-
steiu, joð, magnesiuin; kalium natr
ium, klor, fcopar; auk fjölda ann-
ara efna, sem enii er ekki eða lítt
vitað lnaða þýðingu hafa. Fæðu-
tcgund, sem jafngildi mjólk hef-
ir ekki tekist að framleiða, en
aftur á móti hcfir tekist að þurka
mjólk svo að cfnin halda sér furðu
vcl og gæti það orðið búhnikkur
fyrir Eyjarnai í fraintíðinni í
ínjólkurvandræðum. Af þessari á-
gætu fæðutegund telja vísinda-
menii að liver einstaklingur þurfi
uin litcr á dag, eu að sjálfsögðu
á þetta einkum við um vaxaudi
ejustaklinga, börn og vanfærar fcon
ur og með börn á brjósti. það
nuin mikið vanta á iað hér í Eyj-
um sé framleidd svo mikil mjólk
að livcr eiiistaklingur gcti feng-
ið líter á dag.
þá tclur íiefndin að 300 grömm
af kartöflum eða öðrum rótará-
vöxtuin sé nauðsynlcgt liauda full-
vöxnum og tilsvarandi meira
haiida börnum cftir aldri, auk ann-
ars t. d. grænmetis.
þessi 300 grömm svara til 5
stórra fcartaflna, cnda muii mikiis
ávaiit að fólk hér borði svo mikið
af þcim daglega livað þá meira.
Lýsi ætti að vera fastur liður í
daglegu fæði fólks. það inniheldur
A og D1 fjörefnin og varnar eiuk-
um beinkröm og augnveiki og enn
frenrur er talið, að það vermdi
gcgn kvefi og ö.ðrum slímhúðar-
bólgum
Niðurlag næst.
■m

• M*