Víðir - 16.01.1943, Blaðsíða 3

2
V I Ð. I R
Lifnaðarhættir
K«mur út vikulega.
Ritstjóri:
RAGNAR HALLDÓRSSON
Simi 133 Pósthólf 33
Eyjaprentsmiöjan
Vertíðin
og aðkomtimennírnír.
Vetrarvertið er nú að hefjast.
Afkoma Eyjanna hefir frá
fyratu tíð verið háð því hve
fengsælir vetrar og vormánuð-
irnir hafa verið, og svo er enn.
Aflabrögð og veðurfar marka
afkomu þesaa bæjar, meir en
nokkuð annað.
Dýrtíðin veldur því nú að
öllum, er sjó stunda er þess.
full þörf að bera vel úr bítum,
fyir störf sin.
Aðkomumenn eru koranir hing-
að i stór hópum til gullleitar
úr akauti Ægis og vonandi er
að einnig þeir fari héðan aftur
ríkari en þeir komu.
En í fylgd með þessum gest-
ura kemur gamla vandamálið,
sem ágerst hefir með ári hverju
og horfir til stórvandræða, en
það er húsnæðisrkorturinn I
fyrra var það svo að húsnæðis-
lausir aðkomu sjómenn gengu
hús úr hú»i árangurslaust og
fengu hvergi inni.
í vetur mun þetta verða ná-
kvæmlega eins og er raunar
þegar byrjað kapphlaup hinna
húavilltu. Það er nauðaynlegt
að bæta úr þessu með byggingu
verbúða fyrir aðkomumenn, hið
allra fyrsta.
Stofnkostnaður myndi að
sjálfsögðu verða nokkuð mikill,
en ef reiknað væri með verbúð-
arrúmi fyrir 100 sjómenn er
greiddu 50 kr. á mánuði hver,
það yrðu 5000 kr. á mánuði eða
20.000 kr. yfir þá 4 vetrarmán-
uði, sem gera má ráð fyrir að
hennar yrði brýn not. Sen’ni-
lega mætti einnig hafa nokk-
uð upp úr húsnæðinu aðra tíma
ársins.
Fle8tir munu skilja það hver
nauðsyn heimilislauaum sjó-
mönnum er á því, að geta átt
höfði BÍnu að að halla í hlýjum og
vi8tlegum herbergjum, er þeir
koma hraktir af hafi.
Gæti ekki verið vel ti) fund-
ið að sjómannafélögin hér stæðu
fyrir byggingu slíkra verbúð.x
með eða án tilstyrks bæjarfélags
ins eða annnara fyrirtækja?
Hér er áreiðanlega um mál
að ræða, er krefét úrlausnar í
nánustu framtið.
Niðurlag.
Börnum á f}'rsta ári, sem
ekki eru því meira úti í sól og
sumri, ætti að byrja að gefa lýsi
fljótlega jafnvel þótt barnið sé á
brjósti og móðirin hafi fullnægj-
andi fæði, smástígandi frá 2—3
dropum |upp í (allit að því teskeið
á dag ef þolist. þá er og haldið
fram að menn þoli betur vökur
ef tckið er lýsi og væri það at-
hugandi .fyrir sjómennina okkar.
Margir, sem iila geta komið í sig
lýsi, búa til bræðing og kemur
það í sama stað niður. það er
og lífsnauðsyn í s'mjörvandræðum.
því iniður er beinkröm töluvert al-
gengur sjúkdómur hér og kemur
oft í ljós þegar barnið er ca.
þriggja mán., en þá er sennilega
nestið búið, sem það hafði frá
inóðurinni af þessum efnum. Tann
skemmdir heyra og ajð einhverju
Ieyti hér undir. þá er tæplega eðli-
legt að menn gangi ár út og ár inn
með kvef ef ekki liggur annar al-
varlegri brjóstsjúkdómur á bák við
en þó kemur þar sjálfsagt fleira
til greina (veðrátta, eiturverkaniij.
þá vantar bæði B ogC mjög í
fæðu Eyjabúa. Um B fjörefnaskort
inn (Beriberi) .skrifaði P. V. C
Kolka. Sjálfur rannsakaði ég hér
35 einstaklinga 1936 og fann 7 af
þeim skorta C fjörefni, þetta var
mjög vægt í flestum, eni í einium
voru tennur farnar að losna. Or
þessari vöntun myndu t. d. ávext-
ir bæta mikið, en hafa verið
bannvara um langt skeið nema
handa refum, á sáina tíma hafa
t. d. Svíar scnt heila járnbrautar-
farma af ávöxtum til Norður Sví-
þjóðar. Hér hcfir því verið erfitt
að komast af án meðala, en meira
mætti þó rækta hér af grænkáli
og skarfakáli en gjört cr, báðar
þessar jurtir þrífast hér vel og
standa fram á jólaföstu. Magnús
Magnússon, Lyngbergi, hefir ný-
lega vakið athygli á skarfakáli hér
í blaðinu og læt ég inér nægja að
vísa til greinar hans. Mér er pg
kunnugt um fleiri hér, sem leggja
stund á skarfakálsrækfun með góð
um árangri t. d. Jón Sverrissou
það er borðað hrátt, brytjað út
í skyr ieða í jiujólk og geymist auk
þess inok’kúð í vatni eða súru skyri
en líklega yrði að neyta
einhverra sniðugra bragða til að
kioma því í suma krakka.
Fiskurinn okkar er ágætur orku-
gjafi, en iuniheldur lítið af vernd-
andi efnum, oftast er soðinu af
honutn fleygt og með því mestu
af verðmætustu efnunum (óorgan-
isku efnunum), sein líkaminn má
síst án vera og aíltof fáir borða
roðið. það er nauðsynlegt að nota
soðið meira í súpur en gjört er
t. d. grænkálssúpur, eða steikja
fiskinn þá tapast minna af cfn-
unurn, fer í sósuna og roðið cr
stcikt með.
Á vertíðinni er að vísu mikil
bót að hrógnum og lifur, enda
ættu menn að nota sér það út
í æsar. Hrogn, lifur, tcartöflur;
mjólk og t. d. skarfakál liygg ég
að myndi skmeina í efnni máltíð
öll helstu verndandi efni, og vera
út frá því sjónarmiði, heimsins holl
asti og fullkomnasti málsverður.
Á hinn bóginn geta menn sjálfii
sagt sér, hve einhliða vöðvarnir
eru einir út af fyrir sig, enda
drepast villidýrin af slíkri einhliða
fæðu. Ljónin og tigrisdýrin sækj-
ast eftir blóðinu, innyflunum, lifr-
inni o. s. frv. þau éta lítið af
vöðvunum, hvað mundi þá, ef bú-
ið væri að sjóða þá í of miklu
af vatni og hella burtu rúmlega
einum þriðja hluta af verðmætustu
efnunum (óorganisku efnunum) í
soðinu. Rannsóknir, sem sanna
þetta hcfir Baldur Jolmsen, hér-
aðslæknir á fsafirði framkvæmt í
ýmsum sjávarþorpum á Vestfjörð-
um með svokölluðum barnaskóla-
rannsókuum. þar mun að líkind-
um sumsstaðar haga svipað til
um matarræði fólks qg í þessu
plássi. H'ann komst að þeirri niður
stöðu, að þar byggi fólk við skoit
á þýðingarmiklum stenefnum (óorg
aniskum) efnum, svo sem calc-
ium og phosphor. Ennfrcmur seg-
ir hann: “Mjólkurosturinn, engu
síður magúr getur mikjð bætt
upp mjólkurskortinn. Ein eða tvær
ostsneiðar á brauðjð á dag myndu
gjöra mikið gagn.“ þetta væri gott
að notfæra sér, við crum hér dag
lega að gliina við sjúkdóma vegna
skorts á þessuni steinefnum. Tann-
skemmdirnar tala sínu máli, bæði
í börnum og fullorðnum, ekki síst
í barnshafandi konum, enda liafa
margar konur sagt mér, að liver
krakki hafi kostað sig eina tönn.
Af hverju? Af því að fæði konunn-
ar er ófullnægjandi, krakkinn verð-
ur að rífa efnið í sínar tenuur úr
tönnum tnóðurinnar. það myndi
vera talinn heimskur maður, sein
ætlaði að byggja sér hús, en léti
svo lítið sement í það, að það
hryndi á hæla honum.
Nú munu margir spyrja: Á
hverju byggir maðurinn þessa
skoðun sína, að Eyjabúa vanti
mjög tilfinnanlega verndandi efni
í fæðu sína? Ég hefi fyrst og
fremst þá sönnun, að ég og sam-
starfsmenn mínir erum stöðugt
dag eftir dag, mánuð eftir mánuð
og ár cftir ár, að berjast við
sjúkdóma, sein stafa af skorti þess
ara verndandi efna, og gjörum það
með því að gefa meðöl, sem sann-
að er, að aðeins verka ef um við
eigandi sjúkdóm er að ræða, svo
að rcynslan verður hér ólýgnust.
Fyrir réttum hundrað árum saindi
síra Jón Austmann prestur hér á
Ofanleiti skýrslu um barnadauða
af völdum ginklofa hér í Eyjum,
þá lifðu eittungis 86 börn af 330
lifandi fæddum (á 26 árum), eða
rúmlega einn fjórði þeirra. Lækna-
vísindin hafa að kalla unnið bug
á þessum morðingja.
Á líkan hátt munu verða straum-
hvörf um sjúkdóma og dauðsföll
af völdum þekkingarskorts í Imann
eldisfræðí, þegar þessi fræðigrein
sem nú er ung og á byrjunar-
skeiði a. m. k. hér á landi, hefir
náð fullkomnun sinni, enda mun
þá og verða minni þörf fyrir lækn-
ana, en líklega verðum við þá
flest komin undir græna torfu.
Einar Guttormsson.
Dægurmál.
Framhald af 1. síðu.
út í aðkomuskipin, mundi senni-
lega hafa kostað allt að því helm-
iingi íneira en litla fleytan. En
sá mismuniur væri fyrir löngu kom-
inn aftur ppp í (Jiendurnar á hafn-
arnefndinni, í hreinum hagnaði
af því að láta eigin bát flytja
hafnsögumanninn til og frá um
höfnina.
Ég hefi áður bent á það, að
hafnarncfndinni og bæjarstjórniiini
mundi með öllu ókunnugt um það
flest, er höfnina varðar. Ekki er
þetta trúlegt fljótt á litið cn gæt-
um nú að:
Eftir að kosið var í þæjarstjórn-
ina í janúar 1938 og allt íram yfir
bæjarstjórnarkosningarnar í jpjni-
ar 1942 var alls ekkert hugsað um
að láta lagfæra Básaskersbryggj-
una, norður og austur kant hénn-
ar, þannig að fiskibátarnir gætu
mcð góðu mójti kastað þar aflan-
um á land. Enginn af þeitn mönn-
um er þarna áttu að ráða virtust
taka cftir þessu ófremdarástandi
og þó um jietta væri kvartað, þá
var það að engu haft. Bæjarstjórn-
in og sumir hafnarnefndarmennirn
ir lögðu ekki að jafnaði leið sína
niður á bryggjuna og vissu yýni-
lega ekki hvernig þarna, var uin-
horfs í þessum efnum. þó munu
sumir þcirrá hafa gengið þarna
næstum daglega án þess að þeir
virtust taka. eftir jiví hvernig á
stóð. Sérstaklega er einn aí þess-
um mönnum miunisstæður fyrir
Framiiald á 3. síðu.
V I Ð I R
3
Ég þakka ykkur af öllu hjarta, vinir mínir, fyrir hið j
| virðulega Bamsseti, gjafir, heillaóBkir, Bkeyti og hlýju hand. j
| tökin. Allfc þetta v»r bto elskulegt og hlýlegt, að ég mun j
jj því aldrei gleyma, og óska ykkur árs og friðar. j
Ólöf Lárusdóttír, Kírkjabólí
BæjarfréUir.
Landakirkja.
MeB8» i morguu kl. 2 e. h.
—o—
Betel
Kristileg samkoma kl. 4.30
e. h. á morgun.
—o—
Leiðréttfng,
Listi yfir smásöluverð frá
Dómenfnd í verðlagsmálum, sem
birti8t í 1. tölublaði Víðis þ. á.
var útgefinn einungisl fyrir
Reykjavík og Hafnarfjörð og
gildir því ekki hér, hvað snert-
ir kol, fisk og fleiri tegundir
vara, er listinn greinir.
Þetta leiðrétti8t hér með
samkvæmt ósk Dómnefndar-
innar.
—o—
Kvenfélagíð „Líkn“
hafði gamalmennaskemmtun
i Samkomuhúsinu s. 1. þriðju-
dag. Veitingar voru rausnarlega
fram bornar og skemmtiatriði
fjölþætt. Sóra Sigurjón Þ. Árna-
son flutti erindi, en kirkjukór-
inn söng sálma. Karlakór Vest-
mannaeyja söng nokkur löjj,
skólatelpur aungu við jólatré,
skátar dönsuðu vikivaka, gítar-
flokkur kvenna spilaði og söng.
Leikþáttur var sýndur og loks
dansaðir gömlu danaarnir fram
eftir nóttu. Skemmtunin fór hið
beata fram.
—o—
Aðalfundur.
Skátafélagið „Faxiu hélt aðal-
fund sinn s. i, sunnudag.
Séra Jes A. GÍBlason var
endurkjörinn félagaforingi, en
deildarforingi, í atað Friðriks
Haraldssonar, var kjörinn Arn-
björn Kristinsson.
Sveitarforingjar voru kjörin
þau:
Jón Runólf8Bon foringi 1. sveit-
ar. Theodór Georgsson foringi
2. sveitar. Lilja Guðmundadóttir
íoringi 3. sveitar.
Gjaldkeri var kjörinn Berent
Sveinsaon, en ritavi Marinó
Guðmundsson.
—o—
Björgunarfélag Vc.
hefir beðið blaðið að geta
þeas að |þeir, sem kynnu að
þurfa á upplýsingum að halda,
vegna björgunarstarfsemi, eiga
að 8nú» sér til framkvæmdar-
Btjóra félagsins hr. Ársæls
Sveinaaonar. Nánar í auglýsingu
í næsta blaði.
Nýárskveðja
Framsóknar tií útvcgs-
manna og sjómanna
Sigurður Kristjánsson flytur
nú á Alþingi frumvarp, fyrir
hönd Sjálfstæðisflokksins, um
stórkostlega eflingu Fiskveiða-
sjóðs, m. a. hærri lán, lægri
vexti og hagkvæmari kjör, en
nú eru.
í frumvarpinu er nýmæli um
það, að bátar, sem byggðir eru
nú í dýrtíðinni njóti styrks úr
Fiskveiðasjóði og á þann hátt
létti undir með þeim mönnum,
er hafa þá framsýni og þann
dug til að bera, að ráðast i
byggingu nýrr» skipa þö óhag-
stæðir tímar séu.
Það nýmæli er ainnig í frum-
varpinu að lána megi fé til
8kipa8míð*stöðv» o. fl.
Þessu máli vildi Gísli Guð
mundssou vísa frá með dagskrá,
en hann er í Sjávarútvegsnefud
fyrir hönd FramsóknarflokksinB.
Dagakráin var borin upp i
n. d. Alþingis í gær, en kolféll
og greiddi enginn atkvæði mcð
henni, nema Framsóknarmenn,
en það gerðu þeir líka allir með
tölu.
Framaóknarmenn hafa með
þessu sýnt enn einu sinni óvild
sína í garð sjómanna og út-
vegsmanna.
Dægurmál.
Framhald af 2. síðu.
það hve snúðugt hann gekk um
bryggjuna og valdsmannslega,
enda sögðu þeir, sem þarna unnu
daglega, að bryggjan skylfi eins
og hrísla við livert hans fótmái.
“það þiarf að laga bryggjuna“.
sögðu brýggjukarláirnir stundum.
“Já hann Ársæli lætur undir eins
gera bryggjuna eins qg hún á.iað
vcra“ ságði hinn valdsmannlégi
hafnarnefndarmaður um leið og
hann tók á rás upp bryggjuna, cr
að sjálfsögðu skalí eins óg endra
nær, við hvert hans fólinál,
Ekkcrt varð úr því að bryggjæ.
yrði löguð. það beið í 4 ár, eða
þar til Einar Sigurðsson var kos-
inn í bxjarstjórnina. Hann lét
strax laga þetta að miklum mún,
þó hann væri oklki í hafnarnéfnd-
inni, og eftir því, sem sagt var
í óþökk liafnarncfndarinnar, svona
til að byrja incð.
I mörg undanfarin ár og allt til
ársioka 1940 hefir verið unníð hér
að hafnardýpkun og hefir það þeg
ar á heildina er litið, borið góðan
árangur. Hitt er annað mál að ým-
islegt hefir farið ver úr hendi en
æskilegt var og eru það að vísu
ekki einsdæmi og þá ekki til-
tökumál.
það er aðaflega sanclprinn, sein
rej-nst hefir erfiður og ónotalegur
við stjórnarvöldin. Mundi því
mega segja að þar hefði oft ekki
niátt á milli sjá, hvorum aðilan-
um vegnaði betur, hafnarnefndipni
eða sandinuiu.
Fyrsta suniarið eftir að dýpkun-
arskipið kom 'var sandinum dælt
út fyrir Hörgaeyrargarðinn og
sögðu þeir þá, er þessú réðu,
að hanu myndi halda áfram beint
“útí hafsauga.“ En það brást. Sjór
inn tók sandinn rétt eins og hon-
um var hægast og renndi honum
inn í höfnina, þangað sem hann
hafði áður verið.
Aftur gekk það betur þegar
Básaskersbryggjan var byggð; hún
tófc við mifclu af sandi og höfnin
dýpkaði að saina skapi. Næst var
mjög iniklu af sandi dælt undir
Pallana og allt virtist í þessum
efnum leika í lyndi. En jieir, sem
þarna réðu gættu þess ekki að
láta byggja garð tii varnar þess
að sandurinn kæmist aftur niður
í höfnina, og fyrir þá sök hvarf
hann allur pfan í höfnina aftur á
tiltölulega skömmuin tíma. þeir,
sem áttu krær á Pöllunuin tóku
sig saman, mest fyrir fqrgöngu
Jóns Einarssonar á Höfðabrekfcu,
og buðust til þess að leggja fram
vinnu til þess að hlaða fyrir áand-
inn og til þess að hægt væri að
fylla uppiundir Pöllununi en hafnar
sjóður legði fram semejit og ann-
að er ífieð þyrfti. Boð þetta var
gert á árinu 1938 eða 1939, en þvf
var ekki sinnt.
Næst var tekið upp á því að sel-
flytja sandinn úr hafnarmynninu,
dæla honuin nyrst á höfnina, und-
ir Löngunefið og svö þaðan aftur
norður fyrir Eiði. Nokkuð ávannst
með þessu. En á árinu 1940
varð allmikið af sandinum eftir
undir Löngunefinu og þaðan
dreifðist hann svo um höfnina aft-
ur svo að á norðanverðri höfn-
inni stóðu bátarnir uni fjöru þar,
sem þeir höfðu áður flotið, og
við það stendur enn.
Gúmmíst&kk&r
ameríkanskir.
Sjóatakkar enskir.
Kápur avartar og gular
Sjóhattar, Sjóstigvél.
Gunnar Ölafsson & Co.
Vil kaupa
nýtt eða notað ORGEL.
Þorgíls Þorgilsson
BrekaBtig 3
Nýtt skyr
fæst í
ÍSHÚSINU
VinnuvetHingar
eínníg mcð skínn-
íófa, ágæí tegund
Handklædi
ll, n: n'.'l-''1.,, ''I! 'I:I".1'h■'11,1'I I
Sitróiur
í
ÍSHÚSINU
Flugeldar
Gunnar Ólafsson & Co.
Kassar
efnisgóðir og i uppkveikju,
seldir vægu vcrði.
APÓTEKIÐ
AUGLÝSIÐ í VÍÐI