Víðir - 20.02.1943, Side 3
2
V I ÐJiR
2Hðtir
K*mur út vikulega.
Ritfitjóri:
RAGNAR HALLDÓRSSON
Sími 133 Pósthólf 33
Eyjaprentsmifjjan
Hlutleysi.
Ef hlutlaus þjóð vill stuðla að
nýjum og betri heimi, þá gjörir
hún það með því að sýna öllum
. öðrum þjóðum velvild og samúð.
Þegar hún sýnir vilja sinn í
þvi að hjálpa þeim, sem í raunir
rata, verður hún að hafa hug-
sjón liknar og bræðralags í huga
einvörðungu, og hún. má ekki
stuðla að því að slík viðleitni
beinist í þá átt, að nein önnur
þjóð sjál fjandskap skína í gegn
um' hjúp hinnar dulklæddu líKn-
arBtarfsemi.
Þar með er hlutleysið brotið
og landið og þjóðin hefir tekið
sér stöðu meðal hinna stríðandi.
Þetta skulum við gera okkur
ijóst einmitt nú, þegar þau tima-
mót gjörast að hafin er fjár-
söfnun til Sovét-Rússlands.
Það eru tvennskonar menn,
sem að þeasari söfnun standa. í
. fyrsta lagi kommúnistar og
mun komið að þeim síðar.
í öðru lagi þeir menn, sem
telja iig þess umkomna að kveða
i Bínu nafni upp dóm fyrir hönd
allra íslendinga og skipa þeim
undir ákveðið merki og þar
með brjóta hlutleysi landsins.
Þeir athuga það ekki þessir
háu herrar að enda þótt mikill
hluti þjóðarinnar ef til vill óski
Bandamönnum sigurs, eða rétt-
ara sagt óski eftir nýjum og
betri heimi, þá munu þó tiltölu-
lega fáir svo vanþroska og
.skammhugsandi að þeir óski eft-
ir gífuryrtum yfirlýsingum í út-
varpi og blöðum, sem ekki er
unnt að skoða öðruvísi en sem
beinan fjandskap frá Islendinga
hálfu, í garð aunars stríðsaðila
og þar með skapa margfaldar
og auknar hættur bæði á landi
og sjó.
Vera má að hinurn hempu-
klæddu embættismönnum, sem
að. söfnun þessari standa, hafi
þótt sér skyldara að stybja liið
blómlega kirkjulíf í Rússlandi
en stuðla með hlutleysi sínu að
öryggi sjómanna á hafi úti.
Ilitt er þó sennilegra að fyr-
ir þeim hafi vakað meðaumkv-
un fyrir hinum særðu og þjáðu,
og væntanlega fer þá eitthvað
að andvirði því, sem þeir gefa,
Utiiegur í Vestmanaaeyjnm.
Þegar í Eyjuni er talað um
að liggja úti, þá felst yfir höfuð
annar skilningur í því orðatil-
tæki en á meginlandinu. Hér
er ekki mikil hætta á þvi, að
menn liggi úti á landi. Vegð-
lengdir eru stuttar og byggðin
dreifð um mestan hluta eyjunn-
ar. Ef menn hór liggja úti, og
biða af því bana, sem þó hefur
•átt sér stað hér, þá er það fyr-
ir eitthvert sérstakt slys, bylt-
ur eða annað verra.
Þó.er orðatiltækið hér „að
liggja úti“ alkunna og oftast
hugsað til þess með skelfingu,
því að oft hafa slys orðið því
samfara. Að liggja úti hér, er
eingöngu átt við útilegu á sjó,
þegar bátar liafa ekki náð hér
höfn, sökum ofveðurs eða bil-
unar á báti eða vél.
Tíðræddasl hefur mönnum
hér orðið um útileguna miklu
25. febrúar 1869, þegar allflest
róðrarskipin hér, þeírra, sem á
sjó fóru þann dag, að 3 undan-
teknum, hriöktust austur fyrir
Bjarnarey og lágu þar flest í
fullan sólarhring í hinu mesta
fárviðri af útsuðri, byl og frosti,
sem hafði í för með sér stórsiys
á mönnum og skipum. Um þessa
útilegu hefur verið talsvert oft
ritað. Ritaði ég umhana í blað-
inu „Skjöldur11 1924. Einnig er
um hana skráð í „Sögur og
sagnir frá Vestmannaeyjum,11
eftir Jóhann Gr. Olafsson og svo
hefur Jóhann Þ. Jósefsson, al-
þingismaður ritað ítarlega um
þá hrakninga og slys, í sjó-
mannablaðinu „Víkingur“ í febr.
1940. Það mun því óþarft að
gera þá útilegu að umtalsefni
hér, því engar nýjar heimildir
hafa bætst við, og þeir allir
fallnir frá, sem þann atburð
mundu liér.
En atburðirnir endurtaka sig,
og þannig e'r það einnig með
einnig yfir í skotgrafir „óvin-
anna.u
En um aðstööu kommúnista
í þessu máli, er rétt að segja
þetta:
Þeir svndu fjársöfnun til
Finna i'ullan fjandskap. Þá
þurfti ekki a ð lina þrautir
særðra og húsvilltra.
Til þess að skapa söfnuninni
til Rússa brautargengi, ljúga
þeir því uppnú, að Noregssöfn-
uninni sé lokið, en hún er eins
og kunuugt er enn í fullum
gangi.
Er það þessi bróðurhugur,
sem nú á að verða mælikvarði
á manndóm íslendinga?
i útilegur báta hér. Þeir atburðir
fylgja venjulegast hverri vetrar-
vertíð, og stundum oftar en einu
sinni á hverri vertíð. Þó eru
nú ólíkt meiri líkur en fyrrum
að bjarga þeim bátum, sem ekki
ná landi,
Og er það, eius bg alkunna
er, að þakka bættum björgunar-
tækjum, einkum oftirlitsskipum-
þegar þau dvelja liér að stað-
aldri og hinum raörgu talstöðv-
um, sem allflestír liátar nú nota
séi til bjargar.
I eftirfarandi greiuarstúf mun
ég rifja upp tvær útilegur hér,
sem nú munu farnar að gleym-
ast.
I. Útílegan 20. — 2Í.
febr. 1908, þegar
„Njáí í“ og „Berg-
þóra“ fórast.
Dagurinn 20. febrúar 1908, rann
upp fagur og bjartur með hægri
útnyrðingsgolu. Dagana áður
hafði verið góðfiski hér; nokkrir
bátar fengið fullfermi, Það var
þvi almennt farið í fiskileitir
þennan dag. En góða veðrið
breyttist skjótlega, svo að ekki
þurfti að bíða kvöld's til að ráða
veðurrúnir þessa dags. Uin há-
degi tók að hvessa og kl. 2—3
e. h. var komið afspyrnurok,
Tólf bátar lágu þá nótt úti, fyr-
ir innan Eiði. Það var landnyrð-
ingsrok samfara blindhríð. Bát-
arnir ýmist drógu ekki austur
fyrir klett eða voru með bilaðar
vélar og urðu að bíða hjálpar
frá öðrum bátum eða togurum,
sem þarna höfðu leitað skjóls.
Af þessum tólf bátum, sem úti
lágu, fórust tveir, þeir „Njáll“
og „Bergþóra“. „Njáll komst
austur í Faxasund, en þar bil-
aði vélin. Togarinn „Marz“ frá
Reykjavík, skipstjóri Hjalti Jóns
8on, lá þá fyrir Eiði og tók
„Njál11 að sér. En er á kvöldið
leið varð „Marz“' að hverfa
undan Eiði sökum ofveðursins.
Hann ætlaði sér að komast
vestur fyrir Ilamar, í von um
að þar væri betra skjól, en í
úinorður af örn slitnaði taugin,
sem „Njáll“ var bundinn í og
livarf hann þar strax út í
myrkrið og sást ekki sfíðar.
Litlu áður hafði togarinn tek-
ið Bkipahöfnina til sín. — Þá
fórst „Bergþóra11 vestur af
Hamri og mun leki hafa kom-
ið að þeim bát. Þar var þá
enskur togari, sem bjargaði
skipshöfninni, en bátuánn aökk
skömmu síðar. Margir bátar
komust hætt þá nótt, sérstaklega
var „Portland11 hætt komið, en
vél þeas var biluð. —
Hér var dálítið samfléttuð
saga bátanna „Njáls11 og „Berg-
þóru“ og minnir að sönnu á
löngu Jiðinn atburð, sem tengd-
ur er við nöfn þessi. Bátar þess-
ir stóðu hlið við hlið i hrófinu
þennan vetur. Þeir voru Bettir
fram sama daginn og lá við
slysi við þann framsetning, þeir
leita báðír á sömu slóðir þenn-
an dag, og þeir farast báðir,
með litlu millibili, bæði að tíma
og vegalengd.
Þeir bátar, sem af komust
náðu liöfn næsta dags morgun
kl. 8 — 9 f. h. Enginn maður
veiktist eða meiddist í þessari
útilegu, svo vitað sé. — Sá bát-
ur, sem kom síðastur heim, rak
með bilaða vél vestur fyrir
Dranga, þar tók hann vélina i
suudur og kom henni í lag og
daginn eftir komst hann heim
heill á, húfi hjálparlaust.
II. Útílegan í Vestí
mannaeyjam á ösku
dagínn, 5. mars ár
íð 1924.
það var iygnt og gott veður um
niorgtininn 'og allflestir bátar
höfðu farið í fiskileitir sumir með
þorskanet, þótt óvenju snemma á
tímanum væri, sumir mcð línur
og enn aðrir með línur og hand-
færi, því að loðna var jiá komin
fyrir inokknim dögum og talsvcrð
fiskiganga. Um dagmálabii (kl. 9
f. h.) tók að bræla af landnorðri,
sem óðuin liarðnaði svo, að um
hadegi var kominn stormur, sem
innan skamms snerist í öskrandi
rok. Veðrið varð uiidir kvöíd
(kl. ö) ineð því almesta, sem hér
vcrður og auk jiess gerði byl af
landnorðri um dimmumótiii. —
það var sýnilegt að ekki nutndu
allir bátar ná liöfn, einkiim jieir
sem voru fyrir vestan Eyjar ‘og
djúpt til austur-landsuðurs. það
reyndist einnig svo, að þegar veðr-
ið var fullharðnað og ófært orð-
ið fyrir Klettinn (Ystaklett), að
þá vantaði níu (9) báfa og voru
það flestir hinir smærri bátar.
Björgunarskipið “|)ór“ lá inni á
höfninni (var að blása af). það
fór strax út af höfninni þegar það
flaut út, til þess að gæta að bát-
unuiii, og fór þá vcstur fyrir Eyjar.
— Aður en ftilldimint var orðið,
mátti tclja sjö af liinum vaníandi
bátUm fyrir Eiðinu, sem lágu þar
ýmist fyrir eigin festum eða í
festuni frá öðrum skipum (tog-
urimi), sem leitað liöfðu skjóls
jiangað. Tveir bátarnir sáust ekki,
en af öðriim, sem liét “Björg“;
VE. 206, einn með minnstu vélar-
bátun'um hér, fréttist jiað, að annar
bátur, “Mýidælingur" liefði iiitt
þann bát langt í litsuðUi' af Álfs-
ey með bilaða vél; liefði rcynt
að draga hann til hafnar, en ekk-
Framhald á 3. síöu.
V ! Ð I R
3
Bæjarfréttir.
Noregssöfnan.
Forstöðumaður Noregssöfnun-
arinnar hér, hr. Þorsteinn John-
son hefir beðið blaðið að geta
þess að gjöfum bó veitt móttaka
í verslun hsns alla virka daga,
—o—
Fárviðrí
Síðast liðna viku hefir geisað
fárviðri af ýmsum áttum, svo
að fá dæmi eru slíks.
Tveir smábátar Bukku í höfn-
inni, m.b „IIuginn“ og ein trilla.
Einnig urðu ýmsar minni
háttar skemmdir, girðingar fuku
járnplötur rifnuðu af húsuin og
rafleiðslur biluðu.
—o—
Tií ræktanarvega.
Alþingi hefir samþykkt að
veita 24 þúsund kr. til rækt-
unarvega í Vestmannaeyjum á
þessu ári
Aftur á móti var fclld tillaga
frá þeim Jóhanni Þ. Jósefssyni
og Sigurði ThoroddseD, um 19
þúsund kr. til vatnsleitar hór
og varatillaga um 16 þúsund í
sama skyni, var einnig felld.
—o—
Lesstofa sjómanna
Styrkur úr ríkissjóði, sem
veittur er á fjárlögum, til les-
stofu Bjómanna i Vestmanna-
eyjum, hefir eftir tillögu frá
Jóhanni þ. Jósefssyni, fengist
hækkaður úr kr. 500,00 upp í
kr. 800,00
—o—
Tillag til ekknasjóðs Vest-
mannaeyja hefir, samkvæmt til-
lögu Jóhanns Þ. Jósefascnar,
veriö hækkað úr kr. 800 í kr.
1000.
—o—
Þá hafa eftirlaun til Guðlaugs
Hanssonar lýsismatsmanns ver-
ið hækkuð í kr. 400 eftir til-
lögu frá Jóhanni Þ. Jósefssyni
Aka Jakobssyni.
—o—
»
Ðókasafn opnað
Einar Sigurðsson keypti fyrir
n okkru, bókasafn Árna Jónsson
ar og hefir síðan bætt við það-
ýmsum nýjum bókum.
Er safnið nú alls um 3000
bindi og yfirleitt allt úrvals rit,
innlend og útlend.
Næst síðast liðinh sunnudag
var safn þetta opnað til afnota
fyi'ir starfsfólk Einars og hal'a
Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda hluttekningu víð frá-
fall og jarðarför mannains iníus og föður okkar, soriar og
bróður
Gústavs Stefánssonar.
Kristín Guðmundsdóttir Stefán Gíslason
og börn. og synir.
Innilegustu þakkir til allra er auðsýndu okkur samúð
við andlát og jarðarför litla sonur okkar
Kristíns Breíðfíörð.
Þorsteina Þorvaldsdóttir Hermann Jónsson.
þegar verið lánuð út um 40
bindi.
Safnið er opið fyrir scarfsfólk-
ið, á sunnudögum kl. 1 —2 e. h.
Afgreiðslu bókanna annast
Haraldur Guðnason veikamað-
ur í Hraðfrystistöð Einars Sig-
urðs8onar.
Fiskveiðasjóiur.
Fianilíald af 1. síðu.
þannig farast þessum tveim mál-
gögnuin orð, iiin fraiiikomu fram
sókiiarmaniia við jietta áliugamál
smáútvegsiiiauna og sjóinahna.
j>að skal tekið frani að hUginyiid
stuðniiigsniaiina frunivarpsins var
sú, að vcita skyfdi styrk til uý-
byggingai' skipa, eða kaupa á
skipuui allt að 150 brúttó sniá-
lcstuni og skykli sá styrkur neuia
uin 25 prósent, eða liæst 75 jnis.
kr. á skjp.
Við útlilulun styrksins átti að
taka tillil til jiess hvort unisækj-
andi stundaði sjóinennsku eða út-
gerð, sem aðalstarf.
Um j)ctta scgir Alj)ýðublaðið
ennfremur:
“En j)cssu vildu framsóknar-
menn ekki una. þeir vilja ekki
að þessar bátabyggingar séu styrkt
ar.“
j>að er rétt, lijá ritstjóra Fram-
sóknarblaðsins er hann segir:
“Látmn livern njóta sannmælis.
j>að skaðar okluir miiinst.“
1 Jiessii tilfelli þýðir j)að, ;:ð
sjóniöiinum og smáiitvegsniönimm
er það fyrir bestu og það skaðar
miiinst, að kynna sér afrck fram-
sókiiaruianiia á þingi þeini til
handa. þcir eiga þá liægara uni
vik, er jieir í næstu 'kosninguin
spyrja sjálfa sig, hvaða flokki þeir
cigi að gefa atkvæði sitt.
þeir minnast j)á ef til vill j)css,
að framsóknarmenn og konunún-
istar nutu góðs af veikinduin Öl-
afs Tlvors, ]>egar jieir vildu sýna
uinliyggju sína fyrir hagsmuiumi
jieirra er við sjóinu búa.
“Framsóknurblaðið“ segir að
“Víðir“ hafi gert sig sekan uni
j)að að skýra rangt frá j)essu máli
og vilji hakla því að lesendum
síniim að “svart sé iivítt og lirítt
sé svart.“
það er ekki rétt, enda er jiess
ekki j)örf, svo margir þekkja nú
orðið Iitinn á konmiiinistuni og
framsókn.
Utilegur ...
Framhald af 1. síðu.
ert uuiiið ái taugin (dráttarfestin)
hclði bráðlega slitnað og hefði
orðið að fyrgefa hann þannig.
jiessi bátur, Mýrdælingiur, hitti
von bráðar “])ór“ björgunarskipið,
og sagði li'onum til bátsins, eu
“j)ór“ gat ekki fundið hann jjrátt
fyrir ítarlega1 leit með kast-ljósi,
enda var þá orðið dimmt, koiiiinn
bylur og særokið og ólætiu fram
úr öllu hófi. H'eldur ekki gat hann
fundið annan bátinn “Hiöfrung“
VE. 138, sem vantaði. —
Um morguninn þcgar birti, sá
ust bátarnir sjö undir Eiðinu og
sá áttundi “H'öfruiigur“ sást aft-
iji:ii| í togaia fyrir vestan smáeyjar,
og fór “þór“ þangað og flutti
hann upp undir Eiði, en “Björg
sást hvergi og var hún talin af
með öllu, — “rlöfrungur“ sagði
sínu hrakninga sv-o, að smábiUm
liefði verið á vélinni, svo að hann
gat ekki lialdið fulium krafti á
móti og liélt J)\í sjó alla uóttina
í vcstur-útsuður af Álfsey. Var
j>að ömurieg og köld nótt og
lengst af niilli heims og lielju.
Kl. 5 um ni'órguiiimi komust þcir
undir Brandinn og þaðau aftan
í togara, scm iá vestur af Smá-
eyjum. H'ressti haim skipshöfn á
mat og drykk og voru |>rautir
þeirra þá á enda.
Saga vé'arbátsins “Bjargár'* var
j>6 öinurlcgri. jiegar bátiiriim Mýr
dælingur sleppti henni, setti hún
upp segl og sigldi til útnorðurs.
Sá tvo togara, sem ekki sirmtu
lieniii ])ótt liiin gæfi merki, cu
þriðji togarinn, sem sá til hcnnar,
bjargaði niönnuíium (4) öllum J>ctt
við Einidrang kl. 0 um kvöldið
(5. mars). Var það með herkju-
brögðum miklum að þeir komust
upp. í togarann.-Síðan reyndi tog-
arinn að draga bátinn, en höld
jrau, bæðt masturssiunna og
stunna brotnuðu strax og hvarf
báturinn þcgar frá þcim og hefir
cflaust sokkið strax. Togarinn
kom til Eyja með skipshöfnina
um kl. 10—11 daginn eftir 6. mars
og skilaði af sér skipshöfninni
heilli á húfi. —
Á höíninni var nær því orðið
slys, Bátur var að taka fcsti og
fór maður, eins og venja er til,
ofan í skjöktbátinii, eu honuin
hvolfdi jiegar og bar frá bátnum
mcð manninn á Kili. Bar smábát-
inn að öðrum vélarbáti, sem lá
J)a].\ i iiiánd. Náði niaðunnn í fest-
ar bátsins og dró sig upp i bát-
inn. Var það í sannleika ikarlmann-
lega gert í öðruni eius látum, í
öllum sjóklæðum. Mannaður var
bátur úr I«ndi og hetja Jiessi sótt
og sá lionum enginn brcgða. —
Hún var ömurleg nóttin Jiessi
milli 5. —- 0. mars og margir ef-
laust notið lítiis svefns. því að
eflaust lieíir margri konunni og
niörgu barninu verið órótt að vita
aí sínum í jieim ofsa úti á hafi,
kölduin og hröktuni.
Bátar þeir sem úti lágu voru:
1 iakliir, Nansen, Sigurbjörg G ist-
av, Kópur, Höfrungur; Baldur;
Haukur og Björg.
J. A. U.
Dægurmál
Síðan vertíð byrjaði hef ég gert
að fiski og margir hafa komið
fil mín í ’króna þegar ég hef ver-
ið að gera að fiskinum, og allir
hafa viljað fá keypt hrogn og
og lifur, cn ég hcf orðið að neita
öllum um þessa vöru ög er ]>að
mjög leiðinlegt. Ég er þarna'með
annara eignir og hcf ekki leyíi
til að láta neitt af því. Vjldi ég
þvi beina orðum niínuni til vcrsl-
ana, sem liafa á boðstólum allar
inataftcgundir, nema íslenskt
smjör, livort þcir sæju sér ekki
fært að versla með jiessa vöru lika
þar sem hún cr talin einhver boll
asta fæða, sem hægt er að fá og
þær verslanir sem selja nýjan fisk
daglcga gætu alveg cins selt hrogu
og lifur líka.
Til dæmis væru ísfélag Vest-
manuacyja og Kjöt & Fiskur sér-
staklcga vel til J>ess fallnar að
liafa þessa.vöru á boðstóium.
Aðgerðarmaðui'