Víðir - 04.05.1946, Blaðsíða 4

JU r x •
VlQlf
DREIFÍNG ÞUNGANS
R A B B :
*
Ur verinu
Rétt fyrir mánaðamótin
„þornaði upp“ hér á „Bankan*
um“ og við „Dranginn" og
liéldu þá margir, að netafiskur-
inn væri farinn og byrjuðu sum-
ir með línu. Nokkrir bátar fóru
þá með net sín vestur að Selvogs-
bankahrauni og veiddu strax
ágætlega.
Síðan hefur fiskur hér heima
við „gefíð sig til“ aftur og er þar
líka góður afli.
Utflutningurinn hefur gengið
greiðlega undanfarið og hefur
oftast verið hlaðið eitt skip dag-
lega og hefur staðið í járnum. að
ekki þyrfti að salta. Markaður
hefur verið góður. Öll skip her
eru nú í ríkisleigu, nerna skip
Helga Benediktssonar.
Það er óeðlilegt að leggja
byrðar af miljóna króna fram-
Lifrin. Lifrarmagnið hér var
um mánaðamótin 956 smál. Á
sama tíma 1945 var það 1168
smál. og 1944 1363 smál.
Frystihúsin hafa undanfarið
tekið daglega á móti 150—200
smál. af fiski. Þau eru nú að
fyllast. Héðan hefur enginn
frosinn fiskur farið það sem af er
Alls hafa aðeins verið fluttar út
af öllu landinu um 3000 smál.
af frosnum fiskflökum eða 15%
I af framleiðslunni síðastliðið ár.
kvæmdum, sem seinni kynslóð-
ir eigá að hafa gagn af, á gjald-
endur bæjarins á fáum árum. j
Slík stefna hlýtur að hafa einn J
endi: Sligun atvinuuveganna og j
innreið atvinnuleysisins. Þetta j
er eins og með snjóbolta, sem
velt er niður hlíð, hann hleður
ávallt utan á sig. Atvinnuleysið
verður því meira sem harðara er
kreppt að atvinnuvegunum með
óbærilegum álögum.
Sjálfstæðismenn fluttu tillögu
um það við afgreiðslu fjárhags-
áætlunarinnar, að bæjarsjóður
tæki einnar miljón króna skulda-
JÓHANN GUNNAR ÓLAFSSOr
Miðhús
Niðurlag.
|ón Eiríksson sýslumaður kvað
dóm upp í málinu 26. febrúar
1791. Dæmdi hann þá Bjarna
Sigvaldason og Bjarna Björns-
son, „sem höfuðmenn í morð-
ingja-áhlaupi“ því, sem gjört var
á Filippus Eyjólfsson til þess
að þrælka ævilangt á Kaup-
mannahafnar-rasphúsi, en Eyjólf
Eyjólfsson og ísleif Rafnkelsson
til 4 ára erfiðisvinnu í fangahús-
inu í Reykjavík. Málinu var á-
frýjað til Alþingis, og voru fang-
arnir fluttir í varðhaldi á Þing-
völl. Allir höfðu þeir verið í
haldi frá því að mál þeirra byrj-
uðu, nema Bjarni Björnsson.
Hann hafði gengið laus þangað
til í júlímánuði 1791- Sýslumað-
ur skrifaði til stiftamtmanns 12.
ágúst 1791, að hann hefði neyðzt
til þess að fangelsa Bjarna Björns
son, foringja ræningjaflokksins,
sem komizt hefði upp um á síð-
astliðnu ári. Ástæðan til þess að
sýslumaður greip til þessa, mun
liafa verið sú, að hann óttaðist
um líf sitt fyrir Bjarna. Eyjólfur
Eyjólfsson hafði skýrt frá því í
réttarhöklunum-, að Bjarni
Björnsson og Bjarni Sigvaldason
liefðu ráðgert að brenna sýslu-
mann inni í Stakkagerði. Einn-
ig hafði sýslumanni verið sýnd-
ur mótþrói við rannsókn máls-
ins. Haustið 1790 hafði hann far-
ið þess á leit við stiftamtmann,
að hann skipaði setudómara í
málum, sem rísa kynni milli sín
og eyjaskeggja vegna mótþróa
þeirra við hann í embættis-
færslu.
Með bréfi dags. 15. nóv. 1790
skipaði 'Meldal stiftamtmaður
Svein Guðmundsson, bónda í
Þorlaugargerði, bróður séra
Bjarnhéðins á Kirkjubæ, setu-
dómara í þessum væntanlegu
aránið *
málum. Ekki mun hafa komið til
þessa, enda var Jón sýslumaður
meinlaus maður og ekki fylginn
sór. —
Á Alþingi hélt Bjarni Björns-
son enn fast við neitun sína um
vitund eða þátttöku í árásinni
á Filippus.
Dómsniðurstaða Alþingisdóms-
ins varð sú, að Eyjólfur og Is-
leifur voru dæmdir í 4 ára og 3
ára ertiðisvinnu í Kaupmanna-
höfn, Bjarni Sigvaldason í 4 ára
erfiðisvinnu í fangelsinu í Reykja
vík, en Bjarni Björnsson í 3 ára
fangelsisvist í Reykjavík. — Um
hann er tekið fram í dómnum,
að hann sé „nær því yfirbevís-
aður um allar honum í liéraðs-
prósessinum tillögðu sakargift-
•ir". —
Alþingisdómurinn var kveðinn
upp .13. júlí 1791. Voru hinir
dómfelldu allir settir í fangelsi
til þess að afplána refsingarnar.
Árið 1793 var Bjarna Björnssyni
sleppt úr fangejsinu, en ekki fór
hann þá til Vestmannaeyja, og
hefur sennilega ekki komið þar
aftur. v
Hjónaband þeirra Bjarna og
Ingibjargar var dæmt ógilt 16.
júní 1798 eftir kröfu Bjarna. Ár-
ið 1792 hafði hún eignazt barn
rneð Páli Guðmundssyni, og var
Bjarni þá í fangelsi. Árið 1798
sótti hún um leyfi til konungs
að mega giftast Páli, og lætur
hún þess getið í umsókninni, að
Bjarni sé þá ekki ennþá kominn
aftur til Vestmannaeyja, cnda
þótt liann hefði verið aðeins þrjú
ár í fangelsinu í Reykjavík.
Filippus Eyjólfsson lifði af á-
verka þá, sem hann hafði hlotið,
en hann átti skammt eftir ólif-
að. Dó hann 20. október 1791 úr
sóttveiki, að því er talið er í
prestsjtjón ustubók O fan le i t is-
presta, og var þá talinn 73 ára
garnall. Hann var skólameistari
fyrir barnaskóla jreim, sem stofn-
aður var í Vestmannaeyjum ár-
ið 1745 að tilhlutun Vestmanna-
eyjaprestanna Guðm. FJögnason-
ar og Grírns Bessasonar. Starfaði
skólinn í-fimmtán> ár, en var þá
lagður niður sökum fjárskorts. —
Hatði hann verið rekinn fyrir
frjáls samskot meðal Vestmanna-
eyinga. Filippus mun liafa verið
með betri bændum í Vestmanna-
eyjum á sinni tíð, og vel að sér
eftir J)ví sem þá var að gera.
Árði 1756 varð hann hreppsjtóri
í Vestmannaeyjum og hafði
Brvnjólfur Brynjólfsson, Smjör-
Brynki eða Eyja-Brynki, sem áð-
ur hefur verið nefndur, Jrá lög-
sögn’ þar. Var hann settur sýslu-
maður,- þegar Böðvar Jónsson
andaðist 1754, og þangað til Sig-
urður Sigurðsson tók við árið
1758. Filippus lenti í deilum við
Sigurð, og árið 1771 dæmdi
hann Filippus fyrir sviksamlegt
bókhald og reikning í sveitabók-
inni. 1 Árið 1773 kom þetta
„hrejjpstjórabökarmál" fyrir Al-
Jiing og gekk þar dómur í Jjví.
Sú sögn gengur í munnmælum
í Vestmannaeyjum (Sbr. Sögur
og sagnir úr Vestmanna'eyjum
II., bls. 105—106), að Bjarni
BjörnssÖá bóndi á Kornhól hafi
drepið sér til Ijár éinsetukarl
einn ákaflega nískan, seni bjó í
kofa nokkrum skammfeitt vest-
ur af Miðhúsabænum. Átti karl
J>essi að hafa verið mjög ríkur.
Þessi sögn mun eiga rót sína að
rekja til þess atburðar, sem sagt
hefur verið frá hér að framan.
En mjög er J)ó ósennilegt, að
Bjarni bóndi á Kornhól, og Mið-
húsum, sé hinn sami og bjó á
\;ilborgarstöðum og stóð fyrir
árásinni á Filippus Eyjólfsson. —
Ruglingurinn stafar vafalaust af
því, að þessir menn vbru alnafn-
ar. Eins og áður getur var Bjarni
bóndi á Vi 1 þorgarstöðum 25 ára
bréfalán til 20 ára með 4% árs-
vöxtum lil að lcysa út báða tog-
arana. 750 þús. kr., og leggja
fram til gagnfræðaskóla- og elli-
heimilisbyggingar 250 þús. kr.
250 þús. kr. framlag til togara-
kaupanna, sem tekið hefur verið
upp á fjárhagsáætlunina, er vita-
skuld alls ófullnægjandi til þess
að eignast togarana.
Akureyrarbær er nú í undir-
búningi með samskonar lán, um
2 milj. kr.
Þessa tillögu drápu kommún-
istar og Alþ.fl. Þeir trúðu ekki
sjálfir á, að Jreir gætu fengið
slíkt lán fyrir nær skuldlausan
bæ, meira var nú ekki sjálfs-
traustið. Ekki er nú von að vel
fari eða að aðrir beri traust til
þeirra. Bara að samjjykkja milj-
óna útsvör á lamaða gjaldendur,
jrað er einasta „h jálpræði" kenn-
araliðsins.
gamall, þégar hann kvæntist ár-
ið 1787. Var hann því fæddur
árið 1762. — Bjarni Björnsson
bóndi á Miðhúsum var á hinn
bóginn fæddur árið 1754 eða
1751. Hann kvæntist árið 1806
Halldóru Pétursdóttur. Var hún
þá 35 ára gömul og hafði eign-
azt 2 börn. I prestsþjónustubók-
inni er þess ekki getið, að hann
hafi áður verið kvæntur, og var
það J)ó föst regla hjá prestum,
ef um það var að ræða. Svara-
menn við giftinguna voru Jjeir
Jón Þorleifsson sýslumaður og
Guðmundur Jónsson eldri hrepp
stjóri á Vilborgarstöðum. — Er
næsta ólíklegt, að sýslumaður og
hreppstjóri hefðu verið svara-
mcnn Bjarna, ef hann hefði ver-
ið dæmdur fyrir jafn alvarlegt
brot og árásin á Filippus var,
enda þótt hann væri búinn að af-
plána hegninguna.
Bjarni á Miðhúsum virðist
hafa verið mikilhæfur maður. —
Var hann trésmiður. Hann var
jafnan Jringsvitni hjá sýslumanni,
þegar réttarhöld voru, en til
þeirra hluta voru alltaf valdir
hinir beztu bændur. Fóstursyni
sínum, Jónasi Einarssyni Vest-
mann, bónda á Vesturhúsum og
Miðhúsum, kenndi hann tré-
smíði. Bjarni dó 27. nóvember
1827, 73 ára gamall.
Um afdrif Bjarna á Vilborgar-
stöðum og Jreirra félaga er mér
ókunnugt. Bjarni Sigvaldason
fluttist ekki aftur til Vestmanna-
eyja. — Árið ,1817 bjó hann í
Reykjavík með konu sinni, Ingi-
björgu Magnúsdóttur, og er })á
talirin vera úr Álftaveri og 73
árá gamall. \;oru Jraú hjón J)á
bjargþrota og ráðgerðu að flytja
að Ey í Landeyjum til Magnúsar
Magnússonar sonar Ingibjargar.
Þar var einnig Rannveig dóttir
Jreirra.
Hvort þeir Eyjólfur og ísleif-
ur komu nokkurn tíma aítur frá
Danmörku er mér ókunnugt.