Víðir - 13.01.1951, Blaðsíða 1

XXIII.
Reykjavík, laugardaginn 13. janúar 1951.
2. tölublað.
Vandamálin
og stýfing
vísitölunnar.
Þegar lögin um vísitölu
Frysfiiðnaðurinn í
Þýzkalandi.
Tvö þýzk firmu hafa nú
Irafið frystingu í stórum stíl,
annað á fiski, hitt á ávöxtum
og' grænmeti. Það fyrirtækið,
sem verzlar með fiskinn, hef-
ur nú kornið sér upp 170
geymsluklefum hjá smásölum
víðs vegar um Þýzkaland og
í Austurríki. Tvö ný fyrirtæki
til viðbótar munu hefja slíka
starfsemi á næstunni. Verðið
á 1‘rosna fiskinum er unr 40%
hærra en á þeim nýja, og er
ekki útlit fyrir, eins og sakir
standa, að frosni fiskurinn út-
rými verulega þeim nýja.
Núna er frosni fiskurinn að-
eins um 5% af þeim nýja, og
er hann aðallega til þcss að
fullnægja eftirspurninni, þeg-
ar annan fisk er ekki að hafa.
Skorfur á lúðu í U.S.A.
Það er fullt útlit fyrir, að
skortur verði á lúðu í Banda-
ríkjunum á þessu ári. Birgðir
at' frosinni lúðu eru nú að
ganga til þurrðar, en nýja
framleiðslan kemur ekki á
markaðinn fyrr en um miðj-
an maí. S.l. sumar var neyzla
á lúðu í U. S. A. 2000 lestum
meiri en á sama tíma árið áð-
ur.
Ymsir útgerðarmenn og
sjómenn, einkum á Akranesi,
hafa nú hug á að stunda lúðu-
veiðar af kappi í ár og byrja
snemma, eða strax og nokkur
von er til, að lúðan sé gengin.
Það er geipiverð á lúðu í
Bandaríkjunum, og hefur ný-
lega verið skýrt frá því hér í
blaðinu.
Samkeppnin harðnar.
Japan, Perú og Portúgal
selja nú túnfisk í Bandaríkj-
unum fyrir um helmingi
lægra verð en framleiðslu-
kostnaðurinn er í Bandaríkj-
unum sjálfum, en hann er
$ 15.15 kassinn. Þetta veld-
ur túnfiskframleiðendum í
Bandaríkjunum miklurn á-
hyggjum og einkum þó það,
að Japanir eru nú aftur komn-
ir á markaðinn.
Rækjur 09 brauð.
I Bandaríkjunum er nú
blandað saman brauði eða
korni og rækjum, og er brauð’-
ið jafnvel til hehninga. Er svo
hvoru tveggja soðið niður.
voru samþykkt, vakti það
sjálfsagt ekki eingöngu fyrir
alþingi að fullnægja réttmæt-
um kröfum launþega um að'
fá dýrtíðina bætta, þegar allt
vöruverð fór hækkandi, held-
ur mun jafnframt hafa vakað
fyrir þingmönnum, að þannig
myndi jafnvægi komast á
þessi mál með lækkandi vöru-
verð'i eftir stríðið, eins og átti
sér stað eftir fyrri heimsstyrj-
öldina.
En þetta fór alt á annan
veg. Eftirspurnin eftir vinnu-
aflinu varð miklu meiri en
nokkurn hafði órað fyrir. Af
henni leiddi miklar grunn-
kaupshækkanir, rúm 100%,
hækkun á eftirvinnu, sem
hafði verið' 15% hærri en dag-
vinnan, í 50% og hækkun á
nætur- og helgidagavinnu,
sem hafði verið 50% hærri en
dagvinnan, í 100%. Jafnframt
var vinnutíminn styttur úr
10 tímum í 8 tíma. I sumum
kaupstöðum var farið að
greiða fyrir matmálstímann á
kvöldin, ef unnið var fram
eftir. Hins vegar var kaffi-
tíminn styttur úr 30 mínút-
um í 20 mínútur. Þá var tek-
ið í lög að greiða af launum
4% sem orlofsfé.
Kapphlaupið á milli setu-
liðanna og atvinnuveganna
um vinnuaflið' auðveldaði
verkafólkinu að fá þessar
kauphækkanir og auknu fríð-
indi, sem fengust svo til bar-
áttulaust. Atvinnurekendur
féllust á þetta til þess að missa
ekki verkamennina yfir í
setuliðsvinnuna, þar sem enn
meiri fríðindi voru jafnvel í
boði og meira frjálsræði.
Þessar kauphækkanir stríðs-
áranna urðu þó ekki til þess
að hama útflutningsfram-
leiðslu landsmanna, því að
Bretar, sem keyptu hana
mest alla, hækkuðu verðið á
sumum vörutegundum a. m.
k., þegar tilkostnaðurinn
jókst. En Bretar voru þá mjög
einráðir um afurðaverðið.
Aflabrögð voru þá mikil
vegna sáralítillar þátttöku er-
lendra skipa í veiðunum við
fsland. Agætt verð var fyrir
ísfisk, sem landsmenn sigldu
með sjálfir. Þá voru ágæt síld-
arsumur, sem gáfu góða af-
komu, þó að verð'ið á.síldar-
afurðunum héldist lágt öll
stríðsárin.
Það var mikil framleiðsla
og mikil, vel borguð setuliðs-
vinna, sem hafði það í för með
sér, að erlent fé streymdi í
hundruð'um miljóna inn í
landið. Átti hið háa kaup-
gjald sinn þát.t í því, og hafa
hagfræðingar nýlega vakið á
því athygli opinberlega.
En eftir 1945, þegar Bret-
ar hætta að kaupa meginhlut-
ann af framleiðslu lands-
manna og botninn dettur ur
setuliðsvinnunni, gegnir hér
öðru máli. 1940 tekst sæmi-
lega til með afurðasöluna,
en þá í árslok þótti ekki
annað fært til þess að geta
haldið úti vélbátaflotanum
en hækka fiskverðið. En
það varð ekki gert með öðru
móti en því, að alþingi fyr-
ir hönd ríkissjóðs lofaði að
greiða mismuninn á fram-
leiðslukosnaði og söluverði.
Og síðan hefur aldrei komizt
þar jafnvægi á þrátt fyrir
gengislækkun. Og nú er mis-
munurinn meiri en nokkru
sinni áður. Framleiðslukostn-
aðurinn er að sliga útgerðina.
Það dugir ekki lengur neinn
hókus, pókus til þess að jafna
þau met. Þegar aðalatvinnu-
vegur þjóðarinnar eins og
sjávarútvegurinn á í hlut,
sem hefur um 90% af útflutn-
ingnum, eiga ekki við neinir
styrkir. Það verður að vera
jafnvægi á milli framleiðslu-
kostnaðar og söluverðs. Styrk-
irnir geta jafnvel liaft þ au á-
hrif að draga úr vöruvöndun
og svæfa kröfur uir/ nauðsyn-
legt verð á erlendum markaði,
þó að íslendingar geti oft litlu
ráðið þar um. Þeir eru þó stór
aðili, þegar um framboð á
fiski er að ræða.
Það er erfitt að leysa þessi
mál, þegar í óefni er komið.
Fullkomið frjálsræði er eina
varanlega lausnin. Frjáls út-
flutningur, frjáls innflutning-
ur, frjáls gjaldeyrir. Á meðan
þetta er ekki fyrir hendi, eiga
framleiðendur engan annan
kost en að beina kröfum sín-
nm eins og aðrir til ríkis-
stjórnar og alþingis, á meðari
þeir aðilar telja sig rétt kjörna
til að jafna metin á milli stétt-
anna.
Þegar allt væri orðið frjálst
og' hver yrði að bjarga sér
eins og bezt gengi, er afnám
vísitölureikningsins réttmætt.
Og vonandi er það skref, sem
alþingi og ríkisstjórn hefur
stigið í þeim málum, upphafið
að fullu atvinnu- og verzlun-
arfrelsi. Samtök launþega eru
sterk, sterkari en samtök at-
vinnurekenda yfirleitt, og er
1 aunþegasamtökunum fu 11 vel
treystandi til þess að gæta
hagsmuna launþeganna gagn-
vart atvinnurekendum og því
opinbera, þó að fullt frelsi
ríkti í þeim málum.
En ríkisvaldið getur greitt
leiðina vfir til fulls atvinnu-
og verzlunarfrelsis með fleiru
en afnámi haftanna. Lækkun
tolla, afnám söluskattsins,
minnkun skrifstofubáknsins
og aðrar raunhæfar aðgerðir
gegn verðbólgunni myndu
auðvelda mjög framkvæmd
þessara mála og geta komið
í veg fyrir árekstra milli
verkafólksins og atvinnurek-
enda, sem ella kynnu að leiða
af stýfingu vísitölunnar.
Fryst matvæli öruggust.
Á hinum nýafstaðna árlega
fundi meðlima næringar- og
rannsóknardeildar heilbrigðis-
stofnunarinnar í Bandaríkj-
unum var skýrt frá því, að
frosin matvæli væru ein af
öruggustu fæðutegundum,
sem nú væru boðnar almenn-
ingi. Þetta er vissulega góð
auglýsing fyrir frosimi fisk og
ætti að gefa íslendingum
bendingu um, að þeir væru
á réttri leið', þar sem er upp-
bygging frj'stiiðnaðarins í
landinu.
Kvikmynd um sjávarút-
veg Bandaríkjanna.
Næsta sumar er fyrirliugað
að gera kvikmynd af sjávar-
útvegi og fiskiðnaði Mas-
sachusetts, sem er mesta fisk-
veiða- og fiskiðnaðarríkið í
Bandaríkjunum. I því ríki er
hinn mikli fiskibær Boston.
Kvikmyndin verður kostuð
al' Massachusetts-ríkinu og
fiskið'naðinum þar. Nafn
myndarinnar verður „Sea-
íoods frorn Massachusetts“.
Myndin verður tekin á 16 mm
lit- og tónfilmu, og er gert ráð
fyrir, að sýning hennar standi
yfir í 25 mínútur. Mörg ein-
tök verða síðan gerð af film-
unni. Verða þau tilbúin 1952
og þá látin ókeypis í té skól-
um, iðnaðar- og félagssam-
steypum og svo sjónvarpinu.
Amerikanar liafa áður
gert slíkar kvikmyndir og
sýnt þær m. a. hér á landi á-
hugamönnum um fiskveiðar
og fiskiðnað. Norðmenn hafa
einnig á prjónunum slíka
myndatöku af fiskiðnaði sín-
um, og hefur nýlega verið
skýrt nokkuð frá því hér í
blaðinu.
En hvað gera Islendingar
í þessum efnum? Þurfa þeir
ekki á því að halda að aug-
lýsa framleið'sluvöru sína.
Hér er verkefni fyrir Fiski-
málasjóð.
ÍSFISKSÖLUR.
Söludagur: Skipsunfn: Sölustaður: Lestir: Pund: M.v. kg.:
4. jau. Hvalfell, Rvik Grimsby 246 9741 1.80
4. — Maf, Hafnarfirði Fleetvood 84 4689 2.55
5. — Elliðaey, Vestm. Grimsby 202 9201 2.05
8. — Hallveig Fróðad., R. Grimsby 219 12160 2.50
8. — Júli, Hafnarfirði Grimsby 178 lllSl 2.85
8. — Kaldbakur, Akureyri Aberdeen 218 12710 2.65
9. — Röðull. Ilafnarfirði Grimsby 268 11614 1.95
9. — Bjarni riddari, Ilf. Grimsby 250 10645 1.90
10. — Keflvikingur, Keflav. Fleetwood 240 10528 2.00
10. — SuiTrrise, Hafnarfirði Grimsby 207 10248 2.25
11. — Skúli Magnússon, R. Vélbátar: Hull 216 11985 2.50
5. jan. fslendingur, Rvík Floetwood 94 4211 2.00
9. — Helgi Helgason, Ve. Fleetwood 50 2413 2.20
10. — Freydís, ísafirði Fleetwood 4S 2057 2.20