Víðir - 20.01.1951, Blaðsíða 2

VÍÐIR
18
Fylgirit:
GAMALT OG NÝTT
Ititstjóri:
EINAR SIGURÐSSON
Sími 2685
Víkingsprent
■Smwuwwvwvwwwuvlwí
I deiglunni.
Svo að'segja hvaðanæfa ut-
an úr heimi berast fregnir um
blómlegt atvinnulíf, mikla
verzlun og atvinnu. í Svíþjóð
<eru 200.000 erlendir verka-
imenn, í Bretlandi er talað' um
að ílytja inn erlenda námu-
vejkamenn og þar hafa skipa-
■smíðastöðvarnar nú fram
tundan tveggja ára verkefni.
í Ameríku leggja verkamenn
svo að segja nót.t með degi.
Vígbúnaðurinn á mikinn þátt
i þessu, en atvinnulíf þessara
þjóða hefur staðið með blóma,
síðan stríðinu lauk og farið
batnandi, þó að sá vígbúnað'-
Mr, sem hófst á s.l. ári, væri
ekki kominn til.
Hjá Islendingum er allt
öðru máli að gegna. Lamaðir
atvinnuvegir, versnandi fjár-
hagsafkoma, vöruskortur og
aitvinnuleysi. Og það sem al-
varlegast er, að margir ungir
menn eni að missa trúna á
landið.
Það má vera þeim mönn-
«m alvarlegt íhugunarefni,
sem hafa iánað og gefið ís-
lendingum fé, að sjá, hversu
þeir hafa verið vanmáttugir
að koma á hjá sér heilbrigð-
um þjóðarbúskap. Ekki geta
þó íslendingar borið því við,
að þeir hafi ekki getað losn-
að við framleiðsluvörur sínar,
-allt hefur selzt.
I‘að, sem skeð hefur og
valdið hefur hnignandi at-
vinnulífi er, að jafnfranit því
sem aðrar þjóð'ir Vestur-
Evrópu hafa verið að geía
þegnum sínum meira athafna-
frelsi, hefur verið hert á höft-
'imum á íslandi og það opin-
bera orðið æ afskiptasamara
af öllum störfum einstakling-
anna. Og nú er þjóðin að
■súpa seyðið af þessari ófrels-
Isstefnu, sem komið hefur í
veg fyrir heilbrigt atvinnulíf.
Það má vel vera, að hinn
mikli vígbúnaður og hráefna-
skortur þjóðanna ógni því
frjálsræði, sem hefur verið að
ryðja sér til rúms meðal
■þeirra, en vonandi verður það
þó eklci.
íslenzka þjóðin hefur tekið
fagnandi hendi voninni um
■aukið frjálsræði í atvinnulífi
<ög verzlun. Hvaðanæfa að af
landinu berast áskoranir til
þings og stjórnar um afnám
haftanna. Og stjórnmála-
snennirnir eru veð’urglöggir,
un cvj tjátmát.
Minni útlán.
Til þess að draga úr útlán-
um minni bankanna í Banda-
ríkjunum hefur ameríska
bankaráðið, Federal Reserve
Board, gefið bönkunum fyrir-
mæli um að auka varasjóði
sína um 2 miljarða dollara.
I Noregi hefur einnig átt sér
stað takmörkun á útlánum
bankanna, og svo er um fleiri
lönd.
Hér á landi hefur verið
dregið mjög úr útlánsstarf-
semi hjá bönkunum, og er nú
undantekning að sjá í veð-
þegar um pólitísk veðrabrigði
er að ræða, og þeir hafa aldrei
verið nær því en nú að afnema
höftin, þó að gjaldeyrisá-
standið hafi kannske aldrei
verið verra. En kannske líka
einmitt vegna þess, að þeim
er orðið Ijóst, að höftin hafa
gengið sér til húðar og þessum
málum verður ekki bjargað
við með öðru móti en auknu
frjálsræði, og þaðan sé eina
batans að vænta, sem lík-
legur er til að verða varan-
legur.
Næstu dagar skera úr um,
hvað ofan á verður í þessum
málum, en miklar mættu þær
þrengingar verða fyrst í stað,
sem leiddu af a.fnámi haft-
anna, til þess að þjóðarleið-
togunum yrði vanþakkað að
hafa afnumið þau, svo lang-
þreyttur er almenningur orð-
inn á höftunum.
málabókunum, að veð sé
þinglesið einhverjum bank-
anna þriggja, og ef það er, er
það oft vegna tilfærslu á lán-
um frekar en nýrra lánveit-
inga.
í lánum til útgerðarinnar
gegnir nú einnig nokkru öðru
máli en áður. T. d. er bönk-
unum nú mjög óljúft að bæta
við sig nýjum viðskiptamönn-
um í útgerð, jafnvel þó að
það séu sæmilega stæðir
menn. Á þessu eru þó sjálf-
sagt nokkrar undantekningar.
Stefnan virðist vera sú að
reyna að hjálpa þeim, sem
fyrir eni og hafa ekki fyrir-
gert alveg trausti sinu hjá
bönkunum, en bæta ekki við
nýjum mönnum nema undir
sérstökum kringumstæðum.
Frílistinn og
bankaviöskiptin.
Nokkuð sama máli virðist
gegna í afstöðu bankanna til
viðskiptavina sinna í inn-
flutningsverzluninni. Síðan
frílistinn kom til sögunnar og
ekki hefur verið hægt að full-
nægja allri eftirspurn eftir
gjaldeyri fyrir frilistavörur,
hefur í bönkunum verið gerð-
ur greinarmunur á því, hvort
viðkojnandi hefur verið við-
skiptavinur þar áður eða ekki.
Saensk-þýzkur
verzlunarsamningur
fyrir árið 1951 hefur nýlega
gengið í gildi. Flytja Svíar til
Þýzkalands matvæli fyrir
sem svarar 1000 miljónum
ísl. króna, einkum smjör, egg,
svínafeiti og hveiti.
Kolaskorturinn í Evrópu.
Það er skortur á skipum til
að fiytja kol frá Ameríku til
að bjarga Evrópu úr hinni yf-
irvofandi hættu af völdum
kolaskortsins í vetur. Evrópu
vantar 15—20 miljónir lesta
af kolum í ár.
Bretar áforma að draga úr
járnbrautaferðum lijá sér
vegna kolaskortsins. M,argar
verksmiðjur standa nú and-
spænis því að verða að stöðva
af kolaskorti.
í Þýzkalandi er líka mikill
kolaskortur. Samt hefur ver-
ið flutt nokkuð út af kolum,
og áforma Þjóðverjar að
draga úr notkun á rafmagni
og gasi af þessum sökum. Þar
hefur verið dregið úr járn-
braut.aferðum.
Útílutningur Þýzkalands
vestur á bóginn sló á síð-
asta ársfjórðungnum öll fyrri
met. Narn hann 68 miljónum
dollara eða 65% meira en
meðaltal fyrstu 3ja ársfjórð-
unganna. ITflutningurinn til
U. S. A. jókst um 99% og
nam 28 milj. dollara, og var
hann einkum málmar.
Byggja Danir fyrir
Rússa?
Formaðurinn fyrir félagi
danskra skipasmiða hefur
skýrt dönsku blaði frá því, að
nú standi yfir samningar við
Sovétríkin um byggingu 8
250 lesta togara, sem ætlað
er að veiði í Norður-íshafinu.
Eiga þeir að kosta 1,3 milj.
danskar kr., um 3 milj. ísl.
kr. I samningnum er það til-
skilið af Dana hálfu, að það
takist að útvega nægilega
mikið af eik, en á hénni er
mikill skortur eins og er.
Þýzka framleiðslan.
Framleiðsla Vestur-Þýzka-
lands á stáli var 12,1 milj.
lestir árið 1950 á móti 9.2 lest-
um 1949 og á járni 9,5 á móti
7,1 milj. Jestum árið 1949.
Járnframleiðslan minnkaði þó
í desmeber mn 100.000 lestir
miðað við mánuðinn áður, og
stálframleiðslan í Ruhr
minnkaði þá um 150.000 lest-
ir, einnig miðað við nóvcm-
ber. Átti þessi samdráttur
mest rót sína að rekja til
koksskorts.
Mikil seðlavelta
er nú í Svíþjóð, og neýdd-
ist ríkisbankinn til þcss að
gefa út um áramótin 10 milj.
kr. meiri seðla en það hámark,
sem hann hefur heimild til, en
það er 3.500 milj. króna.
Mikil sala
var á hlutabréfum á kaúp-
höllinni í New York s.I. ár,
þar sem 525 miljónir hluta-
bréfa voru sekl, en það var
næstum því helmingi meira
en árið 1949. Þetta var meiri
sala en nokkru sinni siðan
1933, en þá náði hún því
hæsta, sem hún hefur náð og
nam 655 milj. hlutabréfa.
Olive Schreiner:
Eiginkona Buddha-kKerksins.
Smásaga.
Framhald.
ið með konuna. Hún getur ekki endurgolclið neina aðra
ást en þá, sem er lögð opinskátt og einfaldlega að fótum
hennar. Náttúran býður henni, að hún eigi aldrei að láta
í Ijós tilfinningar sínar. Sú kona, sem hefur sagt karlmanni
frá því, að hún elski hann, hefur í eitt skipti fyrir öll byggt
milli sín og hans varnarmúr og víggirðingu, sem aldrei
að eilífu verður yfir komizt. Og ef hún lævíslega gæti hænt
hann að sér með því að nota auvirðileg, kvenleg slóttug-
heit, svo sem látbragð, fegrun, dottinn vasaklút, óvænta
heimsókn og hina blíðlegu fullyrðingu, að henni hefði ekki
komið til hugar, að hún fengi að sjá hann, þótt hún hefði
ferðazt langa leið til að finna hann, myndi hún samt verða
bölvuð og dæmd. Hún kvnni að halda ást hans, en hún
myndi hafa vanhelgað hana með sviksemi sinni, og hún
hefði ekkert verð'mæti. Þess vegna yrði konan ætíð að ganga
með krosslagða handleggi. Einungis sú ást, sem leggur sjálfa
sig að fótum hennar og grátbænir hana að miskunna sig
yfir sig, er SÚ ást, sem konan getur tekið á móti með fullum
rétti. Þetta er hinn sanni mismunur á karlmanni og kven-
manni. Þér megið leita eftir ástum, af því að þér getið gert
það opinberlega, en við megum það ekki, af því að við verð-
um að gera það með slægð. ICona ætti alltaf að ganga með
krosslagða handleggi. Vitaskukl er vinátta alls ólík. Þar
stendur konan jafnfætis m%nninum. Hún getur boðið mann-
inum að koma og heimsækja sig, eins og ég bauð yður að
gera. Það er fegurð hins vitsmunalega lífs konunnar, að
hún fær ögn losað á sér hlekkina. Og þess vegna hryllir
hana svo við kynjuninni. Ef hún væri ef til vill að deyja
eða aðhafast eitthvað, sem væri henni sama og dauðinn,
gæti verið, að hún .... Dauðinn er svo ólíkt mikilvægari
fyrir konuna en karlmanninn. Ef hún vissi, að hún væri að
deyja, að horfa þá yfir heiminn og finna þá, að kynfjötr-
arnir, sem hafa marið hana og mulið allt hennar líf, eru
nú horfnir, ekkert eftir nema hið mannlega, engin kona
framar til, aðeins haslaður völlur á algerum jafnréttisgrund-
velli til að mæta hverju, sem vera skal. Það er engin ástæð’a
til annars en að þér farið til Ameríku og svipizt þar um
eftir konuefni, frjálsmannlega og af ásettu ráði. Þéf þurfið
engu að Ijúga. Leitið þangað til að þér finnið konu, sém þér
elskið algerlega. Það eitt er ástinni samboðið að h’afa engan
minnsta efa. Og biðjið hana svo að giftast yður. Þér verðið
að eiga böm. Líf gamals, barnlauss manns er mjög dapur-
legt.
„Já, mér væri það mikil gleði að eiga börn. Nú er ég oft
farinn að finna þörf á að spyrja, til hvers er þetta alJt, öll
þessi vinna, allur þessi þrældómur og barátta og enginn til
að talca við. Allt unnið fyrir gýg. Setjum svo, að mér lán-
aðist .. . ?
„Já, gerum ráð fyrir, að þér fáið nafnbótina?“
„Já, en hvers virði er mér það allt, ef enginn er til að
taka við því eftir minn dag? Það finnst mér. En það' er
annars mjög undarlegt að sitja hér og vera að tala um
svona hluti við yður. En þér eruð svo gerólík öllum ('iðrum
konum. Ef allar konur væru eins og þér, þá mundu allar
yðar fræðilegu kenningar um jafnræði karla og kvenna
njóta sín í lífinu. Þér eruð eini kvenmaðurinn, sem ég í
sannleika sagt lief aldrei getað orðið var, að væri kona.
„Já“, svaraði hún.
Hún stóð og hélt áfram að stara inn í eldinn.
„Hve lengi ætlið' þér að dvelja í Indlandi?“
„Ó,'ég kem ekki aftur“.
„Komið ekki aftur. Það er ómögulegt. Þér sundurkremj-
ið hjörtu helming alls fólks hér, ef þér komið ekki aftur-
Ég hef aldrei þekkt konu, sem hefur átt annan eins undra-