Víðir - 03.02.1951, Side 1

xxiii.
Reykjavík, laugardaginn 3. febrúar 1951.
5. tiilublað.
Gjaldeyrisréttindi vélbátaútvegsins
Undanfarinn mánuð og vel
það hafa farið fram samn-
ingaumleitanir milli ríkis-
stjómarinnar og fulltrúa út-
vegsmanna um betri starfs-
skilyrði fyrir vélbátaútveg-
inn. Samtök útgerðarmanna
eru heilsteypt í þessum mál-
Um, og lágu róð'rar svo til al-
Veg niðri í aðalverstöðvunum
hér sunnanlands, þar til fund-
in var lausn, sem útgerðar-
ttienn gátu sætt sig við.
Ríkisstjórnin veitti útgerð-
M'inönnum umráðarétt yfir
helmingi af þeim gjaldeyri,
sem fengist fyrir útflutnings-
afurðir þeirra, að undan-
skildu lýsi og síldarafurðum,
»g frjálsa álagningu á þær
vörur, sem fluttar yrðu inn
fyrir þennan gjaldeyri, og fyr-
irheit um, að öðrum yrði ekki
leyft að' flytja inn sömu vör-
Ur. Skilyrði af hálfu ríkis-
stjórnarinnar fyrir þessum
féttindum eru, að henni tak-
ist að fá mikið erlent. lán til
l>ess að mæta eftirspurn eftir
gjaldeyri til innflutnings á
öðrum vörum, sem hún kvnni
að gefa frjálsan innflutning á.
Utvegsmenn háfa talið sig
þurfa að fá kr. 1.30 fyrir
hvert kg. af slægðum fiski til
þess að fá staðizt útgerðar-
kostnaðinn, og þeir munu að
sjálfsögðu reyna að haga sölu
gj al deyrisréttindan n a þannig,
að þeir geti fengið þetta fisk-
verð' upp úr þeim. En auð-
vitað veit .enginn fyrirfram,
hvort það tekst eða ekki, og
fáir munu svo bjartsýnir að
mtla, að það takist til fulls.
Utvegsmenn munu reyna að
selja innflytjendum gjal deyr-
inn eða flytja sjálfir inn fyrir
hann vörur, en til þess munu
fæstir hafa aðstöðu og ekki
óska eftir nema þeir, sem
jafnframt hafa verzlun sjálf-
ir. Það fer svo eftir framboði
og eftirspurn á þeim vörum,
sem inn verða fluttar og kaup-
getunni í landinu, hvað' tekst
að fá fyrir gjaldeyrisréttindin.
Það, sem vekur athygli í
sambandi við þennan gjald-
eyrisrétt útgerðarinnar, er, að
hann nær ekki ja-fnt til sjó-
manna og útgerðarmanna.
Sjómenn eiga þó um % hluta
af aflanum, þar sem eru
þriðjungaskipti, og um %
hluta, þar sem eru helminga-
skipti.
Réttur sjómannsins yfir
afla sínum er óvéfengjanleg-
ur, og hann á líka réttmæta
kröfu til þess að fá fyrir hann
sama verð og útgerðarmaður-
inn. Þannig hefur það alltaf
verið með kaupgreið'slur á
hlutaskiptágrundvelli. T‘að
gæti orðið hættúlegt hluta-
skiptaf yri rkomu 1 agi nu a ð
hverfa frá þessu grundvallar-
atriði og stenzt ekki til fram-
búðar. Það er hætt við, að
slíkt myndi leiða til þess, að
farið yrði að greiða fast kaup
til sjómanna og hlutaskiptin
afnumin. Það má að vísu
segja, að lágmarkskauptrygg-
ingin sé það að nokkru leyti,
en hefði sjómaðurinn ekki
von um hærri hlut en kaup-
tryggingin er, er mjög hætt
við, að' það hefði áhrif á afla-
magnið, a. m. k. jókst afla-
magnið mjög, þegar horfið
var frá fastakaupinu og tek-
in upp premía fyrst og síðan
hlutaskipti. Fastakaupið yrði
líka hærra en lágmarkskaup-
tryggingin, því að sjómenn
myndu ekki sætta sig við
sama kaup og landverka-
menn, jafnlangan vinnutíma
og mikið erfiði, sem þeir hafa
jafnhliða áhættunni fram yf-
ir þá, sem í landi vinna. Er
að öllu þessu athuguðu vafa-
samt, að' hlutur útgerðarinn-
ar yrði betri en hann er nú,
nema síður sé, þó að horfið
yrði frá hlutaskiptafyrir-
komulaginu. Hafi dýrtíðin
aftur á móti raskað hlutföll-
unuin milli þess, sem útgerð-
armenn bera úr býtum og
þess, sem sjómenn fá með
sama fiskverði, þannig> að út-
gerðarmenn beri skarðan hlut
frá borði, er fyrir þessa að'ila
að endurskoða samningana.
Það getur liins vegar vel
verið, að sjómenn kærðu sig
ekki um að eiga neitt á hættu
með því að bíða með að fá
greidda þá viðbót við fisk-
verðið, sem menn gera sér
vonir um að fá méð gjaldeyr-
isréttinum, og kysu heldur að
fá strax gfeidda 96 aura fyrir
kg., eða um 21 eyri meira en
það gangverð, 75 aurar, sem
er líklegt, að verði á fiskinum
í vetur hjá frystihúsum og’
saltendum. En sjómenn ættu
að geta haft frjálst val í þess-
um efnum.
Til þess að útgerðarmaður-
inn fái kr. 1.30 fyrir kg. af
slægðum fislci, þarf að leggja
á þann gjaldeyri, sem fæst
íyrir fiskbolinn einan, um
50%. Þessi hundraðshluti
lækkar um á að gizka 10%í
við það að dreifa álagning-
unni jafnframt yfir á andvirði
fiskimjöls, hrogna og þunn-
ilda.
Margar af þeitn vöruteg-
undum, sem inn má flytja fyr-
ir þennan gjaldeyri, hafa ver-
ið bannaðar eð'a lítt leyfðar
undanfarin ár, og sumar
hverjar alla tíð haftanna.
Margt eru þetta „lúxusvör-
ur“, og hefur ríkið lagt á slík-
an varning upp í 70% gjald-
eyrisskatt. Þessi nýi gjaldeyr-
isskattur kemur mikið' á
„lúxusvörur“, og yrði hann
þess vegna í mörgum tilfell-
um ekki hár hluti af útsölu-
verði vörunnar, þar sem
margar af þessum vöruteg-
undum eru hátt tollaðar,
sumar hverjar með 100%
tolli. Til glöggvunar á, hve
miklu það skiptir, hvort
gjaldeyrisskatturinn leggst á
hátollaða vöru eða ekki, má
birta hér verðreikning á vöru,
sem er t. d. með 80% tolli,
og gæti hann þá litið þannig
út:
Tnnkaupsverð fob. kr. 100.00
Flutningsgjald — 10.00
Annar þungakostn-
aður — 2.00
80% tollur af kr.
110.00 — 88.00
Gjaldeyrisréttindi
40% — 40.00
hvern tíma hefði þótt gott,
og það alveg fram að þessu,
að' geta haft á boðstólum um-
ræddar vörur, þó að slíkan
skatt hefði þurft að greiða.
hér til skjalanna til að gæta
hagsmuna útgerðarmanna og
taka að sér fvrir hönd útvegs-
manna í heild að selia gjald-
evrisréttindin, til þess að
Hér að framan hefur veriðiþessi mikilvægu réttindi
50% smásölu- og
heildsölu^lagn-
ICr. 240.00
— 120.00
Útsöluverð kr. 360.00
Hér eru gjaldeyrisréttindin
17% af útsöluverði vörunnar.
Þó eru nokkrar af umrædd-
um vörutegundum í enn
hærri tollflokki en hér er gert
ráð' fyrir, en líka í mörgum
tilfellum í lægri, en sjaldan
ætti gjaldeyrisrétturinn að
verða yfir 25% af útsöluverð-
inu. Einhvers staðar varð að
taka fé til vélbátaútgerðar-
innar, eins og komið var, og
það kemur ekki meira við al-
menning þannig en á annan
hátt, nema síður sé. Og ein-
gert ráð fyrir, að þeir, sem
kaupa fiskinn, gætu greitt á-
fram 75 aura fvrir kg. af
slægðum fiski. Meðalsöluverð
bolfisks á erlendum markaði
s.l. ár svarar til þessa hrá-
efnisverðs, og sama er að'
segja um flatfiskinn, söluverð
hans svaraði líka til þess
verðs, sem greitt var fyrir
hann. Saltfiskframleiðendur
urðu þó yfirleitt fvrir veru-
legu tapi s.l. ár. Nú er aðstað-
an betri til saltfiskverkunar,
þar sem mikið er komið af
þurrkhúsum, sem ekki voru í
fyrra, og hægt að byrja strax
að þurrka. Heldur ætti að
mega gera sér vonir um hækk-
un á fiskverði, eins og ástand-
ið' er í heiminum. Það er því
líklegt, að mikil eftirspurn
verði eftir fiski innanlands í
vetur.
Verði almennt fiskverð i
vetur 75 aurar fyrir kg., þarf
útgerðarmaðurinn að taka af
sínum hlut, sem er að meðal-
tali um helmingurinn af afl-
anum, 21 eyri til þess að leysa
út hlut sjómannsins, sem á
að fá 96 aura. TTefur hann þá
ekki eftir nema 54 aura fyrir
kg., þar til hann getur komið
gjaldeyrisréttindum sínum í
peninga. TCann það að verð'a
nokkuð erfitt fvrir hann, að
halda útgerðinni gangandi,
nema svo mikil eftirspurn
verði eftir gjaldevrinum, að
innflytiendur verði fúsir til
að greiða eitthvað. um leið og
fiskurinn kenmr á land. Ann-
ars verður útgerðarmaðurinn
að bíða með að fá sitt, þar
til útflutningsvaran er seld
og hann getur vísað á gjald-
eyrinn í bankanum.
Landssamband íslenzkra
útvegsmanna hlýtur að koma
gangi þeim ekki úr greipum.
Karfaveiði
hófst, í smáum st.íl í Banda-
ríkiunum 1930, en var s.l. ár
um I5T000 lestir. eða nær
iafnmikil að magni og helm-
ingur af heildarafla T«lend-
imrn að sild meðtalinni. ICarf-
inn hefur verið eltur lengra og
lenp-ra, og nú er svo komið,
að hann hefur verið eltur út
á vztu mið. ICarfinn, sem veið-
isl við Ameríkustrendur, er
miklu smærri en sá, er veið-
ist Evrónumegin.
TCarfinn er lenci að vaxa,
o°* þarf hann um 10 ár til bess
að verða kvubroska. Vegna
bess að bro«kinn er svo hæg-
fara. lítnr ekki út fvrir. að
haun boli mikG veiði. eftir að
fullbroska fiskurinn hefur
verið mikið til veiddur. Tak-
mörkun á veiði þessa verð-
mæta fisks virðist því vera
óhiákvæmileg.
Þetta er álit Bandaríkia-
manna. Hvað mættu íslend-
iuvar hugsa um sína gevnd-
ariausu veiði. Þegar karfinn-
rar veiddur hér áður fvrr á
Hal anum. var hann alveg
horfinn bar eftir tvö ár. TTt-
gerðarmenn ætt.u að hafa
sarntök um að ganga ekki of
nærri stofninum, svo þeir geti
treint sér þessa gullnámu.
^rrnska:
bcrfrrrrtn sóknarskipiS
..Galathea“ hefur á ferð
sinni umhverfis hnöttinn
fundið ýmsar nýjar fiskteg-
undir, sem ekki voru þekktar
áður. TroII og botnskafa hef-
ur verið notað á 5000 metra
dýpi.
ISFISKSÓLUR.
Da<rav milli
Söludagnr: Skipsnafn: sölu: Sölustaður: Lestir: Meðalv. kg.:
2ó. jan. HarSbakur, Akurevri Hull 214 £ 12295 kr. 2.60
26. — Fylkir, Reykjavik 24 Grimsby 221 £ 12462 — 2.55
2!). — Bjarnarey, Ve. 26 Grimsby 169 £ 10218 — 2.75
2!). — Jón forseti. Itvik 26 Hull 195 £ 12382 — 2.90
30. — Hvalfell, Ttvík 26 Grimsby 238 £13984 — 2.05
31. — Maí, Ilafnarfirði 27 Flectwood 96 £ 5882 — 2.80
31. 7- Kaldbakur, Akureyri '23 Grimsby 252 £ 14200 — 2.55
31. i- F.lliðaey, Ve. 2G Hull 210 £ 12739 — 2.75
1. febr. Neptúnus, Rvík Grimsby 243 £ 16479 — 3.10
Vélbátar:
30. jan. Skaftfellingnr, Ve, Fleelwood 29 £ 1683 — 2.65: