Víðir - 03.02.1951, Blaðsíða 2

VÍÐIR
o<j fjázmdt
j >A/WWWWVWWJWVWVV I
I Vi\£» |
ji kemur út á laugardögum ji
!1 Fylgirit:
|j GAMALT OG NÝTT !j
i j Ritstjóri: ■!
j! EINAR SIGURÐSSON j|
j! Sími 2685 í
Ji Víkingsprent |
I'WAWWWWIIWUWJ'AÍ
Vertíðarbyrjun.
Aðalvertíð’ ársins hjá vél-
bátaflotanum er hafin. Víðs
vegar um land stefna bátarnir
til veiða.
A vetrarvertíðinni eru veð-
ur hörðust og sjósókn erfið-
ust. Hafið krefur líka oft
fóma, sem verða þó, sem bet-
ur fer, færri með betri far-
kosti og meiri öryggistækjum,
þó að hættan sé alls staðar,
hjá hinu stóra skipi sem hinu
smáa. Þeir, sem eiga sína á
sjónum, eru samt öruggari
um þá nú, þó að út af beri
með veð'ur en áðnr, þegar allt
var ófullkomnara. Stærri og
öruggari vélar og skip, veður-
fregnir, tálstöðvar og full-
komin siglingatæki, björgun-
arskip, sem halda vörð um
fiskiskipaflotann, betri land-
taka vegna aukins vitakerfis
og hafnarbóta stuðlar allt að
auknu öryggi og hefur bjarg-
að mörgum •manninum frá því
að lenda í hinni votu gröf.
Þjóðarbúið á mikið undir
starfi sjómannsins, og þó það
sé áhættusamt, er hugurinn
ekki bundinn við hætturnar,
heldur við að draga sem mest,-
an feng á land. Þegar að iandi
kemur, tekur landverkafólkið
og verksmiðjurnar við aflan-
um til að breyta honum í
verðmæta söluvöru á erlend-
um markaði.
Sjávarútvegurinn er beint
eða óbeint stoð og stytta ótal
margra annarra atvinnu-
greina í landinu. Frá honum
fær þjóðin mest allan gjald-
eyri sinn, og í lítt numdu
landi eins og Island er, er þörf
fyrir mikið fé, þar sem mikið
er ógert þrátt fyrir það Grett-
istak, sem lyft hefur verið í
landinu á sviði atvinnumála
og framfara á síðustu hálfu
öldinni.
Á vetrarvertíðinni er at-
vinnulífið blómlegast við
sjávarsíðuna í mestum hluta
landsins. Þá streyma menn í
verstöðvarnar alis staðar að af
landinu; þá er líf og fjör, þeg-
ar vel aflast, og miklu afkast-
að.
Nú þegar fiskibátarnir í
hinum ýmsu verstöðvum
hefja vetrarvertíðina og
ieggja á miðin, fylgja sjó-
mönnunum hlýjar og góðar
óskir um velfarnað og góðan
feng.
Nýi frílistinn.
Hið mikla gjaldeyrislán,
sem ríkisstjórnin er í undir-
búningi með að taka, og hinn
nýi frílisti vekur nú mikla at-
hygli, ekki aðeins þeirra, sem
fást við innflutning og verzl-
un,,heldur einnig alls almenn-.
ings í landinu, sem liefur bor-
ið sig illa yfir hinum sára
vöruskorti.
En nú þegar menn standa
loks andspænis því að geta
flutt inn margar vörutegund-
ir viðstöðulaust og ekki þarf'
lengur að hafa áhyggjur af
því, hvort Jeyfi fáist eða ekki,
vaknar margur við það, að
hann hefur lítið fé til þess að
kaupa vörur fyrir. Kernur hér
margt til greina. Fæstir, sem
í innflutningsverzluninni hafa
verið, með sára fáum undan-
tekningum, hafa nokkurt
handbært fé. Álagningin hef-
ur verið lítil upp á síðkastið
og veltan dreifð og því lílil
hjá öllum fjöldanum. Það fé,
sem menn hafa haft til vöru-
kaupa, segir nú lítið, eins og
allt er orðið dýrt. Þó að þeir
gætu haft nokkrar birgðir hér
áður, þegar doiiarinn jafngilti
kr. 6.50, gegnir allt öðru máli
nú, þegar þarf um 10 krónum
meira fyrir hvern dollar auk
stórhækkaðs vöruverðs. Auk-
in rekstrarlán munu líka
verða vandfengin. Erfitt mun
líka vera að fá vörulán er-
lendis og vafasamt, þó að það
væri hægt með einstaka vör-
ur, hver afstaða yrði tekin til
slíks áf þeim aðilum, sem
helzt fara með fjármálastjórn
landsins, þar sem innflutning-1
ur erlendis frá með gjaldfresti
myndi stuðla að aukinni
gjaldeyrisþörf. Þó að tekið
verði mikið lán og gefinn frí-
listi, mun stefnan verða sú,
að ekki verði flutt til landsins
a. m. k. það mikið, að gjald-
eyrisforðanum verði stefnt í
hættu.Vöruskortur erlendis
mun líka draga úr innflutn-
ingi.
Þessi hliðin snýr að inn-
flytjendunum og verzluninni,
en sú, sem snýr að almenn-
ingi, er minnkandi kaupgeta.
Menn með meðaltekjur og
þar fyrir neðan og nokkra ó-
megð munu ekki geta veitt
sér mikið fram yfir það, sem
þeir gera nú. Að vísu m.un al-
menningur kaupa þær vörur,
sem hörgull hefur verið á,
þegar'þær koma, en það kem-
ur, þá niður á minni kaupum
á öðrmn vörum, sem hann
hefur keypt undanfarið.
Þannig er sennilegt, að nokk-
uð kunni að draga úr sölu
ýmissa vara, sem fáanlegar
hafa verið undanfarið, svo að
hægt sé að kaupa hinar ný-
komnu.
En þó að rúmlega 200 milj.
króna erlent lán fáist, verða
þarfirnar samt miklar fyrst
um sinn og nokkur hætta á,
að það kunni að ganga ört á
lánið, ekki sízt með tilliti til
þess, að í bönkum og spari-
sjóðum Jandsins er um 800
miljónir króna af sparifé, sem
að sjálfsögðu getur haft í för
með sér verulega aukna eftir-
spurn eftir vörum, ef svo bæri
undir. Gjaldeyrisöflun á ár-
I inu verður þó sennilega milcil.
Spánn lækkar inn-
fluttar nauðsynjar.
Spánn hefur fyrir nokkru
komið á fót kerfi, sem lækkar
í verði mikilvægustu inn-
flutningsvörur landsins. Inn-
flytjendur hráefna og hálf-
unninna vara fyrir iðnaðinn
eiga að fá gjaldeyri fyrir mjög
lágt gengi á sama tíma og
gjaldeyrir til innflutnings
miður nauðsynlegs varnings
fæst eingöngu á frjálsum
markaði í Madrid á allháu
gengi.
*Lægsta gengið verður 45.90
pesetar fyrir sterlingspundið
á móti 110.72 pesetum fyrir
pundið eins og það er á frjálsa
markaðinum í Madrid.
Eol.
Gert, er ráð fyrir, að Nor-
egur þurfi að ílytja, inn í ár
800.000 lestir af kolum frá U.
S. A. auk innfiutningsins frá
Evrópulöndunum. Kóíanotk-
un hefur aukizt um 3% í Nor-
egi. Þurfa Norðmenn mikil-
kol handa verksmiðjum sín-
um, þrátt fyrir miklar vatns-
virkjanir, en þeir hafa allmik-
inn iðnað, einnig þurfa þeir
kol handa járnbrautunum og
gasstöðvunum. Norðmenn
grafa kol á Svalbarða, um 400
lestir á sólarhring.
Bretar og fiskneyzlan.
Það ber þó nokkuð á því,
að húsmæður séu farnar að’
sniðganga fisk í Bretlandi,
vegna þess hve verðið á hon-
um hefur hækkað mikið upp
á síðkastið, í sumum tilfell-
um um 200%, en að meðal-
tali um 50%.
Umbúðaskortur
hefur verið mikill í Banda-
ríkjunum, og hefur það’ kom-
ið nokkuð við suma fiskfram-
ieiðendur hér á landi.
Málm- og kola-
skortur Breta.
Það er verulegur skortur á
stáli í Bretlandi, og hefur það
komið hart niður á mörgum
iðngreinum, t. d. bílaiðnaðin-
um. Þetta á nokkuð rót sína
að rekja til þess, hve erfitt er
að fá stálplötur frá Ameríku,
en jafnframt til þess að taka
hefur orðið mörg skip, sem
undanfarið hafa flutt járn-
málm til Bretlands frá öðrum
Evrópulöndum og Norður-
Afríku, til þess að flytja kol
frá Ameríku vegna ' kola-
skortsins í Bretlandi.
Fjárlagfrumvarp Svía
er að heildarupphæð 5.709
milj. króna. Mest cr ætlað til
almenningsþarfa, 1.560 milj.
króna, en næst hæsti liðurinn
er framlagið til hersins, 1.212
milj. króna. Tekjuafgangur er
áætlaður 342 milj. króna.
250 milj. kr. olíuhöfn
er nú í smíðum í Englandi
skammt frá Manchcster, sú
stærsta þar í landi. Yerður
þar hægt að losa stærstu olíu-
flutningaskip heimsinsl þegar
þau koma með hráolíu frá
Austurlöndum. Ilöfnin verð-
ur 300 m löng og óháð flóði
og fjöru. Verður 35 m mynni
hennar lokað með 3 lokum,
sem ganga fyrir rafmagni.
Höfnin verður 13 m djúp.
A að grafa hana inn í land,
og þarf að flytja óhemju jarð-
veg í burtu, og verður það
gert á metersbreiðu flutninga-
bandi. Við það sparast alveg
notkun flutningabifreiða.
VANDRÆÐASKÁLD.
Efíir MAXIM GORKI.
Niðurlag.
Ég tók eftir því, að þorpsbúar voru teknir að veita mér
sérstaka athygli. Mikið var, hugsaði ég.
Malachine kom því til leiðar, að mér var boðið til hér-
aðsstjórans, sem átti fjöruga og unga dóttur. Þar var einn-
ig í boði fleira ungt fólk.
Mér var veitt athygli, og ég var spurður: „Einmitt, þér
skrifið? Má ekki bjóða yður te? Og sykur“ „Ó, ó“, sagði ég
við sjálfan mig, „og jafnvel sykur með teinu“. Ég hrærði
í teinu með teskeið og drakk einn sopa. Hverju $ætti þetta?
Það var svo salt, að ég fékk velgju af beiskjunni. Sökum
feimni hélt ég áfram að drekka. Og allt í einu ráku allir
upp skellihlátur. Malachine stillti hláturinn og mælti við
mig:
„Hvernig stendur á þessu? Rithöfundur á að geta að-
greint alla hluti, en þú getur ekki greint salt frá sykrí.
Hvernig liggur í því?“
Ég varð ruglaður og í vandræðum með sjálfan mig.
„Þetta er reglulega skemmtilegt“, sagði ég. Allir hlógu há-
stöfum að nýju. Því næst var ég beðinn um að lesa upp
lcvæði. Ég hafði reynt að yrkja. Malachine vissi það. Hann
sagði við mig: „Skáldin lesa alltaf upp kvæði sín, þegar
þau eru í samkvæmum. Þú verður líka að gera það“. Þá
greip sonur borgarstjórans fram í, frammynntur fitukepp-
ur: „Það eru aðeins hermenn, sem yrkja góð kvæði“. Ung-
meyjarnar reyndu að sanna honum, að honum skjátlaðist.
Ég laumaðist burtu, svo lítið bar á. Frá þessum degi
lögðu allir þogisbúar mig í einelti eins og flækingshund.
Sunnudaginn næstan eftir mætti ég meðhjálpáranum.
Hann bar veiðistengur sínar og óð jörðina eins og ógurleg-
ur fíU. „Stanzaðu“, kallaði hann, „þú skrifar, fábjáni. I
þrjátíu ár hef ég búið mig undir að komast að á söngleika-
höllinni, og er hægt að jafna okkur saman? Flvað ert, þú?
Fluga/SIíkar flugur gera ekki annað en óhreinka glugga
bókmenntanna, þorparí“.
Hann svívirti mig svo, að ég varð að undri. „Hvað heí
ég gert?“ sagði ég við sjálfan mig.
Nokkru síðar spurði frænka mín, en ég bjó hjá henni:
„Það er sagt, að þú yrkir? Þú ættir að hætta, því. Það eí
tími til kominn, að þú farir að gifta þig“.
Ég reyndi að skýra fyrir hcnni, að það væri engin minnk-
un í því og jafnvel greifar og furstar fengist við skáldskap
og að það væri í einu orð'i sagt heiðarleg atvinna. En hún
fór að gráta og kallaði upp yfir sig:
„Ó, guð minn. Og hver hefur kennt þér þetta, þorparinn
þinn?“
ÞegarMalachine mætti mér á götu, æpti hann til mín
„Góðan dag, minna en fjórðungur Tolstois greifa“. Haní
hafði hnoðað saman vísuræfli, sem þorpsbörnin byrjuðu at
söngla, þegar þau sáu mig:
Sínu nefi sérhver fugl
syngur fögur ljóð,
þó að flestir fyrir það
fái rýran sjóð.
„Jæja“, sagði ég við sjálfan mig, „nú er aldinborrinn kom
inn undir hrosshófinn“.
Menn drógu svo dár að mér, að ég vogaði ekki lengu
að koma undir bert loft. Einkum var meðhjálparinn slæm
ur. Hann var orðinn æðisgenginn. Ég bjóst við því :
hverri stundu, að verða lúbarinn.