Víðir - 17.03.1951, Blaðsíða 2

2
VIÐIR
Z’sðlj*
kemur út á laugardöguin
f Fylgirit:
GAMALT OG NÝTT
Ritstjóri:
EINAR SKilIRÐSSON
Simi 'iOttö
Vikingsprent
Átök.
Víða um heim eru nú ó-
vanalega miklar vinnudeilur.
Verðbólgan á sinn þátt í þeim,
en sums staðar eru þær stjórn-
málalegs eðlis.
Hér standa fyrir dyrum ein-
hverjar harðvítugustu vinnu-
deilur, sem lengi hafa verið
háðar á Islandi, ef marka má
eftir þeim viðbúnað'i, sem við-
hafður er. Alþýðusambandið
hefur hvatt sambandsfélög sín
til þess að segja upp kaup- og
kjarasamningum, og hafa
mörg þeirra þegar orðið við
þeim tilmælum. Vinnuveit-
endafélag íslands hefur varað
sambandsfélög sín við að
semja um viðurkenningu á
vísitölugreiðslu — en uin það
stendur aðaldeilan —. o" lýst
því yfir, að kjarasamningar,
gerðir án vitundar þess, væru
ógildir. Vinnuveitendur hafa
boðað landsfund 19. þ. m., og
verkalýðsfélögin hafa hvatt
til sameiginlegs fundar á
næstunni.
I nýafstöðnum útvarpsum-
ræðum kom það greinilega
fram, að ríkisstjórnin stendur
á móti því, að vísitölufyrir-
komulagið verði látið gilda á-
fram. Enda hefur annað og
meira legið' á bak við afnám
þess með lögum en láta það
alveg afskiptalaust, að at-
vinnurekendur viðurkenndu
það rétt á eftir með frjálsum
samningum. Núverandi
stjórnarflokkar munu stefna
að því, að framleiðslan giæiði
kaupgjald, sem er í samræmi
við söluverð útflutningsafurð-
anna og framleiðslukostnað',
og telja, að áformum sínum
í efnahagsmálum væri stefnt
í voða, ef kaupskrúfan, eins
og það hefur verið nefnt, héldi
áfram.
Hér á landi hafa atvinnu-
rekendur farið halloka í næst-
um því öJlum kaupdeilum í
áratug eða meira. En þeg-
ar í óefni hefur verið kom-
ið og útflutningsatvinnuveg-
irnir verið að stöðvast, hefur
lóggjafinn lækkað gengi krón-
unnar og gert um leið ýmsar
ráð'stafanir til þess að fyrir-
byggja, að kaup hækkaði um
leið jafnmikið og krónulækk-
uninni nam.
1*6 að enginn myndi óska
eftir gengislækkun, eins og er,
getur hún nú eins og fyrri
daginn orðið óhjákvæmileg
afleiðing af vinnudeilum og
kauphækkunum.
OC| 'ÍácMtái
Tollarnir.
Ilér á landi eru tollar mjög
háir á mörgum vörum, og
gerir það vöruna að' sjálf-
sögðu miklu dýrari en hún
myndi ella vera. Þetta hefur
sín áhrif á lífsafkomu fólks-
ins, sem kemur fram í hærra
kaupgjaldi. Og hærra kaup-
gjald gerir þjóðinni erfiðara
fyrir með að keppa á erlend-
um markaði með framleiðslu-
vörur smar.
Svo er önnur hlið á þessu
máli, og hún er sú, að háir
tollar torvelda mjög milli-
ríkjaviðskipti, en ísland á
mjög mikið undir því komið,
að' alþjóðaviðskipti séu greið
vegna síns hlutfallslega mikla
útflutnings. Háir tollar á
fiski, eins og t. d. í Frakk-
landi, þar sem tollurinn er
40%, jafngilda allt að því inn-
flutningsbanni. í Bretlandi og
i Bandaríkjunum, þar sem toll-
I urinn er um 10%, veldur
i hann ekki svo miklum erfið-
leikum, þó að sjálfsögðu allt-
af nokkrum.
HvaS er sannvirSi?
Eftirfarandi dæmi úr verzl-
unarlífinu í Reykjavík sýnir
vel, hve teygjanlegt það. get-
ur verið, hvað er sannvirði
einríar vöru og hve haldlítið
verðlagseftirlitið er til þess að
meta slíkt.
Ungur maður byrjaði að
búa til eymaskýlur, sem
margir unglingar ganga með
í kuldum. Kostuðu þær 32
krónur. Verðlagseftirlitið'
samþykkti þetta verð. Þá
kemur annar með alveg eins
eyrnaskýlur á markaðinn og
er þá búinn að hnupla „pat-
entinu“. Selur hann sínar
skýlur á 23 krónur, og það er
samþykkt af verðlagseftirlit-
inu sem sanngjarnt verð. Síð-
an kemur sá þriðji með eyrna-
skýlur. Hann selur þær á 16
krónur, og enn samþykkir að
sjálfsögðu verðlagseftirlitið.
Samkeppni er það eina,
sem getur leitt í ljós sann-
virði vörunnar. A meðan
framleiðslan er ábatasöm,
byrja fleiri og fleiri og fram-
boðið vex og verðið fellur, og
þegar tillcostnaður og söluverð
stenzt á eða söluverðið er fyr-
ir neðan tilkostnaðinn, dregst
framleiðslan saman, íramboð-
ið minnkar og vei’ðið hækkar.
Þar sem frjáls verðmynd-
un er, felur hún í sér stöðuga
leit eftir nýrri og betri fram-
leiðsluháttum.
Svarti markaðurinn
og frelsið.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að það ástand í inn-
flutningsmálunum, sem und-
anfarið hefur ríkt, hefur leitt
til þess, að svartur markaður
hefur blómstrað með ágætum.
Vörur og gjaldeyrir hefur ver-
ið selt þar fyrir tvöfalt verð
og jafnvel meira.
Nú bregðrír svo við, þegar
áformað er að gefa innflutn-
inginn frjálsan, að botninn
virðist ætla að detta úr svarta
markaðinum. Sölumöguleik-
amir hafa versnað svo núna
upp á síðkastið, að það þykir
ekki lengur svara áhættu. Er-
lendi gjaldeyririnn hefur líka
fallið á svarta markaðinum.
Það var algengt að’ selja doll-
arinn á 35 krónur og fengu
sjálfsagt oft færri en vildu.
Nú er dollarinn boðinn á
svarta markaðinum fyrir 30
krónur, og sennilega er hann
seldur fyrir lægra, ef um
nokkra sölu að ráði er að
ræða.
Vonandi hverfur þessi
svarti markaður með öllu,
þegar innflutningurinn hefur
verið gefinn frjáls eins og á-
fonnað er.
Sovétgull til vörukaupa.
Eftir áramótin hafa 34 milj.
dollara í gulli verið fluttir frá
Varsjá til London, að talið er
í því augnamiði að kaupa fyr-
ir það vörur.
Greiðsluörðugleikar
Þýzkalands fara vaxandi
upp á síðkastið. Það er talið,
að Vestur-Þýzkaíánd hafi í
febrúar verið með um 3 miJj.
dollara neikvæðan greið'slu-
jöfnuð á dag. Erfiðleikarnir
hafa m. a. þvingað það til
þess að hverfa að nokkru leyti
frá innflutningsfrelsinu, sem
kornið hafði verið á.
Vísitalan í Svíþjóð
fyrir neyzluvörur var í jan-
úar 191 stig á móti 185 í des-
ember. Þetta er miðað við
vísitölu 100 í ágúst 1939.
Svart-rauð-guli fáninn
var í fyrra rnánuði dreginn
að' hún á öllum vestur-þýzk-
um skipum, en fram að því
höfðu öll þýzk skip verið auð-
kennd með blá-hvít-rauða
signalflagginu C, og það flagg
hafa skip enn, sem hevra til
rússneska hernámshlutans.
Minni bifreiðafram-
leiðsla í U. S. A.
Bandaríkjastjórn hefur frá
1. apríl hert á banninu við
notkun kopars til vissra vara
til einkaþarfa. Hingað til hef-
ur þetta bann náð til 200
vörutegunda, en nær hér eftir
til 250.
Olíunotkun Islendinga.
I síðasta blaði var skýrt
frá því, að í Svíþjóð væri
olíunotkun mest í heiminum,
374 kg. að meðaltali á íbúa,
Noregur væri nr. 2 með 342
kg. og Danmörk nr. 3 með
272 kg. Þetta var haft eftir
erlendu blað'i, og var Tslands
þar að engu getið. En árið
1950 var olíunotkun á Tslandi
1400 kg. að meðaltali á íbúa
og þannig Iangsamlega mest i
heiminum að tiltölu.
Norsk Hydro.
Meirihluti hlutabréfanna í
Norsk Hydro áburðarverk-
smiðjunni er nú aftur kominn
í eigu Norðmanna, eftir að
samningar hafa tekizt um það
milli Sviss og Noregs. Norska
ríkið hefur nú keypt verulegt
hlutafjármagn og á nú 46%
af hlutafénu. Aðrir norskir
hluthafar eiga 8%.
Utanríkisverzlun Svía
liefur farið vaxandi á s.l.
ári um 25% að magni til.
Verðlagið var 7% hærra
1950 en 1949.
Hið hækkandi verðlag á
hráefnum hæklíaði innflutn-
ingsverð'ið um 14% að með-
általi.
PERLUVINIR
Smásaga eftir Luigi Pirandello.
Það er ekkert sældarbrauð fyrir menn, sem komnir eru
yfir fertugt að norpa og bíða í norðannæðingi. Gigi Mear
varð nú samt að gera sér þetta að góðu þennan morgun, en
hann var líka dúðaður í svellþykkan yfirfrakka norðan úr
Háleyjum, með' hálsklútinn margvafinn upp fyrir eyru og
hendumar á kafi í enskum, fóðruðum skinnvettlingum.
Hann virtist eiga vel heima þarna, sem hann stóð, mjúk-
holda og rjóður, á Lungo Tevere de Mellintorgi og beið
eftir sporvagninum, sem átti að skila honum eins og hann
gerði daglega á Pastrengo-götuna, gegnt Greifa-skrifstof-
unni, þar sem hann starfaði.
Gigi Mear var fæddur greifi, en átti hvorki greifadæmi
né tangur né tetur af þess dýrð og gæðum. I fullkomnu
sakleysi æskunnar og óvitaskap hafði hann tjáð föðrír sín-
um þá stórfenglegu fyrirætlun sína að ganga í þjónustu
þessarar ríkisstofnunar og trúði því, í sakleysi hjartans, að
Greifasetur rómverska aðalsins af guðs náð (Corte dei
Conti) væri greifalögrétta, og þangað væru allir greifar
boðnir og velkomnir.
En nú er það, eins og allir vita, að þessir sporvagnasleðar
koma aldrei, þegar menn bíða eftir þeim. Aftur á móti
stöðvast þeir á miðri leið, annað hvort vegna þess að raf-
straumurinn rofnar eða þeir geta ekki stillt sig um að velta
um koll hesti með hestkerru, eða jafnvel kremja einhvern
ógæfusaman mann í klessu. Frá hvaða sjónarmiði, sem lit-
ið er á slíka sporvagna, þá eru þeir og verða glæfraleg
þrotabús fyrirtæki. Og þennan umrædda morgun var bál-
hvass norð'angarður, kaldur og grimmur, og Gigi Mear
stappaði niður fótum og horfði á grátt fíjótið, sem einnig
virtist vera að sálast úr kulda, þar sem það silaðist áfram
— svo að segja snöggklætt — á milli sölnaðra, nýhlaðinna
árbakkanna.
Loks kom vagninn drynjandi, og Gigi Mear gerði sig
líklegan til að stökkva inn í vagninn án þess að stöðVa
hann. Þá heyrði hann, að einhver hrópaði nafn hans, alla
leið handan frá Cavour brúnni.
„Gigi, gamli félagi, Gigi“.
Og hann sá einhvern heiðursmann koma þjótandi til
sín, og veifaði sá handleggjunum eins og mylluvængjum.
Hann missti af strætisvagninum. En aftur á móti naut
Gigi þeirrar huggunar að vera faðmaður af alókunnugum
manni, sem eftir því að dæma, hve fast og innilega hann
gerði það, í tveim lotum, neðan frá tám og alla leið upp á
silkihálsklútinn, sem hann hafði um munninn — hlaut að
vera alveg einstaklega góður vinur hans.
„Heldurðu svo sem ekki, að ég hafi þekkt þig á auga-
bragði, Gigi, gamli félagi. Alveg á augabragði. En, hvað
er að sjá þig. Farinn að verða gamall, svona fljótt. Oll
þessi gráu hár. Skammastu þín ekki? Kysstu mig, Gigi,
kæri, gamli félagi. Þrátt fyrir þessi hár þín og háan aldur.
Þarna stóðstu, alveg eins og þú værir að bíða eftir mér.
Þegar ég sá þig rétta upp annan handlegginn til þess að'
ná í þennan rækals silakepp, þá sagði ég við sjálfan mig:
„Þetta eru svik, hrein svik“.
„Já“, sagði Gigi með vandræðalegu nauðungarbrosi, „ég
var að fara til skrifstofunnar“.
„Blessaður gerðu það fyrir mig að minnast ekki á svo
andstyggilega hluti núna“.