Víðir - 14.04.1951, Blaðsíða 2

2
VÍÐIR
| ltiðir |
|, kemur út á laugardögum jj
![ F.vlgirit: !j
!; GAMALT OG NÝTT í
ij Ritstjóri: ij
!; EINAR SIGURÐSSON í
|! Simi 2685 ]i
S Víkingsprent 5
Sparnaður.
Spamað'ur hefur lengi verið
talinn til dyggða. Sterkasti
þátturinn í viðleitni manna
til spamaðar er fólginn í því
að hafa nóg fyrir sig og sína
að leggja og þurfa ekki að
vera upp á náð annarra kom-
inn. En einkum er þó rík hvöt
manna til þess að leggja fyrir
til efri áranna, þegar þeir eru
ekki lengur færir um að leggja
sig fram í lífsbaráttunni. Og
þrátt fyrir hinar mikilvægu
ellitryggingar er slík sparnað-
arviðleitni mjög heilbrigð,
eins og raunar allur spamað-
ur, því að hann stuðlar jafn-
framt ið'ni og starfi að auk-
inni verðmætamyndun í þjóð-
félaginu.
A síðari árum liefur eyðslu-
semi farið mjög í vöxt, og vill
svo oft verða í kjölfar styrj-
alda og upplausnartíma, Þó
verður sjálfsagt ekki annað
sagt en sparnaðarhvöt sé enn
rík með þjóðinni. En löggjaf-
inn gæti sjálfsagt stuðlað að
enn frekari viðleitni lijá al-
menningi í þá átt, eins og
tíðkast með öðrum þjóðum.
Auðveldasta leiðin og eðlileg-
asta er að gera það með ein-
hverju skattfrelsi á sparifé, í
verðbréfum og jafnvel einnig
peningum í sparisjóði. Spari-
fjáreigendur ættu það ekki
nema skilið, að' hlutur þeirra
væri nokkuð réttur, jafnhart
og þeir hafa verið leiknir af
verðbólgu og gengislækkun-
um undanfarið. I Englandi
eru t. d. skattfrjáls ríkis-
skuldabréf, sem bera upp að
3% ársvexti og í Frakklandi
ríkisskuldabréf, sem bera upp
að 7% ársvexti. Hér á landi
hefur mönnum verið refsað
fyrir sparnað með tiltölulega
háum eignasköttum og eigna-
útsvörum á sparifé sem á aðr-
ar eignir, þó að spariféð gefi
tiltölulega lítið' af sér, en sé
hins vegar mjög mikilvægt
bæði fyrir lánsstofnanir og
eins ríkissjóð og bæi, þegar
þeir aðilar þurfa að leita til
almennings með lánsfé. Eins
og er gerir almenningur til-
tölulega lítið að því að Jeggja
sparifé sitt í opinber verðbréf,
þrátt fyrir það að ýmsar Jeið-
ir hafa þar verið farnar til
þess að' vekja áhuga almenn-
ings á því. Væri ekki reyn-
andi fyrir það opinbera, þeg-
zVez&tu/n ocj íjáz'Uiát
Breyting?
Síðan Kóreustyrjöldin
brauzt út, hafa hráefni verið
af skornum skammti, en þó
hefur ið'naðarframleiðsla
Vestur-Evrópu farið vaxandi.
Hráefnabirgðirnar hljóta því
að hafa minnkað verulega,
segja hagfræð’ingar samein-
uðu þjóðanna. Utflutningur
Vestur-Evrópu til Bandaríkj-
anna hefur aukizt jafnt og
þétt síðan í fyrrasumar og
fært Evrópu háar upphæðir í
dollurum. Jafnframt hefur
þetta leitt til verðhækkana.
Eftir því sem hervæðingu
Vestur-Evrópulandanna mið-
ar áfram, minnkar framleiðsl-
an fyrir hinn almemia mark-
að. Nýlega hafa nokkrar þjóð’-
ir, t. d. Belgir og Frakkar,
orðið að grípa til þess að
banna útflutning á vissum
vörutegundum. I Englandi
eru nú verksmiðjur famar að
biðja erlenda viðskiptamenn
sína um að útvega meðmæli
stjórna sinna (eða sendiráða)
í sambandi við framleið’slu
ýmissa vara úr stáli og öðrum
málmum. Eru viðskiptin að
falla í sama farveg og á stríðs-
árunum, þegar engar mikil-
vægar vörur fengust afgreidd-
ar nema með meðmælum við-
komandi ríkisstjóma og síð-
an Ieyfum stjórnarvalda í
framleiðslulandinu.
Það eru nú uppi raddir í
Bandaríkjunum um, að ekki
eigi að leggja allt of mikið
ar það þarf næst á fé að halda
til mikilvægra framkvæmda,
að fara þá leið að veita skatt-
frelsi á slíkum bréfum.
kapp á innkaup frá Evrópu.
Slíkt muni draga úr getu Evr-
ópuþjóðanna til þess að víg-
búast, jafnframt því sem það
feli í sér aukna liættu á
verðbólgu. Það sé líka vafa-
samt, að Evrópuþjóðirnar
geti hagnýtt sér dollara þá,
sem þær eignast þannig með
innkaupum í Ameríku eins og
þær þó hafi þörf fyrir.
Allar þjóðir óttast verð-
bólgu sem afleiðingu af hinni
stórauknu eftirspurn og yfir-
leitt miklu kaupgetu, sem
leiðir af hinni almennu at-
vinnu og verðhækkunum, sem
hafa fylgt í kjölfar Kóreu-
styrjaldarinnar og vígbúnað-
arins. Síðustu atburðir gætu
þó bent til þess, að ekki væri
ástæða til sérstaks kvíða í
efnahagsmálunum. Ymsar
vörur, sem hafa verið á stÖð-
ugri leið upp á við undanfar-
ið, hafa nú síðustu vikurnar
þvert á móti lækkað í verði.
Afstaða Bandaríkjanna til
þeirra mála hefur þar að sjálf-
sögð'u mikið að segja, en þar
virðist nú vera um nokkra
stefnubreytingu að ræða. Ný-
Iega var því t. d. lýst yfir, að
Bandaríkin myndu ekki
kaupa meira tin, fyrr en verð-
ið hefði lækkað, og hafði
þetta þegar í för með sér stór-
fellda verðlækkun á tini.
Framboð á nokkrum mikil-
vægum hráefnum hefur líka
aukizt lítilsháttar. Sums stað-
ar má þó sjá merki áframhald-
andi eftirspurnar og áfram-
haldandi hækkandi verðs.
Kaupið ,, Víðir ”
England eykur
timburinnflutning sinn.
Stóra-Brctland mun í ár
auka timburinriflutning sinn
um helming frá því, sem hann
var á fyrra ári, og verður
hann 1.5 miljón standardar á
móti 600 std. árið 1950.
Hinn aukni innflutningur
verður frá Norður-Ameríku,
Austur-Evrópu og Eystra-
saltslöndunum.
Þýzkar AtlantshafsferSir.
Tvö stór þýzk útgerðarfé-
lög, Hamburg-Ameríkulínan
og Nord-Deutscher Lloyd,
munu í sumar hefja ferðir
með farþega til Norður-Ame-
ríku. Leigja félögin til þess-
ara ferða fjögur sldp, og með-
al þein-a er hið' áður sænska
skip Dronningholm.
Ferðir þessar, sem eru þær
fyrstu með farþegaeftir stríð,
verða farnar reglulega hálfs-
mánaðarlega frá Hamborg og
Bergen til New York, Mont-
real og Halifax.
Tvö félög í Panama leigðu
Þjóðverjum skipin. Hið
stærsta þeirra er Dronning-
holm, 11.000 lestir. Verður
það með þýzkri áhöfn ein-
göngu, en hin skipin verða að-
eins að nokkru leyti jneð'
þýzka áhöfn.
EySslan á gull-
forða U. S. A.
S.l. ár keyptu erlend ríki
gull í U. S. A. fyrir 1.797 milj.
dollara. Stóra-Bretland eitt
keypti fyrir 1.030 milj. í janú-
ar og febrúar í ár var í Banda-
ríkjunum keypt gull erlendis
frá fyrir 619 milj. dollara.
F riðarbaráttan.
Paui Hoffman, æðsti
stjórnandi Marshalláætlunar-
inníir, hefur nýlega skrifað
bók — Baráttan um friðinn.
— Þar segir m. a.:
Höft og tollmúrar
hefta eðlileg viðskiptú
Árið 1900 var hin evróp-
íska og ameríska framleiðslu-
geta nokkurnveginn jöfn. En
árið 1950 var heildarfram-
leiðsla Bandaríkjanna, þar
sem 151 milj. manna býr, 289
miljarðir dollara, en í Vestur-
Evrópu, þar sem 274 mifj.
manna biia, var hún hins veg-
ar aðeins 170 miljarðir doll-
ara. Ef aukning hinnar evr-
ópisku framleiðslu hefði verið
sú sama, hefði Evrópa átt. að
framleiða fyrir sem svarar 507
miljarða dollara. Eitthvað má
þó draga frá þessari upphæð
vegn a styrjaldarkostnaðarins.
En þrátt fyrir það ætti árs-
framleiðsla Evrópu að geta
verið 100 miljörðum dollara
meiri en hun er núna, ef
heimsverzlunin hefði verið'
frjáls, óhindruð af tollmúrum
og höftum.
í 100 ár hefur U. S. A.
haft tollmúra.
Bandaríkin hafa hér einnig
sínu hlutverki að gegna. Þau
verða að endurskoða afstöðu
sína til milliríkjaviðskipta. I
hundrað ár hafa Bandaríkin
falið sig á bak við tollmúra
og verndað sinn „unga iðn-
að“, sem var nægilega vernd-
að'ur af hinum miklu auðlind-
um landsins sjálfs. Ameríku-
menn hafa selt vörur síriar til
annarra landa, en horft í að
kaupa vörur þeirra, og með
því hefur heiöisverzlunjnni
vérið koniið úr jafnvægi.
A arunum 1920—1949
Laylá og Majnún.
Smásaga eftir Nizami.
LAYLÁ, perla næturinnar.
Hún var fögur eins og tunglið á himninum, yndisleg
eins og grátviðurinn, sem svignar mjúklega í næturgolunni
og glitrar i skini stjarna miljónanna. Hárið var bjart og
í því var djúp myrkursins, augun voru dökk og í þeim
var ofurmagn Ijóssins. Bros hennar og opnar varir voru
eins og rósfögur, komandi dagrenning, og þegar ástin kom
til hennar — eins og hún gerði með hlutskipti sorgarinnar,
falið í sjóði sínum — var luin eins og rós, lesin úr aldin-
garði Paradísar til þess að verða sundurkramin við brjóst
ástvinar síns; rós, sem átti að fölna, drúpa og deyja, er
Ormazd hrifsaði hana úr hendi Ahrimans.
Laylá kom út úr nóttinni, hjúpuð allri sinni undursam-
legu fegurð; og hvarf inn í Ijósið, og á meðan vindurinn
hjalaði um ást hennar við grátviðinn á gröf hennar, litu
stjörnurnar niður með auknum dýrðarljóma, eins og til
að segja: „Laylá er ekki týnd, hún var af okkur alin, og
hún hefur horfið til okkar aftur. Lítið upp, lítið upp, það
er bjarmi í nóttinni, þar sem Laylá situr, þar er dýrðar-
Ijóminn í himingeimnum, þar sem Laylá dvelur“.
Eins og tunglið horfir niður á öll fljót, þótt þau endur-
spegli einungis eitt tungl, þannig er fegurð Laylár, sem
töfraði öll hjörtu til að elska. Faðir hennar var voldugur
höfðingi, og jafnvel hinir auðugustu konungasynir úr fjar-
lægum löndum heimsóttu hann, hugfangnir af orðrómnum
um yndisléik Laylár. En enginn gat unnið hjarta hennar.
Auðæfi og konungleg dýrð gátu þár engu um þokað, en
samt hafði hún gefið hjarta sitt hinum unga Qays, syni
hins volduga, höfðingja í Yemen. Af frjálsum vilja var það
gefið Qays, syni höfðingjans i Yemcn.
En faðir Laylár var ekki vinveittur höfðingjanum í Yem-
en. Satt bezt að segja, eini gangvegurinn, sem milli þeirra
lá, var harðtroð'inn herslóði. Framan úr öldum höfðu for-
deður þeirra aldrei getað setið á sáttshöfði, og þó að þessar
tvær þjóðir hittust aðeins einstaka sinnum á miklum stór-
hátíð’amótum og léti ágreiningsmálin hvíla um stund, mun
það sannast sagt, að þeim brann alltáf eldur haturs i aug-
um, þegar þær skiptust á kveðjum. Alltaf? Nei, ekki alltaf.
Það var ein undantekning. Það var á einni þessara stór-
hátíða, að Qays sá Laylá í fyrsta sinn. Augu þeirra mætt-
ust, og þótt ekkert orð væri talað, brann ástin í þessu
eina augnatilliti.
Frá því augnabliki var Qays gerbreyttur æskumaður.
Hann forðaðist fögnuð dýraveið'anna. Tunga hans var þög-
ul í hátíðasamkvæmum og ráðstefnum. Hann sat afsíðis,
með annarlegan glampa í augunum. Enginn af æskufélög-
um hans í ættstofninum gat lokkað hann til leikja og
íþrótta, og engin æskurjóð mær gat orðið honum til geðs.
Hjí irta hans var í öðru húsi, og það' var ekki hús föður
hans.
Og Laylá, hún sat þögul og niðurlút hjá þernum sínum.
Eitt, sinn þegar unglings stúlka, sem hafði getið sér til
hinnar réttu ástæðu, tók gígjuna og söng um lindina í
skóginum, þar sem elskendur finnast í silfurbjörtu tungls-
Ijósi, lyfti hún höfði, þegar söngnum var lokið, og bað
stúlkuna, að syngja liann aftur — og aftur. Eftir þetta.
þegar sól var að setjast á kvöldin, gat hún tekið upp á því
að ganga alein um garðana umhverfis höll iöð'ur síns, reik-