Víðir - 28.04.1951, Side 1
XXIII.
Reykjavík, laugardaginn 28. apríl 1951.
16. tölublað.
Frá Lofolveiðunum
Orustan viS Lofot.
— Við getum í raun og veru
ekki talað um Lofotveiðar,
heldur Lofotorustu, sagði sjó-
maður nýlega í blaðaviðtali.
Hefur hann verið við Lofot-
veiðar í 35 ár og séð þar sitt
af hverju um dagana. — Slíkt
og þvílíkt, eins og það hefur
gengið til í vetur, hef ég ald
séð fyrri, og allt er þetta að
lcenna þorsksnyrpunótaveið-
unum.
— Klukkan fiimn mínútur
fyrir 10 er alli ' flotinn, sem
er með þorskanot, tilbúinn að
kasta nótum sínum, þegar
umsjónarskipið gefur hljóð-
merki um, að flotinn megi
byrja að kasta. Svara öll skip-
in með blæstri í hljóðpípum
sínum. Líkist org þetta einna
mest því, að kominn væri
dómsdagur. Síðan byrjar ball-
ið. Við, sem erum á netaveið-
unum, erum þá að Ijúka við
að draga. Kasta þörskanóta-
bátarnir þá yfir veiðarfæri
okkar, hvemig sem á stendur,
kaffæra þau eða slíta niður
bólin. F æstir nótabátanna
taka tillit til okkar, og þá
byrjar orustan. Oftar en einu
sinni kemur það fyrir, að
netabátarnir verða að skera
;if sér veiðarfærin. Sumir sýna
þó tillitssemi, en aðrir eru líka
sem verst.u villimenn.
Hver veiðiaðferð hefur
sinn ákveðna tíma, og á línu-
og netadrættinum að vera
lokið fyrir klukkan 10.
Það' eru alls 1200 bátar,
sem stunda veiðar með
snyrpunót með hjálparbátun
um, 600 nætur. Sumum nóta-
bátunum hefur gengið vel, en
aðrir hafa líka sáralítinn afla.
Það eru helzt snjöllu veiði-
mennirnir, sem hafa fengið
afla. Þó að menn séu leiknir
frá síldveiðunum, kemur það
að litlu haldi. Þetta er það
mikið annað', þó eru þeir fljót-
ari að komast upp á lagið.
Það er skipt í 22—32 á nóta-
veiðunum, og eru þá taldir
með bátshlutir og hlutir fyrir
nótina.
Á snöpum.
A miðunum eru svo litlir
vélbátar, sem hafa um borð
hjá sér smákænu. Fara þeir
á milli snyrpunótanna, skjóta
út kænunni og hirða fisk
þann,; er flýtur út úr nótinni.
Það er þó ekki örgrannt um,
að þeir leggi stundum ár á
Stormur í nánd.
Þegar ofviðri er í nánd,
senda veðurstofurnar út að-
vörnn til sjófarenda, og þó að
skip þeirra geti eklci náð
landi, er mikilvægt að vita
sem nákvæmast, hve veðrið
verður mikið.
íslenzka þjóðarskútan hef-
ur fengið eina slíka að'vörun
um, að stormur sé í nánd.
Vinnudeilur, sem ekki eiga
sinn líka, eru í uppsiglingu,
og er þegar byrjað að hvína
í reiða sem undanfari þess
ofsa, sem í vændum er.
Jafnvíðtæk verkföll og
boðuð hafa verið 18. maí, ekki
aðeins í Reykjavík heldur
einnig í stærstu kaupstöðum
landsins, hljóta að verða ör-
lagarík fyrir íslenzkt atvinnu-
líf.
Atvinnurekendur og verka-
lýður gera sér ljóst, að hér
verða mjög hörð átök. Vinnu-
veitendur ætla sér vafalaust
að standa með öllum mætti
samtaka sinna gegn öllum
kauphækkunum í hvaða
mynd, sem þær væru, og
teininn, svo að fiskurinn eigi
auðveldara með að fljóta yf-
ir, og hirða þeir hann svo. Um
borð í vélbátnum, sem er með
nótina, skammast þeir og ríf-
ast, en það kemur fyrir ekki.
,,Kaprararnir“ láta sem þeir
heyri ekki slíkt og harða sér
að' næstií nót, þegar ekki er
meira að hafa. En nótabát-
arnir eru með nótina og geta
sig ekki lireyft til að reka þá
í burtu.
Á handfærum.
Fiskurinn er of feitur og
mettur af æti til þess að vilja
bíta vel á krókinn, en við Nor-
eg eru stundaðar mikið allar
þær veiðiað'ferðir, sem þekkj-
ast hér við land. í vetur var
notað nælonfæri. Kostar það
með sænskum öngli sem svar-
ar um 100 ísl. krónur. Snæris-
færi með járnsökku kostar að-
eins 25—30 krónur. Samt er
talið ábatasamara að nota
nælonið. Það er miklu sterk-
ara, endingarbetra og veiðn-
ara, og sökku þarf enga, það
er svo grannt, að öngullinn
dregur það auðveldlega. En
dálítið er vont að draga það
inn, þegar stór fiskur er á, en
það blessast þó. Bezt er að
nota gúmmívettlinga.
verkalýðsfélögin ætla sér á
sama hátt að knýja fram við-
urkenningu atvinnurekenda á
greiðslu fullrar vísitöluupp-
bótar á kaup. Og sjálfsagt
hugsa báðir aðilar sem svo, að'
sverfa skuli til stáls, og hvor-
ugur láta undan með sínar
kröfur. En með svipuðum á-
setningi hefur líka verið lagt
út í flestar kaupdeilur, sem
oftast hefur þó lokið með því,
að báðir hafa slakað til. Enda
er það oft svo, að þegar samn-
ingar hafa verið undirritað'ir,
eru báðir aðilar óánægðir, og
gamall útgerðarmaður sagði
einhverju sinni oft við slík
tækifæri, að ekki væri rétt
samið, ef svo væri ekki.
Það er hlutverk sáttasemj-
ara að brúa bi'lið á milli þess-
ara aðila, en hann lætur þessi
mál sjaldnast til sín taka, fyrr
en átökin eru orðin mjög hörð.
Stundum hrekkur svo mála-
miðlun hans ekki til og setja
verður sérstaka nefnd til þess
að levsa hnútinn, og til er það
í slíkum deilum, að það opin-
bera hefur orðið að skerast í
leikinn, þegar allt annað hef-
ur reynzt árangurslaust.
En er þá um nokkurn milli-
veg að ræða hér. Eru aðilarn-
ir ekki svo sannfærðir um, að'
þeir hvor um sig muni bera
sigur úr bítum, að þeir vilji
ekki hlusta á neitt slíkt og
ekki ræða •um nema uppfyll-
ingu á fyllstu kröfum sínum.
En hér er um þjóðarnauðsyn
að ræða. Islenzka þjóðarbúið
þolir ekki langvinn verkföll
eftir einhvern mesta harð-
indavetur og gjafafrelcasta,
sem lengi hefur komið, og
aflarýrustu vertið hjá vél-
bátaútgerðinni, sem menn
muna eftir í tíð' vélbátanna.
Og slíkt verkfall kæmi við
fleiri en þá, sem þessi óáran
hefur bitnað harðast á. Það
kæmi við helzt alla.
Vísitölufyrirkomulagið er
inikill þyrnir í augum at-
vinnurekenda, og er það eðli-
legt. Þeir vita þá aldrei,
hvernið þeir standa með at-
vinnurekstur sinn. En verka-
lýðurinn telur, að á þann hátt
geti hann bezt tryggt, að laun-
in hækki í samræmi við vax-
andi dýrtíð'. Ef hér á að geta
orðið um samkomulag að
ræða án verkfalls, verða báð-
ir aðilar að slaka til, þo að
báðir verði við það óánægðir.
Myndu atvinnurekendur ekki
vera fúsir til að' hlusta á að
hækka nú kaupið eitthvað til
samræmis við þá vísitölu-
hælckun sem orðin er og
verkamenn hafa ekki fengið
bætta, og semja um það sem
fast kaup til áramóta og af-
nema þar með vísitölufyrir-
komulagið. Þá væri þó
tryggður vinnufriður í rúma
7 mánuði, og þó að það sé
ekki langur tími, er það þó
eitthvað' annað en eiga verk-
föll yfirvofandi með viku og
mánaðarfyrirvara eins og nú
er. Þá væri líka komið á það
fyrirkomulag, sem var ríkj-
andi fram að síðustu styrjöld,
að verkalýðsfélögin og vinnu-
veitendur sömdu um ákveðið
kaup til ákveðins tíma í einu,
venjulega ársins. Og veitir
slíkt fyrirkomulag atvinnulíf-
inu miklu meira öryggi en nú,
þegar verkfall getur slcollið á,
livenær sem er og hvemig sem
á stendur.
Það má segja, að það' sé
ekki tímabært að tala um, að
verkalýðurinn fái kauphækk-
un, þegar annarri aðalgrein
útvegsins er haldið á floti með
því að leggja tngi miljóna
króna á innfluttu vöruna hon-
um til framdráttar. En það
er líka á það að líta, að það
er mikilvægt að' geta tryggt
vinnufrið, og verkalýðurinn
er heldur ekki of haldinn af
launum sínum, og ekki sízt
ef atvinna er rýr.
Duttlungar síldarinnar.
Dr. phil. Paul Jespersen,
sem lengi liefur starfað að
fiskirannsóknum í Dan-
mörku, sagði nýlega í blaða-
viðtali, að það hefði áhrif á
skilyrðin fyrir æti síldarinnar
þegar miklar breytingar ættu
sér stað á saltmagninu og hit-
anum í sjónum. Inni í fjörð-
um við Skotland hafa menn
reynt að hafa áhrif á þessi
skilyrði með því að setja nær-
ingarsölt í sjóinn, sem eykur
vöxt ætisins, en það hefur
ekki enn sem komið er borið
raunhæfan árangur, sem heit-
ið getur.
Síldin fer ekki lengra suður
á bóginn en að Ermarsundi,
en allt norður að Jan Mayen.
Þó eru sardínur síldartegund,
sem veiðist einkum í Miðjarð-
arhafinu.
Það hefur sjálfsagt verið
tilgangur meirihluta alþingis
með gengislögimum að leggja
grunn að' heilbrigðu atvinnu-
lífi í landinu, sem blómgaðist
á eðlilegan hátt án styrkja og
annarrar utanaðkomandi að-
stoðar: Að' verkamenn og at,-
vinnurekendur semdu um sín
mál, og atvinnurekendur yrðu
þá að eiga það við sjálfa sig,
ef þeir semdu sig í strand. En
árið var vart á enda, þegar
grípa- varð til þess að veita
vélbátaútgerðinni sérstaka
aðstöðu. En það er ekki mest
aðkallandi vegna útgerðaririn-
ar að' komast hjá verkfalli nú.
Það er heldur svo margur ann-
ar atvinnurekstur, sem myndi
líða tilfinnanlega við jafnvíð-
Grænlandsveiðar og
skafffrelsi.
Norðmenn voru í fyrra
uppi með ráðagerðir um að
veita þeim skattfríðindi, sem
færu til Grænlands til fisk-
veiða. Frádrátturinn átti að
vera um 100 krónur á viku.
Var betta rökstutt með því,
að sjómennirnir á Grænlands-
miðum væru fjærri heimili
sínu bezta tímann úr árinu
og færu þá á mis við sumar-
ið heima í Noregi.
tækt verkfall, og þá alveg eins
verlcalýðurinn. Slíkt verkfall
mvndi einnig hafa mjög víð-
tæk áhrif á daglegt líf manna
02 valda mikilli upplausn í
þióðfélaginu.
Leiðtogar þjóðarinnar og
forvstumenn atvinnu- og
verkalýðsmálanna í landinu
verða að gera sitt ítrasta til
að sneiða fram hjá verstu á-
steytingarsteinunum og koma
sér saman um frið'samlega
lausn þessa mikla vandamáls
og forða þar með þjóðarskút-
unni frá verulegum áföllum á
þessum erfiðu og viðsjárverðu
tímum.
ÍSFISKSÖLUR.
Dacar milli
Söluclavar: Skipsnafn: sölu: Sölust.: Lestir: MeSalv. kg.:
21. apríl Geir, Reykjavík 1!) Grimsby 228 £14115 kr. 2.80
03. Karlsefni, Reykjavík 23 Grimsby 246 £15044 — 2.80
25. — RöSuIl, Hafnarfirði Grimsby 280 £ 13574 2.<20
25. — Askur. Reykjavík 20 Hull 234 £11514 — 2.25
28. - Elliði, Siglufirði 24 Grimsby 195 £ 8195 — 1.90