Víðir - 01.09.1951, Blaðsíða 1

XXIII.
22. tölublað.
Reykjavík, laugardaginn 1. sept. 1951.
Hugleiðing um fiskveiðar.
Ur bréfi Jóns Björnssonar, Akureyri.
Lofofen að sumarlagi.
Lofoten á veturna og Lo-
foten að sumarlagi er sitt
hvað. Lítið bara á Vestur-
fjörðinn, hversu einmana og
yfirgefið allt er, næstum eyði-
legt. Eitt eða annað gufuskip
þarf að fara inn til Narvíkur
eftir málmfarmi, eða skip,
sem hafa verið fermd þar inn
frá og eru á leið til einnar
eða anríarrar fjarlægrar hafn-
ar til þess að fullnægja málm-
hungri heimsins. Þá sést þar
ef til vill einn og 'einn hval-
fangari, sem veiðir smáhvali,
annars verða þeir að taka sér
frí um miðsumarið um þriggja
vikna tíma, á meðan veiði-
svæði þeirra eru lokuð með
lögum. Máfarnir fylgja skip-
unum fram og aftur um fjörð-
inn. Máfarnir eru hinir tryggu
fylgisveinar allra skipa.
Kokkurinn hellir úr rusla-
fötunni, og um leið eru þeir
komnir í hörkuáflog. Barátt-
an um „brauðið“ er jafnein-
beitt og hörð alls staðar.
Sofandi fiskiver.
Fiskiverin sofa þyrnirósu-
svefni. Verbúðirnar eru lok-
aðar, bryggjurnar teygja sig
fram í sjóinn, en þar er ekk-
ert um að vera, höfnin er tóm.
Sama er að segja um allar
fiskikrærnar, þær eru tómar
og yfirgefnar. Það er varla
einu sinni lykt, eins og er þar
þó svo gamalkunn frá vetrin-
um og vorinu, einnig sjóloft-
ið, þetta megna, sem tekur í
nefið, er á bak og burt, svona
næstum því.
Þurrfiskurinn metinn.
Það er byrjað að meta þurr-
fiskinn í Lófótverstöðvunum.
Það er mikil vinna, þegar þarf
að vanda sig, og það borgar
sig ekki þar að slá slöku við,
og það er fallegur fiskur í ár.
Meðan grasið grær.
Þeir bátar, sem hafa ekki
farið til heimahafna sinna
annars staðar, liggja svín-
bundnir eða eru í skipa-
smíðastöðvunum, þar sem
verið er að ditta að þeim. Að-
eins einn og einn er á „heima-
fiski“. Ufsinn, sem lengi fram
eftir vorinu og fyrri hluta
sumarsins, lét bæði menn og
báta hafa nóg að gera, er nú
farinn burt, og síldveiðar
stunda aðeins fáir við Vestur-
Lófóten. Hér byggist allt á
þorskinum. Og þó er síldin
þétt utan til í firðinum, — fer
við bæjardyrnar.
Og hvað er þá verið að
Karfinn og karfaveiðar.
Héðan er ekkert að frétta.
Togararnir, sem hér eiga
heima, moka upp karfanum,
sem allur eða mest allur fer
í bræðslu. Og væntanlega er
ekki nema gott um það að
segja, því ekki veitir af, allt-
af vantar gjaldeyri. Og svo
er mjög hentugt fyrir togara-
flotann að fara á karfaveið'ar
og moka karfanum upp í
bræðslu, þegar annað hentar
ekki fyrir hann.
Ég er þannig hugsandi, að
ég sé eftir hverjum togara-
farminum, sem fer í bræðslu.
Getur ekki svo farið, að verði
hann til lengdar veiddur jafn-
gegndarlaus og nú, að sömu
örlög bíði hans og annars
fisks, að hann gangi til þurrð-
ar, og erfitt reyndist að afla
nóg fyrir A m eríku m a rk a ði nn
og annan markað, því gera
má ráð fyrir, að aðrir komi
til með að kaupa karfann
frosinn, því karfi er herra-
mannsmatur. Einn togara-
farmur af karfa, sem fer til
frystingar, færir þjóðinni á-
Hka mikinn gjaldeyri og tveir
farmar, sem fara til bræðslu.
Af þessu má öllum vera Ijóst,
hvílíkt gífurlegt tjón það
væri, ef svo kynni að fara, að
ekki fiskaðist það magn, sem
þyrfti til frystingar.
Maður, sem lengi var bú-
inn að vera á togara, sagði
mér, að fyrst þegar byrjað
var að fiska á Halanum,
hefðu þeir oft verið í vanda
staddir, því varpan fvlltist á
skömmum tíma af eintómum
karfa, sem vitanlega var öll-
um fleygt. Nú er víst orðið
mjög lítið af karfa á Hala-
miðum. Þegar fyrst var farið
að fiska karfa í bræðslu, var
það' á gömlu togurunum, sem
ekki voru þó jafnstórtækir til
veiða sem þeir nýju. En ekki
var þó lengi búið að stunda
þá veiði, þegar farið var að
tala um, að farinn væri hann
að tregðast.
starfa? Bíða eftir, að grasið
og kartöflurnar vaxi. „Eigum
við ef til vill ekld að fá mjólk,
kjöt og ull eins og annað al-
mennilegt fólk“, segir íbúinn
í þessari stærstu bátaverstöð
Noregs, Lófóten.
Rányrkja — offiski.
Af því, sem að framan er
sagt, má öllum vera Ijóst, að
karfinn sem annar fiskur þol-
ir ekki offiski. Það er ekki
hægt að álíta annað en að'
með þessari takmarkalausu
rányrkju, sem nú er framin
með þessum stórvirku tækj-
um, sé öllum fiskstofni stefnt
í bráðan voða, ef ekkert verð-
ur að gjört og það sem fyrst.
Raddir eru enda víða að farn-
ar að heyrast um, að eitthvað
verði að gera, ef allt á ekki
að fara í auðn.
Með stórvirkri klakstarf-
semi mætti ef til vill auka
stofninn eða halda honum
við. En stækkun landhelginn-
ar er það tryggasta.
Bátaflotinn og
togararnir.
Það er sárt fvrir sjómenn
á bátaflotanum að sjá ís-
lenzka og erlenda togara í
hundraðatali á miðunum, þar
sem bátaflotinn leggur veið-
arfæri sín. En eins og allir
vita trufla togarar fiskigöng-
ur, þar sem þeir eru að veið-
um. Líka skafa þeir burtu all-
an botngróður og gjöra oft
stórtjón á veiðarfærum bát-
anna. Verða því bátar oft að
fara í land með mjög rýran
afla og stór töp af völdum
togara. Ekki má líta svo á,
að ég geri lítið úr togurunum,
en bátaflotinn þan :ka að
geta starfað, ef vel á að fara.
Landhelgin og
landgrunniS.
Nú líður óðum að því, að
farið verður að ræða um
rýmkun landhelginnar. Mér
íinnst,, að allir landsmenn
verði þar að leggjast á eitt,
hvar í stétt eða stöðu sem
þeir eru, og hvernig sem þá
greinir á í stjórnmálum.
Krefjast verður þess, að land-
helgin verði rýmkuð til stórra
muna, alls ekki minna en
það, að hún verði 5 sjómílur
frá yztu nesjum, og jafnframt
verð'i a-llir firðir og flóar frið-
aðir fyrir togveiðum og drag-
nóta.
Þetta finnst ef til vill mörg-
um nokkuð mikið, en minna
má það ekki vera til þess að
bjarga þjóðinni, svo að hún
geti lifað sem sjálfstæð þjóð
og þurfi ekki að þyggja gjafa-
fé frá öðrum.
En þetta verður að vera
byrjunarkrafa okkar, 5 sjó-
mílna landhelgi og firðir allir
og flóar friðaðir. Sókninni
verður að halda áfram, þar
ti! 10 sjómílur frá yztu nesj-
um eru viðurkenndar sem
landhelgislína eða jafnvel
allt landgrunnið umhverfis
landið.
Það tók langan tíma að fá
fullt sjálfstæði þjóðarinnar
viðurkennt, þótt ekki væri
nema við einn aðila að semja,
en nú verður allt erfiðara, þar
sem margar þjóðir verða að
gefa samþykki sitt. Sumar
þeirra hafa eiginhagsmuna að
gæta í þessu máli, en skiln-
ingur ef til vill takmarkaður
séð frá þeirra sjónarhóli.
Ég tel, að við værum litlu
nær, þó að einni sjómílu væri
bætt við það, sem nú er, og
allir mættu fiska inni á fló-
um og fjörðum eins og nú.
Þó verður að viðurkenna, að
það er mikil bót í stækkun
landhelginnar fyrir Norður-
landi, sem gjörð var í fyrra.
En það verður bara að gera
betur. Landhelgislínan verð'-
ur að vera beirí lína frá yztu
nesjum og allt friðað þar fyr-
ir innan.
En þótt svo færi, að 5 sjó-
mílna landhelgi yrði sam-
þykkt, sem er víst fullmikil
bjartsýni að halda, þá er, eins
og áður segir, landhelgismál-
inu ekki lokið. Áfram verður
að halda, þangað til 10 sjó-
rnílna landhelgin er viður-
kennd, eða helzt allt land-
grunnið. Það' verður þó víst
að gera ráð fyrir því, að slík
Iandhelgi fáist ekki á fáum
árum.
Við þyrftum að geta hag-
að okkur eins og sumar stór-
þjóðirnar og sagt án nokkurra
samninga eða samþvkkis
annarra: Allt landgrunnið um-
hverfis Island er okkar eign,
og þar mega engar útlendar
þjóðir fiska.
Gætum við þannig boðið
öð'rum þjóðum byrginn og
búið einir að fiskimiðum okk-
ar, gætum við horft vongóðir
til framtíðarinnar.
Útbreiðið ,, Vtðir
Mafur úr hafinu.
Danska hafrannsóknaskip-
ið Galathea segist hafa fund-
ið líf á 10.000 metra dýpi, á
botninum á dýpsta hafi
heimsins, við austurströnd
Midanao við syðri hluta
Filippseyjaklasans.
Á rannsóknaskipinu hafa
annars verið gerðar merkileg-
ar tilraunir með radiovirkum
efnum, atómum frá kjarn-
orkustöðinni í Oak Ridge,
sem hafa verið send til Gala-
thea í litlum innsigluðum
blýkössum.
Tilgangur þessara tilrauna
er sá að komast að raun um,
livort hagnýta megi fram-
leiðslu hafsins á lífrænum
efnum sem fæðu eftir beinni
leiðum með því að sleppa
fiskinum sem millilið.
Tilraunirnar hafa hingað
til gefið vonir um árangur.
Kongavafnið í Bæheimi.
I lrínum suðurþýzka König-
see í Bayern liafa nýlega ver-
ið gerðar nýjar tilraunir með
veiðar með rafmagni. Vegna
hins mikla dýpis í vatninu,
upp í 602 m, og vegna þess
hve kyrrt það er milli hárra
fjallanna og live tært það er,
er það vel fallið til slíkra til-
rauna. Atlas bergmálsdýptar-
verksmiðjurnar í Bremen
vinna að þessum tilraunum
ásamt veiðarfæratilrauna-
stofnuninni í Hamborg.
Rafmagnsveiðitæki, sem
komið er fyrir á botni skips-
ins, sendir frá sér sterk raf-
magnsstraumhögg. Á þennan
hátt fælast fiskitorfurnar upp
að yfirborðinu og lenda í net-
unum.
Fiskifræðingur nokkur
reyndi ýmsar tegundir
hamp-, bómullar- og perlon-
veiðarfæra með kafara, sem
ljósmyndaði árangurinn. Til
mikillar undrunar var meira
að segja í þessu tæra vatni
ómögulegt að sjá eða ljós-
mynda perlon-netin. Það er
þess vegna skoðun manna, að
fiskurinn geti heldur ekki séð
þetta nýja, endingargóða net.
Eini ókosturinn við perlon-
þráðinn er, að* hann kostar
3—4 sinnum meira en venju-
legt efni úr hamp og bómull.
FRAMLEIÐSLAN:
l.ág.1951. l.ág.1950.
Saltfiskur (vélbátarnir) 17 413 lestir 29.157 lestir
Saltfiskur (togararnir) 8.127 — 14.677 —
Samtals 25.540 lestir
43.834 lestir