Víðir - 22.09.1951, Page 1

XXIII.
Reykjavík, laugardaginn 22. sept. 1951.
25. tölublað.
Obreytt ástand.
Fiskurinn fælisf ekki
bergmáisdýptarmæli.
Athyglisverðar athuganix
við biologisku tilrauna-
stöðina í Þróndheimi.
Þegar mörgum bergmáls-
dýptarmælum er komið fvrir
á einum stað, virðist svo sem
fiskurinn fælist liljóðið frá
j)eim. En því er ekki þann-
ig farið að sögn sérfræðinga
í bergmálsdýptarmælingum,
heldur fælast fiskarnir fjölda
bátanna, sem fyrir eru. Þann-
ig hefur einu verið haldið
fram gegn öðru, án þess að'
komizt hafi verið að nokkurri
niðurstöðu.
Fiskurinn við vesturströnd
Noregs hefur styrkt skoðun
sérfræðinganna, en aftur á
móti virðist hún mjög vafa-
söm norðanlands, einkum
hefur sú skoðun orðið ofan á
við Lofoten, að bergmáls-
dýptarmælirinn fæli fiskinn.
Nú hafa verið hafnar miklar
tilraunir í hinum stóru fiska-
söfnum við biologisku til-
raunastöðina í Þrándheimi
og þessu viðfangsefni sérstak-
ur gaumur gefinn.
i, Tilraunin, sem er sú fyrsta,
sem gerð er í safni lifandi
fiska, tókst mjög vel frá sjón-
armiði sérfræðinganna. Það
var ekki minnsti vottur um
hreyfingu niðri í körfunum,
þegar tækið var sett af stað.
Stærsta frystihús Noregs
og brautryðjandi í frysti-
iðnaðinum, Statens frysteri í
Álasundi, hefur nýlega verið
stækkað og endurbætt. Það'
var upphaflega byggt. 1918—
1920 og þá sem kæligeymsla.
Grunnflötur hússins er nú
800 m og mundi ekki þykja
mjög mikið hér, en húsið er
27 m hátt. Kæliklefarnir eru
alls 2300 m að flatarmáli.
Fisklandanir í Þýzkalandi.
220.000 tonnum af
nýjum úthafs- og
grunnsævisfiski
var á fyrri helmingi ársins
1951 skipað á land í fiskveiði-
bæjum í Vestur-Þýzkalandi,
að verðmæti, sem svarar 250
milj. ísl. krónum. Þetta er
mikill vöxtur, 23% að verð-
mæti og 47% að magni, í
hlutfalli við það, sem var á
sama árshelmingi 1950. Á-
stæðan fyrir þessari miklu
aukningu er fleiri landanir
togaranna, en söluverðmæti
Ný og ný úrræði hafa ver-
ið reynd vélbátaútveginum
til hjálpar í baráttunni við
aflabrest og vaxandi dýrtíð.
IJpp úr því að Bretar hættu
að kaupa 1947, var komið á
ríkisábyrgð á fiski, sem
tryggð'i ákveðið verð á frosn-
um fiski og söltuðum frítt um
borð. Að vísu var eitt ár eft-
ir stríðið, 1946, sem þessi mál
voru alveg frjáls.
Fiskábyrgðin stóð x rúm 3
ár. Þá var gengið lækkað og
ábyrgðin afnumin. Verðið á
erlenda gjaldeyrinum var
ekki í neinu samræmi við
verðmæti hans. Gengið' var í
raun og veru fallið, m. a. með
fiskábyrgðinni og niður-
greiðslunum, löngu áður en
það var formlega fellt. Var
það búið að dragast óheppi-
lega lengi að samræma þetta.
I byrjun þessa árs var svo
gripið til nýrra ráðstafana, að
láta vélbátaútveginum í té
svonefndan bátagjaldeyri.
Það er ekki komið fyllilega í
ljós, hvernig þetta íæynist út-
gerðinni, en vonir standa til,
að það reynist sæmilega.
Þessi ráðstöfun hefur vakið
furðulitlar deilur. Það gerði
hins vegar hinn svonefndi
hrognagjaldeyrir. Því er auð-
vitað ekki að neita, að þetta
hefur orðið til þess að gera
marga vöru dýrari en ef hægt
hefði verið að flytja hana inn
á venjulegan hátt. En það var
öllum ljóst, sem ekki neita
staðreyndum, að það varð að
gera einhverjar ráðstafanir til
þess að skapa vélbátaflotan-
um starfsskilyrði, því ella
hefði meginhluti hans ekki
farið af stað, og atvinnuleysi
og hrun hefði siglt í kjölfar
þess.
Þessi ráðstöfun með báta-
gjaldeyrinn kom, eftir því
sein um var að gera, vægara
við álmenning en aðrar ráð-
stafanir, sem ella hefði orðið
að grípa til, en veitti hins
vegar nýju lífi í útgei*ðina og
fiskiðnaðinn, svo að í ár hef-
ur varla nokkur fleyta staðið
ónotuð í naust.
Þetta fyrirkomulag með
gjaldeyrinn felur það í sér, að
þegar ástandið í gjaldeyris-
þeirra jukust um 32%, og
magnið var 57% meira. Þetta
eru um % hlutar af afla ís-
Jendinga að magni til.
málum þjóðarinnar hefur
komizt í jafnvægi og meira
framboð er orðið af gjaldeyri
en eftii-spurn, þá eiga að falla
mikið til niður skilyrði fyrir
aukaálagningu á gjaldeyrinn.
Og fyrir þessu atriði verða
framleiðendur að vera vel
vakandi, ef þeir eiga ekki að
fá af því skell.
Senn hvað líður fara út-
gerðarmenn og fi*amleiðendur
frosna fisksins og saltfisksins
að halda haustfundi sína og
gera sínar athuganir á út-
gerðar- og framleiðslukostn-
aði. Vissulega verður erfið út-
gerðin í vetur með óbreyttu
fiskverði, þegar allt verðlag á
útgerðai-vörum hefur hækk-
að að mun ásamt verulegum
kauphækkunum, jafnframt
því sem aflamagn getur
minnkað', eins og það hefur
gert ár frá ári, síðan stx-íðinu
lauk. Auk þess hefur svo all-
ur kostnaður við fislcfram-
leiðsluna, kaupgjald, umbúð-
ir og annað hæklcað mikið á
árinu. Allt rýrir þetta afkomu
þeirra aðila, sem fást við út-
gerð og vinnslu úr sjávaraf-
urðum.
Hvaða sjónarmið sem ríkja
kunna á væntanlegum fund-
um þessara aðila, þegar þeir
koma saman, þá er það að at-
huga, að boginn verður ekki
spenntur mikið hærra varð-
andi bátagjaldeyrinn, ef
hann á að ganga út eða valda
ekki allt of óbærilega háu
verðlagi á vörum þeim, sem
keyptar eru fyrir hann. Þetta
mun ekki hvað sízt koma í
ljós hér eftir, þegar sárasta
vöruhungrinu hefur verið full-
nægt og vörurnar eru að
hlaðast upp í búðunum, og
salan gengur jafnvel illa nú
orðið.
Það getur því farið svo, að
útgerðin og fiskframleiðendur
verði að búa við óbreytt á-
stand næstu vertíð, hversu
erfitt sem það kann að reyn-
' ast. Aðrar stéttir virðast held-
ur ekki baða í rósum. Það
sýnist þrengja að öllum. En
það gæti þó orðið ennþá
verra, ef atvinnulífið lamað-
ist af langvinnum deilum um
skiptingu þjóðarteknanna.
En sýni stéttirnar nú sér-
stakan þegnskap, þá verður
jafnframt að gera þá kröfu til
ríkisvaldsins, að það' beiti
borgarana ekki þrælatökum,
heldur mæti þeim í erfiðleik-
Verksmiðjutogarar,
framtíðin.
Hinar miklu kröfur, sem í
dag eru gerðar til þess, að
gæði vörunnar séu framúr-
skarandi, og ekki sízt. að því
er varðar matvæli, einkum í
þeim löndum, þar sem lífsaf-
koma er góð eins og í IJ. S.
A., Svíþjóð og Sviss, og þar
sem menn eru líka fúsir til
þess að greiða vel fyrir það
að fá það bezta, hafa það í
för með sér, að meira og meira
mun verða stefnt að því að
vinna fiskinn að öllu leyti um
borð í fiskiskipunum, urn leið
og hann kemur Jifandi inn
f'yrir borðið. Því fljótara sem
hægt er að taka fiskinn því
meiri verða vörugæðin, og
verðinu er hægt að haga eftir
því.
Þó í smáum stíl sé og óvíð'a
sé styttra á fiskimiðin en hér,
má sjá þess nokkur merki, að
framvindan verður sú sama
hér. Togarinn Ólafur Jóhann-
esson var fyrsta skipið, sem
hraðfrystir var settur í, og
nú er verið að setja frystitæki
í tvo síðustu togarana, sem í
smíðum eru í Bretlandi. Þó
nokkuð annars eðlis sá, má
einnig í þessu sambandi geta
þess, að margir af þeim, sem
stunda rækjuveiðar frá Vest-
fjörðum, sjóð'a rækjumar á
þilfariny á bátunum, um leið
og þær koma inn á þilfarið.
Má oft i góðu veðri sjá reyk-
inn leggja í loft upp af rækju-
pottunum úti á miðunum.
Þegar í land kemur, eru rækj-
urnar frystar og sendar þann-
ig úr landi.
En menn komast fljótt að
um þeirra með því að létta af
þeim drápsklifjum tolla og
skatta. Væri þá vel til fallið
að byrja á því að afnema hinn
illræmda söluskatt, auka per-
sónufrádrátt manna við
skattaálagningu til mikilla
muna og samræma skattana
brevttu peningagildi, svo að
það óheilbrigða ástand haldi
ekki áfram að rýra þjóðar-
tekjurnar, að' menn hætti að
vinna eða dragi af sér, þegar
vissum tekjum er náð, vegna
þess að allt eða rnestur hlut-
inn fer þá í opinber gjöld.
raun um, að framleiðsla á
fiski, sem tilbúinn er að fara
beint á pönnuna og selja þarf
í hinum snyrtilegustu um-
búðum, krefst mikils rúms.
Og þó að slíkri framleiðslu
verði komið fyrir í þessum
þremur togurum, þá er það
fyrirkomulag ekki til fram-
búðar. Skipin eru of lítil, þó
að þetta séu nýjustu skipin
í flotanum. Og af því hvað
skipin eru lítil, þegar nógur
afli berst að, og afköst tækj-
anna eru sáralítil, borið sam-
an við aflamagnið, getur svo
farið, að mönnum finnist þau
frekar til trafala en hitt.
Þannig getur farið með fiski-
mjölsverksmiðjurnar í togur-
unum við Grænland, að þær
verði ekki notaðar. Þeir á
Þorsteini Ingólfssyni ráðgerðu
t. d. núna, þegar þeir fóru, að
nota ekki verksmið'juna, en
rífa upp þeim mun meira af
fiski. Sjálfsagt er það heldur
ekki álitamál, að það er betra
að koma með 50—75 lestum
meira af saltfiski en 30—40
lestir af fiskimjöli.
Reynslan leiðir því í Ijós,
að framtiðarfiskiskipin þarí að
byggja í upphafi með það fyr-
ir augum, að sett verði í þau
fullnægjandi vinnslutæki. Á
þennan hátt voru hval-
bræðsluskipin byggð á sínum.
tíma. Kemur þá ekki á óvart,
að togarar fraintíðarinnar
þurfi að vera miklu stærri en
nú gerist.
Á sjó í sumarleyfinu.
Hinn atorkusami kennari
Opstrup hefur komið því til
leiðar, að Kaupmannahafnar-
börn hafa komizt til sjós í
sumarleyfum sínum. Stúlkur
og piltar hafa farið bæði
stuttar og langar ferðir með
ýmsum skipum og einnig
starfað við hafnarþjónustuna.
Börnin hafa á þennan hátt
unnið fyrir sér og auk þess
fengið dálitla vasapeninga og
jafnvel góðan fatnað. Þessi
starfsemi er nú aðeins á byrj-
unarstigi, en á vafalaust eftir
að færa út kvíarnar í fram-
tíðinni.
Orðið yacht stafar frá hol-
lenzka orðinu „Jacht“, og var
skilgreining á skipi, sem not-
að var til veiða.
ÍSFISKSÖLUR:
Dagar milli
Söludagur: Skipsnafn: sölu: Sölust.: Lestir: Meðalv.kg.:
17. sept. Keflvíkingur, Keflav. Bremerhaven 167 £ 5709 kr. 1.55
18. — Elliði, Siglufirði Cuxhaven 202 £ 7376 — 1.65