Víðir - 06.10.1951, Blaðsíða 3

VIÐIR
3

Nýr áfcsngi:
„RIGOLETTO".
Pólland eykur ekki
kolaútflutninginn.
Kolaútflutningur Pólverja
til Evrópulanda mun varla
aukast nú, bæði vegna þess
að þeir þurfa á meiri kolum
að háWa í heimalandinu og
eru neyddir til að selja Rúss-
um kol. Eftir því sem sagt er,
átti þó kolanám Póllands að
aukast úr 78 upp í 81 milj.
lesta á þessu ári. En til hinna
frjálsu Evrópulanda munu
Pólverjar líklega ekki flytja
út meiri kol en þarf til þess
að greiða nauðsynlegar inn-
flutningsvörur frá þeim lönd-
um. Vegna hins háa verðs,
sem Pólverjar fá fyrir kolin,
hefur greiðslujöfnuðurinn
gagnvart Svíþjóð og öðrum
löndum batnað að mun.
VerSbólga í Bretlandi?
I Stóra-Bretlandi virðist
stöðugt stefna að mikilli
verðbólgu, sem að líkindum
nær hámarki árið 1953 og
verður ef til vill eins alvar-
leg og verð'bólgan í Erakk-
landi um 1920, segir í athygl-
isverðri grein í Manchester
Guardian eftir hinn kunna
þjóðfélagshagfræðing Colin
Clark.
Olíuskip með
gastúrbínu.
í þessum mánuði gerir
Shell tilraun með olíuskip, sem
mun verða fylgzt með af mikl-
um áhuga meðal skipafélaga
um allan heim. f olíuskipinu
„Auris“, sem er 12.000 lestir,
er verið að skipta á fjórum
dieselhreyflum fyrir 1200
hestafia Thomson-Houston
gastúrbínu, og leggur það síð-
an upp í ferð til Venezuela.
Gastúrbínan hefur marga
kosti fram yfir brennslu-
hreyfla og gufutúrbínur. Hún
hefur aðeins tvo hreyfanlega
hluta, og er þess vegna ekki
eins hætt við sliti og óhöpp-
um í rekstri. Reksturskostn-
aðurinn við hana er minni,
hún vegur minna og minna
fer fyrir henni en öðrum
hreyflum. Gastúrbínan þarf
engan ketil eins og gufutúr-
bínan.
5.000 lestir af nautakjöti.
Bandaríski herinn hefur nú
gefið fyrirskipanir um, að'
pantaðar verði rúmar 5.000
lestir af nautakjöti frá lönd-
um, sem ekki eru í Sovétsam-
bandinu. Kjötið á að nota til
þess að birgja upp amerískar
hersveitir erlendis. Engar
upplýsingar eru um, frá hvaða
löndum þeir óska að fá kjötið,
en 2.000 lestum eiga þeir nú
von á frá írlandi.
Þýzkir bílar.
Þjóðverjar smíða fólksbíla,
sem kallaðir eru Taunus 51.
Eru þeir með 34 hestafla vél,
og hafa þeir getið sér góðan
orðstír í evrópskum kapp-
akstri. Bíllinn er smekklegur
að utan og innan, þægilegur
að sitja í og sparneytinn (eyð'-
ir 8.1 I. af bensíni á 100 km).
Þeirra. tímamóta í tónlist-
arsögu okkar, er fyrsta óper-
an var flutt í Reykjavík, verð-
ur lengi minnzt, og það því
fremur sem flutningurinn
varð með miklum menning-
arbrag. Til þess að stjórna
þessu verki kom hér aðeins
einn maður til greina, dr.
Victor von Urbancic. Aðal-
vandinn hvíldi á hans herð-
um, og er hin velheppnaða
fyrsta óperusýning fyrst og
fremst afrek hans, sigur, sem
hann sannarlega var vel að
korninn. Forráðamenn Þjóð-
leikhússins og þá fyrst og
fremst þjóð'Ieikhússtjóri og
ráðunautur hans um tónlist-
armál virðast hafa valið rétt
fyrstu óperuna, og eiga þeir
miklar þakkir skildar fyrir
framtakssemi sína og áræði.
Allir hlutir eiga sína sögu.
Róm var ekki byggð á einurn
degi. Forsaga þessarar glæsi-
legu sýningar er að vísu
furðustutt, en þó eftir atvik-
um ekki. Hér hefur mikið ver-
ið unnið að tónlistarmálum á
undanförnum árum.
Það væri mjög eðlilegt á
þessum tímamótum okkar að
rifja upp á helztu áföngum
baráttu þá og fórnir, sem hér
sem annars stað'ar er undan-
fari mikilla ævintýra. Það
væri freistandi að rifja upp
starf Sigfúsar Einarssonar og
jafnvel ennfremur ýmissa fyr-
irrennara hans og kynnast
þeirra afrekum og þeim skil-
yrðum, sem þeir áttu við að
búa.
Saga íslenzkrar tónlistar-
menningar nær að vísu ekki
yfir sérlega langan aldur, en
öllum má vera ljóst, sem séð
hafa þessa sýningu, að hér
hefur mikið verið unnið. Hér
skal aðeins í fáum dráttum
litið til baka til hátíðaársins
1930, er Tónlistarskólinn var
stofnað'ur, en þar er að leita
upphafs þessa máls í höfuð-
drattum. SkóJinn var stofn-
aður af áhugamönnum undir
forystu dr. Páls ísólfssonar,
sem verið hefur skólastjórí frá
stofnun hans. Páll er vel
menntaður tónlistarmáður í
beztu merkingu orðanna og
því engin tilviljun, að hann
valdi sér í upphafi góða sam-
starfsmenn. Má þar sérstak-
lega nefna dr. Franz Mixa,
hinn ötula kennara og hljóm-
sveitarstjóra, sem vann hér
á frumbýlisárum skólans ó-
metanlegt menningarstarf.
Arni Kristjánsson píanóleik-
ari hefur þó verið lífakkeri
skólans lengst af. Nýtur hann
se meira trausts og virðingar
allra sakir gáfna sinna og fá-
gætra mannkosta. Hann hef-
ur nú síðari árin lagt skólan-
um alla starfskrafta sína með
mjög auðsæjum árangri.
Innan Tónlistarskólans
sköpuðust smám saman
möguleikar til þess að' hefja
samleik á ýmis óskyld hljóð-
færi undir handleiðslu færra
manna. Hafa þeir Björn
Olafsson, dr. Edelstein og dr.
Urbancic þar jöfnum höndum
unnið. Skólinn hefur smám
saman fært út kvíarnar, bætt
við nýjum kennurum með ný
hljóðfæri, en jafnframt hefur
Lúðrasveit Reykjavíkur stað-
ið undir kennslu á ýmis blást-
urshljóðfæri. Skólinn hefur
nú í mörg ár haft kentislu í
kammermúsík og innan hans
verið starfrækt nemenda-
hljómsveit.
I fjölda mörg ár, einnig áð-
ur en Tónlistarskólinn var
stofnaður, hafa verið haldnir
hér hljómsveitarhljómleikar,
og hafa þá útlendingar skip-
að flest erfiðustu sætin. Á
vegum Tönlistarfélagsins, sem
rekið hefur skólann frá önd-
verðu, hafa verið fluttar hér
óperettur og jafnvel ópera
(Systirin frá Prag, undir
stjórn dr. Franz Mixab
Verulegur skriður kom ekki
á hljómsveitarmálið fyrr en
1948, er þeir dr. Páll og Jón
Þórarinsson náðu samstarfi
við útvarpsstjóra og útvarps-
ráð um rekstur sveitarinnar.
Nú er þetta mál, að því leyti
að vísu ekki komið í höfn, að
enn hefur ekki tekizt að
tryggja að fullu fjárhag henn-
ar, en að' hinu leytinu öllum
ljóst, að ekki er unnt að skilj-
ast við þetta þýðingarmikla
menningarmál á annan hátt
en þann, að ríkið greiði hall-
ann á rekstrinum á móti
Reykjavíkurbæ. Þetta er aug-
Ijósara mál en svo, að um það
sé ástæða að eyða frekari orð-
um í svip. Þjóð eins og ís-
lendingar, sem veitir sér yfir-
leitt meiri munað’ en margar
hinna ríku menningarþjóða
álfunnar, getur ekki leyft sér
þann molbúahátt að eiga ekki
eina frambærilega hljómsveit.
Það er sannarlega ánægju-
legt fyrir þá menn, kennara
og skólastjóra Tónlistarskól-
ans, sem plægt hafa hér jafð-
veginn fyrir þann fagra gróð-
ur, sem nú hefur skotið upp
blómkrónunni, að minnast 20
ára starfsafmælis síns í sölum
hins nýja og myndarlega
þjóðleikhúss. Þjóðin færir
þeim þakkir, þó alltaf bregði
fyrir mönnum, sem ekki skilja
eða vilja skilja, hvernig þjóð-
ir byggja upp sína æðri menn-
ingu.
Það má kannske með'
nokkrum sanni telja, að eld-
vígsla hinnar nýstofnuðu sin-
fóníuhljómsveitar liafi farið
fram, er óperan Brúðkaup
Figarós var flutt hér af lista-
mönnum frá sænsku óper-
unni, enda lét hinn sænski
stjórnandi svo um mælt, að
sveitin væri sambærileg við
aðrar sveitir á Norðurlöndum,
er frátaldar eru aðeins tvær.
Fyrstu sýningunni á „Rigo-
Ietto“ s.I. vor var tekið með
áköfum fögnuði. Dr. Urban-
cic er reyndur og vel mennt-
aður tónlistarmaður og ákaf-
ur vinnumaður. Hann hefur
vel vitað, hvað hann var að
gera, er hann réði liingað ung-
frú Else Múhl til þess að fara
með aðalkvenhlutverkið,
Gildu. Ungfrú Múhl er lærð-
ur fiðluleikari, hefur leikið í
hljómsveitum og strokkvart-
ett, áð'ur en hún hóf söngnám.
Tök hennar á hlutverkinu
voru í samræmi við menntun
hennar. Ungfrúin hefur til-
einkað sér þá hlédrægni í
meðferð raddar og í látæði
öllu, sem listin krefst af þeim,
sem hafa heitið' að þjóna
henni, og hún hefur hjartað á
réttum stað. Ungfrúin var.
sýnilega öllum öðrum fremur
hin örugga stoð dr. Urbancic.
Stefán Islandi fór yfirleitt
afbragðs vel með' hlutverk
hertogans, þó dálítið misjafn-
lega, Stefán á sjaldgæfu dá-
læti að fagna heima hjá sér,
því rödd hans hefur hinn
„hreina íslenzka fjallasvip“.
Hún er tær og skær. Stefán
hefur í mörgu eignazt svip-
mót erlendrar listmenningar,
en hann ræður ekki alltaf yfir
þeirri höfuðdyggð listamanns-
ins að láta „hjartað lesa í
málið“.
Guðmundur Jónsson fór
með hlutverk „Rigoletto“.
Miklar vonir hafa verið
tengdar við þennan unga
mann, en enginn mun þó hafa
þorað að vænta þess, að hann
skilaði þessu erfiða hlutverki
á þann hátt, sem hann gerði.
Þetta er mesti sigur íslenzks
söngvara hér heima.
Frú Guðmunda Elíasdóttir
og Kristinn Hallsson skiluðu
sínum hlutverkum með prýði,
og aðrir söngvarar furðulega
vel. Kórinn (úr Fóstbræðr-
um) var ágætur.
Þjóðleikhússtjóra mun hafa
þótt öruggara að leita til
æfðs óperusöngvara til þess
að stjórna leiknum. Réði
hann hingað þekktan norsk-
an söngvara í því skyni,
Sirnon Edwardsen. í höfuð-
dráttum virðist honum hafa
tekizt vel, enda höfðu tveir
aðalleikararnir oft komið
fram í þessum hlutverkum
áður. Fyrst ekki var í neinu
horfið frá troðnum leiðum
um fyrirkomulag á leiksviði,
hefði verið skemmtilegra að'
fela þetta starf okkar frábæra
og heimsfræga söngvara,
Pétri Jónssyni, sem sannar-
lega var sárt saknað þetta
kvöld. Einnig hefði verið eðli-
legt, að skólastjóri Tónlistar-
skólans og aðalfrömuður okk-
ar í tónlistarmálum, dr. Páll
ísólfsson, hefði verið hylltur
þetta kvöld ásamt hljómsveit-
arstjóra og söngvurum.
1 K. N.
KORN.
Stúlka gerist
loftskeytamaður.
17 ára gömul stúlka, Unni
Hohnsen frá Bekkestuna í
Bærum, hefur fært heim
sanninn um það, að konur
geta leyst þetta starf af hendi
engu síður en karhnenn. Hún
hefur þegar lokið 2. stigs
prófi með ágætum árangri.
★
Afturstafninn einn
siglir 200 sjómílur.
Það lcom merkilegt atvik
fyrir sænskt vélskip, „Clirist-
er Salen“, í vor. 200 sjómíl-
um fyrir utan Yokohama
brotnaði skipið í tvennt
framan við brúna í ofsaveðri.
Afturstafninn, sem vélin var
í, hélzt á floti og sigldi einn
sér til Yokohama Hraðinn
var aðeins 3 sjómílur — en
samt sem áður — það geklc.
★
Fleiri dvergar
fæðast nú í Hiroshima en
eðlilegt er. Einnig er nokkuð
mikið um lamanir í handleggj-
um og fótum ásamt meðfædd-
um þarmasjúkdómum. Hjá
þeim, er voru innan 1500
metra, hefur blóðsjúkdóms-
ins leukemi gætt nú mikið
meira en áður.
★
„Skegg".
Skipsbotn verður ekki
„skeggjaður“, þ. e. a, s. ekki
gróinn þörungum og þess
háttar, meðan skipið er á ferð.
★
Verðbólga — verðhrun. —
Við lifum á undarlegum tím-
um. Nú geta húsmæðurnar
látið peningana í inpkaupa-
töskuna, en vörurnar í pen-
ingabudduna.
*
Það er ekki hægt að kalla
fólk vel menntað, ef það lít-
ur á menntun sína aðeins sem
safn af þekkingarbrotum,
staðrevndum og upplýsing-
um. Sá, sem er vitur, kann
að velja með skynsemi, og
hefur næman skilning á verð-
mætum og kröfum, hefur val-
ið sér lífsstarf og finnur til-
ganginn í lífinu.
★
Nauðsyn er um kennt, í
hvert skipti sem frelsi manns-
ins er skert. Hún er röksemd
harðstjórans og trúarjátning
hins kúgaða,
★
Ilversu mikið sem ég hef
ferðazt, og hversu mikið' sem
ég hef gert hvern dag, þá hef
ég þó alltaf verið ákveðinn í
því, að ég yrði að skrifa milli
1000 og 1500 orð á hverjum
degi. (Somerset Maugham).
★ •
Winston Churehill segir:
Ég hef verið neyddur til að'
hlusta á margt, sem enginn
rnaður ætti að heyra, fyrr en
hann er dauður.
★
Gamalt orðtæki: Að sigra
án þess að gorta; að tapa án
þess að afsaka sig.