Víðir - 20.10.1951, Síða 1

XXIII.
Reykjavík, laugard'aginn 20. október 1951.
29. tölublað.
Norðmenn eru ánægðir
nteð sumarsíldveiðarnar
og segja, að enginn haíi
orðið illa úti. Veiddu þeir
160.000 tunnur á móti 96.000
tunnuni árið áður. Flestir
þeir, sem voru með snyrpu-
nót, fylltu tunnurnar, en 80%
af þeim, sem voru með reknet,
fylltu tunnurnar. Búast Norð-
menn við að hafa nóg upp í
alla fyrirframsamninga.
Norðmenn segja, að svo
líti út sem svæðið við Island
verði áfram það, sem þeir
verði að lialda sig á, Jan
Mayen verði frekar eins og til
vara.
Nýir þýzkir iogarar.
Underweser-skipasmíða-
stöðvarnar í Bremerhaven af-
hentu nýlega gufutogarann
„Mond“ útgerðarfélaginu
Nordstern. „Mond“ er 11.
skip félagsins eftir stríð, er
526 brúttó lestir og" hefur 850
hestafla gufuvél og túrbínu,
sem hagnýtir útblástursguf-
una. Lestirnar eru kældar og
rúma 250 lestir af nýjum fiski.
Togarinn er með 100 watta
sendi, Atlas bergmálsdýptar-
mæli og hinum nýja Atlas fisk-
rita í brúnni, sem sýnir stærð
fiskitorfanna og dýpt á papp-
írsræmu. Af stærð deplanna
getur skipstjórinn með miklu
öryggi ákveðið, hvers konar
fisk hann hefur undir kjöln-
um. Lengd togarans er 56 m,
breidd 8.5 m.
Sama sagan við Noreg.
„Aldrei fant en sjöen sá
fisketom som ná“, segja
norsku sjómennirnir— „hvert
svo sem fiskurinn hefur far-
ið“. Eina veiðarfærið, sem
nokkur fiskur hefur fengizt í,
eru netin, helzt lögð inni í
skerjagarðinum. Og fiskur sá,
sem einkum hefur veiðzt, er
hlýri. ___________
Síldarmerkingar.
Norðmenn og íslendingar
hafa til samans merkt 70.000
síldar, þar af um 11.000 við
ísland.
Arni Friðriksson, fiskifræð-
ingur, sagði nýlega í blaða-
viðtali í Noregi m. a.: „Allt
bendir nú til þess, að vér
stöndum nú andspænis nýju
viðfangsefni, sem efnahags-
lega er mjög mikilvægt: Síld-
veiðar á hafi úti á öllum tím-
um árs.
Verður þróunin
bæjarútgerð!
FREÐFISKURINN
Framleiðsla:
1. okt. 1951:
Sölumiðstöð hraðfrvstUnisanna 920 ]>ús. ks.
Samband íslenzkra samvmnufélaga 188 — —
Fiskiðjuver ríkisins 45 — —
Samtals 1153 þús. ks.
Afskipanir:
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna 638 þús. ks.
Samband íslenzkra samvinnufélaga 99 — —
Fiskiðju\ er ríkisins 25 — —
1. okt. 1950:
568 þús. ks.
70 - — —
19 — —
657 þús. ks.
Þegar nýsköpunartogararn-
ir 32 komu, sem ríkisstjórnin
pantaði, keyptu þá allmargir
einstaklingar, jafnframt því
sem bæjarfélögin fengu
nokkra þeirra. Það var þó
eftirtektarvert, að sum út-
gerðarfélögin, sem átt höfðu
flest gömlu skipin, keyptu
ekki nema eitt skip hvert af
þessum nýju skipum. Og ekki
keyptu allir ný skip, sem. gert
höfðu út togara. Þá áttu út-
gerðarfélögin nokkra nýbygg-
ingarsjóði, sem varið var til
þessara kaupa.
Nú þegar hinir 10 togarar
eru að koma, sem fest voru
kaup á síðar, fara þeir allir
til bæjar- og lireppsfélaga að
tveimur undanskildum, sem
sérstalclega stóð á með og fóru
til Patreksfjarðar. Stafar
þetta af því, að ekki var fé
til þess að kaupa skipin, eða
var afkoman þannig, að hún
freistaði ekki einstaklinganna
til aukinnar togaraútgerðar
eða hvoru tveggja?
Almenningur á þess ekki
kost að vita mikið um af-
koniu togaraútgerðarinnar
hjá einstaklingum, en ekki
hefur þó verið talið, að hún
gæfi mikið í aðra hönd, þó
að einstaka útgerð liafi sjálf-
sagt borið sig sæmilega, þar
sem bezt hefur gengið. En
reikningar bæjarfélaganna yf-
ir útgerðina eru almenningi
kunnir, og þar hefur ekki ver-
ið safnað í handraðann nema
kannske að einni undantek-
inni, útgerð Akureyrar, sem
er þó ekki bæjarútgerð nema
að nokkru leyti, þar sem hún
er hlutafélag með bæjarssjóð
sem hluthafa, að vísu þó stór-
um. Annað er það, sem bent
gæti til þess, að afkoma tog-
araútgerðarinnar hafi ekki
verið sem ábatasömust, og
]iað er, að tvö einkafyrirtæki
hafa selt skip sín, þegar þau
áttu kost á því.
Togararnir eru þannig
tæki, að þau veita mikla at-
vinnu í bæjunum, þar sem
fiskurinn er unninn í landi. En
það er svo veigamikið atriði
fyrir mörg bæjarfélög, að út
frá því sjónarmiði liafa þau
lagt mkila áherzlu á að fá
togara, þó að þau hafi á eng’-
an hátt, ráðið við það sum
hver og ríkið hafi orðið að
hlaupa þar undir bagga. Og
þó að tap hafi orðið á skipum
þessum vel flestum, eru alveg
jafnháværar raddir uppi um
bæjarútgerð og áður. Og nú
er jafnvel gengið enn lengra,
farið er að stinga upp á, að
ríkið kaupi tögara og geri þá
út. Þannig var nýlega lagt til,
að Síldarverksmiðjur ríkisins
keyptu 4 togara og gerðu þá
út.
A þessa togaraútgerð bæj-
arfélaganna er lagt slíkt kapp,
að þegar ekki hefur verið unnt
að fá nýja togara vegna þess,
hve önnur bæjarfélög hafa
gengið ríkt eftir að fá þá, hafa
skip verið lceypt af einstak-
lingum, eins og var með
Siglufjarðartogarann í vor og
Akranestogarann núna, og
gerðist ríkissjóður milliliður
til þess að greiða fyrri sölunni.
Einstaklingarnir, sem áttu
skipin, þurfa ekki einu sinni
að eiga neitt verulegt: á hættu
við söluna, eins og oft er þó,
þegar um eignaskipti er að
ræða, Slík er afstaða þess op-
inbera til þessarar tilfærslu á
skipunum úr einkaeign og yfir
til bæjanna.
Það gefur auga leið, hvert
þessi mál stefna með sama
áframhaldi. En þá vaknar sú
spurning, livort það sé heil-
brigð efnahagsstarfsemi að
gera út með tapi kannske ár
eftir ár og borga hallann úr
bæjarsjóði, ýmist með því að
leggja á útsvör fyrir honum
eða stofna til aukinna skulda,
þó aldrei nema útgerðin sé
mikilvæg frá atvinnulegu
sjónarmiði. Hversu lengi geta
þeir einstaklingar, sem ekk-
ert hafa upp á að hlaupa nema
eigin efni, staðizt útgerð við
hliðina á slíkum rekstri og
þurfa þó að greiða litsvör,
þótt ekki sé kannske um
skatta að ræða.
Það er hér ekki verið að
bera á rnóti nauðsyn bæjarfé-
laganna til togaraútgerðar til
þess að hamla upp á móti at-
vinnuleysinu og því, að menn
neyðist jafnvel til þess að yf-
irgefa eignir sínar og flytja
þangað, sem atvinnuskilyrðin
eru betri, og þá m. a. vegna
meiri útgerðar, þó að þessu
sé ekki til að dreifa hjá öllum
Samtals
Þyngd kassanna er 50—56 lbs.
Fiskafli Norðmanna 1950
nam 1.240.000 eða um
þrisvar til fjórum sinnum
meira en afli Islendinga, Verð-
mæti hans nam upp úr sjó
sem svarar 735 milj. króna.
Árið 1948 var metár hjá Norð-
mönnum hvað aflabrögð
snerti 1.3 milj. lesta.
Mikil fiskikaup,
Pórtúgalar hafa nýlega
keypt af Norðmönnum 12.000
lestir af þurrfiski. Það tók
langan tíma fyrir Portúgala
að ákveða sig með þessi kaup,
þeir vildu fyrst sjá fyrir, hvað
þeir fengju af eigin skipuin.
Belgía mótmælti
víkkun íslenzku landhelg-
innar, þegar samningurinn
við Breta frá 1901 rann út.
bæjarfélögum, sem sótzt hafa
eftir að eignast togara. En það
er illa komið, þegar faíið er
að halda atvinnurekstri uppi
með styrk frá því opinbera,
hi’oi’t sem það er frá ríki eða
bæ. Þá eru ekki lengur fyrir
hendi skilyrði til þess, að
efnahagslegt jafnvægi geti
skapazt, hvort sem það þarf
að gerast með því að draga
úr rekstrarkostnaði eða
hækka söluverðið, sem oft er
knúið fram, þegar svo er
komið.
762 þus. ks.
Grænlandsveiðum
Norðmanna
lauk um síðustu mánaða-
mót. 25. september kom síð-
asta flutningaskipið til Nor-
egs. Aflinn nemur um 18.000
lestum, eða svipað og heildar-
saltfiskmagn bátaflótans ís-
lenzka í ár. Til Italíu og
Grikklands hafa verið seldar
8.000 lestir. Það er sennilegt
að útflutningsverðmæti afl-
ans nemi sem svarar um 70
milj. ísl. króna.
Nýlf hafrannsóknarskip!
í Noregi eru uppi raddir
um að bj’ggja nýtt hafrann-
sóknarskip. Á það að vinna
að síldarrannsóknum, svo að
G. O. Sars geti gefið sig óskipt
að rannsóknum á þorskinum
o. fl. í Norður-íshafinu og
Barentshafinu.
Ódýrara nylon.
Nylonnet liafa fallið veru-
lega í verði frá einstaka lönd-
um og nálgast nú mjög verðið
á baðmullarnetunum.
85.518 fiskimenn
voru árið 1948 í Noregi.
68.442 af þeim höfðu fiskveið-
ar sem aðalatvinnu, en hinir
höfðu jafnframt aðra atvinnu
með.
ÍSFISKSÖLUR:
Söludagur: Skii>snafn: Sölust.: Lestir: MeÖalv. kg.
11. okt. Hallveig Fróðád.. Rvík Cuxliaven 204 £ 7061 kr. 1.55
13. — Elliði, Siglufirði Bremerhaven 239 £ 7782 — 1.50
15. — Surprise, Hafnarfirði Cuxhaven 216 £ 8761 — 1.85
16. — Hafliði, Siglufirði Cuxhaven 239 £ 10038 — 1.90
17. — Akurey, Reykjavík Bremerhaven 243 £ 8326 — 1.55
SALTFISKURINN:
Framleiðslan:
1. oict. 1951: 1. okt. 1950:
Fullstaðinn saltfiskur (bátaf.) 18.039 lestir 30.459 lestir
Fullstaðinn saltfiskur (togaraf.) 10.876 — 17.805 —
Samtals 28.915 lestir 48.264 lestir
Aískipanir:
Þurrfiskur 9.000 lestir 864 lestir
Blautfiskur 17.330 — 17.042 —