Víðir - 20.10.1951, Blaðsíða 2

2
VIÐIR
^Vezztun og ijázmát
j (VSAWWVJWWW^AVWVV'
I Tfiiiif \
j i keniur út á laugardögum í
Fylgirit: ['
! | GAMALT OG NÝTT !|
i J Ritstjóri: i1
EINAR SIGURÐSSON <
\ Sími 6Göl |!
i Víkingsprent [i
i Wmmwvwwwwvwvu
Verðbólga—
kreppa.
Verðlagið hér innanlands
hefur allt verið í hækkunar-
áttina, o g hefur vísitalan
aldrei komizt hærra en um
síðastl. mánaðamót, 150 stig.
Hækkun landbúnaðarafurða
hefur nú haft sín áhrif á hana,
en þau eru öllu meiri en er-
lendu vörurnar. Það er því
von margra, að vísitalan
hækki nú ekki á- næstunni
nema fyrir utanaðkomandi á-
hrif.
I Bandaríkjunum hefur
verðlag heldur verið á niður-
leið undanfarið, en nú búast
margir við, að því sé senn lok-
ið og ný verðbólga geti verið
þar í vændum á næstunni.
I Evrópu hefur verðlagið
verið að þokast upp á við,
nema rétt á einstaka vöruteg-
undum. Matvörur hafa held-
ur hækkað í verði.
Ull og baðmull eni farnar
að hækka á ný og það ekki
lítið, en það boðar hækkun
á vefnaðarvöru eða að
minnsta kosti það, að ekki
verði úr verðlækkunum, sem
menn höfðu gert sér vonir um.
Málmar og þá einkum járn
hafa hækkað.
Vaxandi dýrtíð í Evrópu
hefur einnig undirbúið jarð-
veg fyrir launahækkanir. Víg-
búnaðurinn heldur áfram og
hefur enn ekki náð hámarki
sínu. Utlitið í heimsmálunum
gefur ekki tilefni til neinnar
bjartsýni, heldur þvert á
móti. Þar virðist aðeins eftir,
að kyndillinn snerti tundrið,
svo að þjóðimar fari með báli
og brandi hver gegn annarri.
Allt gæti þetta bent til
þess, að verðbólgan væri ekki
fyrst um sinn á þeirri leiðinni
að hjaðna, nema kannske
þvert á móti.
En til hvers gæti innan-
landsástandið í þessum efn-
um bent? Margur maðurinn
segir, að nú sé ríkjandi
kreppa á Tslandi. Það er láns-
fjárkreppa eins og er og lítil
peningavelta, sem sést bezt á
því, að seðlaveltan hefur ekki
aukizt um nema 10 milj.
króna á heilu ári þrátt fyrir
stóraukna dýrtíð.
Atvinnuleysi er hins vegar
ekki teljandi, þó að það sé
eitthvað í bæjum, þar sem
þannig hagar til, að atvinna
er nokkuð bundin við vissar
árstíðir. Vegna aukins inn-
flutnings og skorts á hráefni
h'efur iðnaðurinn dregizt sam-
an og allmargir misst þar at-
vinnu, en enn sem komið er,
gætir þess ekki mikið.
AUt þetta ár og allt fram
að þessu hefur verið' gert út
yiðstöðúlaust og oftast hverri
fíeytu haldið til fiskjar. Það
hefur verið rýmkað til um
byggingar, og hefur það skap-
að nokkra aukna atvinnu.
Þá er verið með á prjón-
unum stórfelldar virkjanir,
sem draga til sín mikið vinnu-
afl. Nýju fjármagni er verið
að veita til framkvæmda í
sveitum. Loks eru svo á al-
þingi uppi háværar raddir um
að' veita auknu fé til bygg-
ingaframkvæmda í kaupstöð-
um.
Að lokum má svo geta þess,
að aflabrögðin við Grænland
gefa góðar vonir um, að mikl-
um hluta togaraflotans verði
beint þangað næsta ár, strax
og aðstæður leyfa. Gæti það
gefið vonir um betri aflabrögð
á heimamiðum, þegar þar
vrði minni örtröð, og þá jafn-
framt betur stunduð af heima-
skipum.
Verð fasteigna bendir einn-
ig til þess, að kreppa sé ekki
ríkjandi eins og er. Verð
þeirra hefur ekki verið fall-
andi, heldur þvert á móti.
Það er þó ekki fyrir það að
synja, að hér geti komið
kreppa, en þá af þeim orsök-
um, að verðfall verði á út-
flutningsafurðunum, eða sölu-
tregða, eða ef framleiðslan
rís ekki undir tilkostnaðinum
og dregst saman af þeim sök-
um.
Mesta hættan í þessu efni
stafar frá því, að viðskipta-
lönd Islands lendi í greiðslu-
örðugleikum. Má vel vera, að
raunverulega ástæðan fyrir
brezku kosningunum nú sé
einmitt sú, að stjórnin eygi
bliku greiðslukreppu við
sjóndeildarhringinn og vilji
ekki vera lengur við völd,
nema hún fái öruggan meiri-
hluta. Með sama áframhaldi
væri dollaraforði Breta þrot-
inn að vori. Kæmi þeim þá
ekki aðstoð í formi nýrrar
Marshallhjálpar, færi ekki
hjá því, að slíkt kæmi hart
niður á aðalviðskiptaþjóðum
þeirra, eins og Tslendingum,
því að þá yrðu Bretar að tak-
inarka innflutning sinn og
knepa verðið. En kreppa í
Bretlandi kæmi einnig niður
á fleiri löndum í Evrópu, og
gæti þá farið svo, að sömu
örðugleikarnir blöstu við og
þegar Marshallaðstoðin hófst
— á síðustu stundu.
Það er þó ekki ástæða til
neinnar svartsýni eins og er,
og myndi það t. d. hafa mikil
áhrif, ef Ameríka yki inn-
flutning sinn frá Evrópu.
Útbreicfið „ Víðir ”
Oft kveður það við hjá ung-
um mönnum, að þeirn séu all-
ar.bjargir bannaðar með að
ráðast í ný fyrirtæki, af því
að þeir fái hvergi lán. Það
þárf stöðugt nýja krafta til
þess að byggja upp, því að
gömul stórfyrirtæki vilja oft
verða dálítið værukær. T
Bandaríkjunum er það álitið
mjög mikilvægt, að ungir
menn geti rutt sér til rúms í
atvinnulífinu.
Það er ekki aðeins á valdi
bankanna, heldur oft og. ein-
att opinberra aðila, eins og
allt er hér reyrt í fjötra
nefnda, að lyfta undir unga
menn, er vilja brjóta sér braut
á eigin spýtur í lífinu og
stofna sjálfstæð fyrirtæki. En
efnahagslega aðstoðin verður
nú samt engu að síður þyngst
á metunum, þó að þetta þurfi
að fara saman.
Nú er þröngt um á lána-
markaðinum og því mikil-
vægara en oft áður, að ungir
menn mæti fyllsta. skilningi í
þessum efnum og þeim gefist
tækifæri til þess að sýna,
hvað í þeim býr.
Engin kreppa í U. S. A.
Kunnur amerískur fjár-
málasérfræðingur, Mr.
Schmutz, segir, að hann ótt-
ist ekki kreppu n Bandaríkj-
unum á borð við það, sem var
eftir 1930. Hann bendir á, að
ameríska iðnaðarframleiðslan
hafi vaxið um 14%, eftir að
Kóreustyrjöldin skall á, að
heildsöluverðið hafi hækkað
um 12% og að' heildarfram-
leiðsla þjóðarinnar hafi vaxið
Kosningar.
Kosningabaráttan og veik-
indi konungsins ber hæst í
Englandi nú sem stendur.
Hinn alvarlegi sjúkdómur
konungsins kemur sér mjög
illa einmitt nú, þegar kosn-
ingarnar fara í hönd, og hef-
ur áhrif á stjórnmálalífið.
Ivosningarnar sjálfar valda
svo mikilli truflun í lífi þjóð-
arinnar, að ekki má við nema
sem minnstum óróa á öðrum
sviðum. I utanríkisstjórnmál-
unum eru nú óveðursský í
loffi.
Kosningaundirbúnin gu rinn
er þegar hafinn af miklum á-
huga. Menn veðja um, hver
úrslitin verði. Ihaldsflokkur-
inn á miklu fylgi að fagna, og
fyrir nokkru gátu menn sér
þess almennt til, að honum
ykist mjög fylgi í þessum
kosningum. Veðmálin eru
um 18%. Og enn fremur segir
hann: „Vér getum séð fyrir
enn frekari vöxt í framleiðsl-
unni á næsta ári, en vegna
skorts á hráefiji og vinnuafli
mun vöxturinn þó ekki nema
meiru en 6—7%. Framþró-
unin hefur verið sérstaklega
mikil í efnaiðnaðinum síðan
síðustu heimssstyrjöld laulc.
Ull er ekki lengur jafnmikil-
væg, eftir að tekizt hefur að
framleiða gerviull.
Japanska stálið.
Uddevallaskipasmíðastöðin
hefur keypt 15.000 lestir af
stálplötum og bandaefni frá
Japan. Þetta. er einhver
stærsta skipasmíðastöðin í
Svíþjóð og notar árl. 24.000
lestir af stáli, eða sem svarar
til ársframleiðslu frystihús-
anna hér af frosnum fiski. En
útlitið hefur undanfarið ver-
ið mjög alvarlegt hvað stál
snertir. Það eru tvær stál-
verksmiðjur, sem selja þetta
járn, og eru báðar byggð'ar
eftir stríðið, og þar af leið-
andi af nýtízku gerð. Onnur
þeirra framleiðir 2 milj. lesta
af stáli árlega. Til saman-
burðar má geta, þess, að magn
þetta er sex sinnum meira en
ársafli tslendinga upp úr sjó
að síld meðtalinni. Járnmálm-
urinn er fluttur að, einkum
frá Tndlandi, og einnig frá U.
S. A. Kolin til bræðslunnar
eru nær eingöngu flutt frá
Indlandi.
Verðið á stálinu er svipað',
komið til Svíþjóðar (cif), og
það væri keypt frá nærliggj-
. andi löndum. Kaupgjald í
honum í hag 5:1. í kosn-
ingaveðmálunum kemur
venjulega fram, hverjar horf-
ux-nar eru hjá hverjum flokki
á svo og svo miklum meiri-
hluta. Venjan er að veðja einu
pundi fyrir hvern frambjóð'-
anda, sem nær kosningu, fram
yfir helming. Það er augljóst
mál, að hin mikla trú á sigTÍ
íhaldsflokksins, sem kemur
fram í veðmálunum, veikist
smám saman, en það mun þó
engan undra, þótt hún reyn-
ist eiga við nokkuð að styðj-
ast að allverulegu leyti.
Sú ákvörðun að láta nýjar
kosningar fara fram vakti enga
undrun. Þeir, sem vit hafa á
þessum málum, eru á þeirri
skoðun, að það hafi valdið'
mestu um kosningarnar, að
Attlee hafi þótt, að ástandið í
alþjóðamálunum yrði heldur
drungalegt í nánustu framtíð
stáliðnaðinum í Japan er að-
eins y3 hluti af því, sem það
er í Svíþjóð.
Ullin hækkar aftur.
Á ullai'uppboðunum í Lond-
on undanfarna daga hefur
verðið hækkað um 30—35%
frá því, sem það hefur verið'
undanfarnar vikur.
Þessi hækkun á sér einkum
stað vegna þess, að vefnaðar-
vöruframleiðendur höfðu
dregið í lengstu lög að festa
kaup vegna hins fallandi
verðs til þess að fá ullina sem
ódýrasta. Birgðir voru því
mjög þrotnar. Mikið hefur
einnig verið kevpt frá Ame-
ríku vegna hernaðarþarfa.
Það er búizt við áframhald-
andi hækkun á ull, og því
vafasamt um lækkun á ullar-
efnum á markaðinum, eins og
gert hafði verið ráð fyrir.
KassaviSur fellur í verði.
T Svíþjóð hefur verð á
kassaviði fallið um 10%. Það
er sagt, að kassatimbur sé
vant að vera hin öruggasta
„loftvog“ fyrir verðlagið á
timburmarkaðinum. Þetta
verðfall getur verið tilviljun,
en eftirtektarvert er það engu
að síður.
Tvíþætt hlutverk.
Formaðurinn fyrir General
Motors leggur til, að alls stað'-
ar í Bandaríkjunum verði
verksmiðjur gerðar þannig úr
garði, að með skjótum fvrir-
vara megi brevta framleiðslu
þeirra frá friðar- til stríðs-
framleiðslu eða öfugt.
og það værí um að gera að
vinna sigur í kosningunum,
áður en kreppti fastar að.
Horfurnar á vopnahléi í
Kóreu eru litlar, og frá Was-
hington bárust þær fréttir, að
það væri ólíklegt, að þingið
þar samþykkti að veita Stóra-
Bretlandi frekari stuðning.
Sömuleiðis versnar stöðugt á-
standið í gjaldeyrismálunum.
Af ýmsum er því blátt áfram
haldið fram, að margir leið-
togar verkalýðsflokksins von-
ist eftir að bíða lægra hlut í
kosningunum, þar sem vanda-
málin á komandi vetri og fram
á næsta ár séu svo erfið úr-
lausnar, að vænlegra virðist
að vera í stjórnarandstöðu
heldur en fara með stjórn.
„Economist“ lýsir ástand-
inu heldur skuggalega, þar
segir: „Eins og ástandið hef-
ur verið, hefði engin stjórn í
Bretlandi verið fær um að
stjórna vel. Og nú virðast erf-
iðleikarnir fara stöðugt vax-
andi. Þá öflugu og áhrifa-
miklu stjórn, sem landið nú
þarfnast, getur aðeins sá
flokkur myndað', sem hefur
FARMAND: