Víðir - 27.10.1951, Blaðsíða 2

o
VIÐIR
oc| (jdrittáf
Togararnir og
bátagjaldeyririnn.
í nýafstöðnum útvarpsum-
ræðum á alþingi skýrði Emil
Jónsson vitamálastjóri frá
því, að togararnir hefðu farið'
fram á að komast undir hinn
svonefnda bátagjaldeyri.
Heyrzt hafði um þetta áð-
ur, en þannig þó, að togara-
eigendur hefðu farið fram á
þessi fríðindi aðeins fyrir
þann afla, sem þeir legðu á
land hér til vinnslu í frysti-
lnisunum.
Veiðar togaranna fyrir
heimamarkað hafa verið mjög
mikilvægar atvinnulega séð',
og það er ekki hægt að benda
á annað heppilegra til þess
að vinna bót á atvinnuleys-
inu en frysta togarafisk yfir
þann tíma, sem erfiðast er
með atvinnu, haustmánuðina
og framan af árinu.
Hversu mikla atvinnu flök-
un og frvsting af einum tog-
ara veitir, sést bezt á því, að
150 manns eru 2—3 daga að
vinna einn togarafarm. Ef
togarinn er úti í 10 daga, svar-
ar það til, að 30—45 manns
hafi við það daglega atvinnu,
eða álíka margir og á skipun-
um eru. 1
Onnur hlið er svo á þessu,
og er hún ekki síður mikil-
væg, og það er, hve aflinn
eykst mikið að verðmæti við
það að vera frystur og hversu
gjaldeyristekjur þjóðarinnar
verða við' það mikhi meiri
heldur en flytja hann út óunn-
inn. Verðmæti fisksins 2—3
faldazt við þetta og þó nær
því síðar'a.
Þjóðin í heild hefur hag af
])ví, að stuðlað sé sem mest
að því, að togararnir leggi
afla sinn á land til vinnslu, og
þá eiga forráðamenn hennar
að gera sitt til, að svo megi
verð'a, og veita togurunum
sömu réttindi á þann afla,
sem þeir leggja á land til
vinnslu, og bátarnir liafa.
Það er talið, að bátagjald-
eyririnn sé 15% af innflutn-
ingnum, en er það þó Hklega
ekki. Ef togararnir bættust
við með þann fisk, er þeir
legðu upp í frystihúsum, er
talið, að útvegsmannagjald-
eyririnn næmi 20%, í stað
15% nú.
Eina hættan í þessu fyrir
utgerðina er, að þessi gjald-
eyrir seljist ekki allur og svo
geti farið við meira framboð,
að hann verði að selja við
lægra verði. En sú hætta hef-
ur alltaf verið fyrir hendi, en
er að vísu meiri eftir því sem
meira er framboðið. En frysti-
húsin eiga þar mest á hættu.
En það er líka mikilvægt fvr-
ir þau að fá fleiri vinnudaga
og meiri framleiðslu til þess
að dreifa á fastakostnaðinum.
Og það er lítið réttlæti í því
á meðan afkoma togaranna er
eins og hún er og berst í bökk-
um jafnt og vélbátaútgerðin,
að meina togurunum að búa
við sama verð fyrir þann fisk,
sem þeir leggja upp í frysti-
húsin, og bátarnir fá.
Síórf frysfihús.
Um þessav mundir er ver-
ið að taka í notkun mjög stórt
frystihús í Esbjerg. Frysti-
húsið kostaði sem svarar 27
milj. ísl. króna. Frystihúsið
var byggt fyrir hinn svo-
nefnda kjötsjóð, sem var í
vörzlu landbúnaðarráðu-
neytisins, og hefur nú frysti-
húsið verið afhent þremur
heildarsamtökum danskra
bænda, sem hafa næstu þrjú
árin leigt það kjötútflutnings-
nefndinni OXCO.
Húsið er 6 hæða, og á
neð'stu hæðinni fer frystingin
fram við -f- 40—50° C. Véla-
aflið er 2000 hestöfl. Það er
ekki byggt á klöpp, en það er
byggt á 1672 jámbentum súl-
um, sem ganga niður í grunn-
inn.
Torí til eldiviðar.
I Svíþjóð hafa í sumar ver-
ið skornar 100.000 Jestir af
torfi til sölu fvrir eldivið.
Torfið er ódýrt borið saman
við annan eldivið.
Brezku kosningarnar.
Kosningastefnuskrá Thalds-
flokksins kom mönnum mjög
á óvart. Hún var ekki eins
íhaldssöm og flestir höfðu bú-
izt við. Brátt mun það ekki
verða auðvelt að greina mis-
mun á stefnuskrám aðalflokk-
anna tveggja. Áhrifa Churc-
hills ' gætti mjög við samn-
ingu stefnuskrárinnar, en
hann fylgir fast frarn greini-
legri miðflokkastefnu, og um
leið hefur Verkamannaflokk-
urinn einnig dregið úr sínum
kröfum. Eftir að hafa lesið
stefnuskrár flokkanna. finnst
manni næstum eins og Verka-
mannafl. ógni með því,
hversu hræðilegt það yrði, er
Ihaldsmenn færu með stjórn
(og þó er stefnuskrá þeirra ná-
lega hin sama!). En Ihalds-
menn benda aftur á móti á,
hversu illa sé komið hjá
Verkamannaflokknum, sem
fer eftir stefnuskrá, sem er
Pundið og frankinn
sýna nú enn meiri veik-
Ieikamerki á kauphöllum
heimsins en áður og einkum
þó frankinn. Á svarta mark-
aðinum í París er gengið á
frankanum nú komið upp í
440 franka dollarinn, en op-
inbera gengið er 330. Skrán-
ing á gulli steig næstum jafn
mikið.
Búizt er við, að Belgía muni
skrá gengi frankans, punds-
ins og annars Vestur-Evrópu-
gjáldmiðils á lægra gengi,
nema svissneska frankans. En
Belgía á í vissum örðugleik-
um vegna straums erlends
gjaldmiðils til landsins.
í Ziirich og Milano féll
bæði pundið og frankinn enn
meira.
Fj ármálaráðherra F rakka
hefur sagt, að' hann einn geti
ekki haldið uppi gengi frank-
ans. Ef Frakkar vilji í raun
og sannleika verja gjaldmíðil
sinn, þá verði frankanum
bjargað.
I fjármálaheiminum í París
spá menn, að pundið verði
lækkað á undan frankanum.
Hækkunin á dollar bendir til
þess, að menn búist við frjáls-
um gjaldeyrismarkaði í stað-
inn fyrir gcngisfellingu frank-
ans. T vissum bankastofnun-
um í ZLirich og Basel hefur í
margar vikur verið ómögu-
legt að selja sterlingspund fyr-
ir dollar, og hafa menn skýrt
þetta sem skort á alþjóða-
trausti á hiriu opinbera gengi
pundsins.
Áhrifin hér á Iandi.
Fall frankans myndi ekki
margt skrítið í harmomum.
Churchill er fylgjandi
stefnu Attlees um hervæð-
ingu, sem er, að 4.7 miljörð-
um sterlingspunda verði var-
ið til hermála á þremur árum
og vill halda áfram þjóðnýt-
ingu námanna. Churchill vill
og endurskipuleggja þjóðnýt-
inguna á flutningakerfinu og
láta hvern landshluta vera
beinni þátttakanda, og enn
fremur halda áfram að veita
matvælastyrkinn, sem er 400
milj. sterlingspunda, en fyrst
og fremst vill liann leitast við
að breyta fyrirkomulaginu.
Þá lofaði hann að láta byggja
300.000 íbúðir á ári. í öllum
þessum atriðum eru sjónar-
mið' flokkanna lík að verulegu
leyti, að því undanskildu, að
Verkamannafl. getur ekki
lofað nema 200.000 íbúðum.
En Ihaldsmenn vilja koll-
varpa þjóðnýtingu stáliðnað-
hafa verulega áhrif hér á
landi, því við'skipti eru til-
tölulega lítil við Frakkland.
En það gæti dregið dilk á eft-
ir sér, hvað hinn evrópiska
gjaldeyri almennt snertir, og
gæti þannig fall frankans haft
áhrif til lækkunar pundsins,
eins og áður hefur átt sér stað.
Lækkun pundsins myndi hins
vegar vera mjög örlagarík fyr-
ir Islendinga og tæplega um
annað að ræða fyrir þá, a. m.
k. eins og er, en fylgja pund-
inu, enda trúlegt, að margar
Evrópuþjóðir myndu neyðast
til þess líka.
Heildsöluverð lækkar
í Danmörku.
I Danmörku hefur heild-
söluverðið verið að falla und-
anfarna mánuði. Þannig féll
það um 4 stig í júlí, 2 í ágúst
og 9 í september, eða 15 stig
á 3 mánuðum, úr 390 stigurn
í 375 stig. Fyrir ári var það
í 300 stigum.
Þrír gjaldeyris-
markaðir í Belgíu.
Eftir síðustu fréttum á-
forma Belgir nú að koma á
þrenns konar gjaldeyrismark-
aði: 1) opinberum, 2) frjáls-
um og 3) bundnum.
Hér verður ekki farið út í
að skýra þetta, þar sem á-
hugi íslendinga á þessu er
t akma rkað'u r. Englendingar
bíða liins vegar með mikilli
eftirvæntingu eftir, hvernig
þetta verður í framkvæmd-
inni, og er litið óhýru auga.
Bretar hafa óskað eftir að
kaupa 50.000 lestir af belg-
isku stáli, sem er mikið magn
og sýnir vel, hve Belgía er
arins, lækka eignaskattinn,
en aftur á móti viðhalda stig-
hækkandi tekjuskatti og jafn-
vel hækka hann. (Þetta minn-
h' .á, að meðan á báðum
heimsstyrjöldunum stóð,
komust skattstigarnir upp í
100%). Það var álitið', að síð-
asttalda stefnuskráratriðið
mundi reynast mjög áhrifa-
mikið, einkum í því að ná á
sitt band kjósendum Frjáls-
lynda flokksins, sem ekki
munu eiga auðvelt með að
gera greinarmun á stefnu-
skrám flokkanna lengst til
hægri og lengst til vinstri.
Einnig er það hugsanlegt,
að margir verkamenn, sem
eru óánægðir með dýrtíðina
og gremst það mjög, að' Al-
þýðusambandið er beinlínis
neytt til að forðast verkföll,
svo lengi sem Yerkamanna-
flokkurinn situr að völdum,
snúizt á sveif með íhalds-
mönnum í þessum kosningum.
Það gr mjög athvglisvert fyr-
ir Norðmenn (og Islendinga)
að athuga, að Ihaldsmenn
hafa í hyggju að setja lög
gegn hinnj takmarkalausu
mikilvæg, þegar um sölu hrá-
efna til hergagnaiðnaðarins er
að ræða. „Financial Times“
segir, að hið nýja og róttæka
fyrirkomulag Belganna geti
mjög auðveldlega gengið' of
nærri hagsmunum hinna þátt-
takendanna í EPU.
Minni neyzla —
meiri framleiðsla.
V erzlunarmálaráðh. Dantf
sagð'i nýlega, er hann opnaði
sýninguna „Danmarks vej —
Verden over“: Ef okkur á að
lánast að standa á eigin fót-
um og sjá oss forborða án
gjafa og frekari skuldasöfn-
unar erlendis — sem við get-
um vissulega ekki lifað á urri
alla eilífð — er annars vegai'
nauðsynlegt að minnka eyðsl-
una heima fyrir og hins veg-
ar auka framleiðsluna veru-
lega og útflutninginn.
Lán til ítala.
ítalir hafa fengið 10 milj-
dollara. lán hjá Alþjóðabanlí'
aunm, og á að verja lánsfém1
til 10 ára áætlunar fyrir land-
búnaðinn og ið'naðinn í Suð-
ur-Italíu. Þetta er fyrsta lári
bankans- til Ítalíu.
Kolaflutningarnir
írá U. S. A.
Stj órn Ef nahagssamvinn-
unnar hefur beðið stjórn sigb
ingamálanna í Bandaríkjun-
um að taka í viðbót 100 Li-
bertyskip „innan af Sundum"
til þess að' flytja kol til Evr-
ópu. Yrði þá tala Liberty-
skipa, sem flytja kol og korri
sem lið í Marshallhjálpinni,
400.
verðlækkun á erlendum fiski
á brezkum markaði. Það' ei’
að segja verndun fiskveiða-
hagsmuna Breta, þó að nic
verandi fyrirkomulag sé mik-
ilvægt til að halda niðri verði
á fiski til neytenda. Með
þessu gætu þó Ihaldsmenn ef
til vill unnið aftur kjördæm-
in í fiskveiðibæjunum við
Norðursjó, bæði í Englandí
og Skotlandi.
Þrátt fyrir spektina í þess-
um kosningum er fullt útlit
fyrir, að innan Verkamanna'
flokksins verði gerðir upp
reikningar milli foringjanna
eftir kosningarnar. Bevan
teflir djarft og vænlegt spil;
beri hann sigur úr býtum í
kosningunum, verður hann
vafalaust næsti leiðtogi
Verkamannaflokksins. Ekki
hinn hægfara Morrison. Bev-
an er fulltrúi hinnar rótgrónu
vinstri stefnu, sem varð fyrií
þungu áfalli við sprenging-
una 1931 (Mac-Donald
kreþpan), en er nú aftur í
uppgangi. Ófarir Shinwells,
hervarnamálaráðherra, eru ef
til vill athyglisverðastar. Ef
FARMAND:

nauðalík þeirra eigin. Það er
/