Alþýðumaðurinn - 17.10.1969, Blaðsíða 5

Frónskir iðnaðarmenn í vinnu hjá svenskum í Málmey
Rætt við Reyni Ragnarsson húsgagnasmið
EINN af okkur fimnimenningununi frá Akureyri, er heimsóltu
jafnaðarmenn á Húsavík, var Reynir Ragnarsson húsgagnasmiður.
Mér fannst hann ágætur og skemmtilegur ferðafélagi. Á heimleið
falaði ég af honum viltal, þar sem ég vissi að hann var svo til ný-
kominn frá Málmey í Svíþjóð. Ekkert vilyrði gaf Reynir mér þá,
en ég hélt áfram að jamla í honum — og endirinn verður sá að ég
uni mér sl. laugardag á vistlegu heimili Reynis og konu hans Hólmi
fríðar Árnadóttur að Þórunnarstræti 83. Þá er Reynir skilar mér
til baka — og ég er koniinn upp í ritstjórnarkompu mína trúi ép|
vart úri mínu, það var sem sé farið að ganga 6, en kl. 2 var ég mætt
ur á licimili þeirra hjóna. Svona getur tíniinn verið misjafnlega
fljótur að h’ða. Á heimili þeirra Hólmfríðar og Reynis var andrúms-
loftið svo gott, ef svo má taka til orða, að ég gleymdi bókstaflegá
timanum, já og fyrir það færi ég þeim hjónunum beztu þökk því
víst er gott að geta gleymt tímanum endrum og eins.
I Eins og lesendum er kunnugt
er Málmey þriðja stærsta borg
Svíþjóðar og telur um 250 þús-
und íbúa og er borgin mikill
iðnaðarbær og stendur á slétt-
lendi við Eyrarsund, kyrrlátur
og vinalegur bær var samdóma
álit þeirra hjóna. Auðheyrt var
að Reynir hafði kynnt sér sögu
borgarinnar. Hann sagði að
fyrsta verzlunarbréf er gefið
var út í Málmey hafi séð dags-
ins ljós árið 1175. En fyrirtækið
er hann vann við, Kockum
mekinska verkstæðið, var stofn
að árið 1840 — og er nú eitt af
stærstu iðnfyrirtækjum Sví-
þjóðar. Kockum hefir framleitt
margt, allt frá stígvélum upp í
járnbrautarvagna, en fyrsta
skip fyrirtækisins sigldi út á
saltan mar árið 1870, hét það
Svalan og var 750 tonn að
stærð. Það var gaman og fróð-
legt að heyra Reyni rekja sögu
Málmeyjar en því miður rúms-
ins vegna verð ég að þessum
formála loknum að snúa mér að
viðtalinu.
Hvers vegna fórstu til Málm-
eyjar Reynir?
Ég gerði það fyrst og fremst
til þess að kynnast nýjum við-
fangsefnum, einnig virtist at-
vinnuástand hér heima ekki
vera svo glæsilegt. Já, og svo
voru launakjörin freistandi.
Mun betri en hér heima?
Já, að miklum mun, tímakaup
ið voru 15 kr. sænskar, eða 255
krónur íslenzkar, en tekið skal
fram að um nokkra yfirborgun
var að ræða.
Hvenær fóruð þið trésmiðirn-
ir út og hve margir voru þið?
Við fórum 28. apríl og vorum
84, allt trésmiðir í það sinn.
Hvernig gekk ykkur svo
frónskum iðnaðarmönnum að
sanna haglcik ykkar hjá þeim
sænsku?
Ég verð að játa það, að það
var erfitt að komast inn í verk-
ið í upphafi. Verksvið okkar var
að einangra tanka í tveim
hundrað þúsund tonna gasflutn
ingaskipum, sem Kockum var
að byggja fyrir amerískt námu-
félag er á gasnámur í Alaska
og munu þessi skip eiga í fram-
tíðinni að flytja gas frá Alaska
til Japan. Þessi skip eru þau
fyrstu af þessum stærðarflokki
sem byggð eru í heiminum.
Kockum hefur áður byggt tvö
gasskip, en mun minni og eru
þau ennþá í notkun. Japanir
byggðu þrjú slík skip, en þau
sprungu öll í loft upp á sjó úti.
Gas er mjög eldfimt og því fylg
ir mikil sprengihætta. í
japönsku skipunum var gasið
aðeins kælt niður í mínus 80
gráður á celsíus, en í sænsku
skipunum verður það kælt nið-
ur í mínus 160 gráður á celsíus,
en það þýðir að þá er gasið fljót
andi og er talið að sprengihætta
sé hverfandi lítil — og fulllest-
uð ættu þessi skip að geta inn-
byrt 75 þúsund lestir hvort, en
sökum þessa mikla kulda þurfti
einangrunin að vera mjög öflug.
En viltu skýra fyrir mér og
lesendum, hvernig þið íslenzkir
einöngruðu þessi gasskip fyrstu
sinnar tegundar?
Einangrunin var þannig
byggð upp að innan í gastank-
ana, er voru sérsmíðaðir í skip-
unum, voru lagðir krossviðar-
kassar, sem voru framleiddir í
Finnlandi. Þessir trékassar voru
fylltir steindufti frá Frakklandi
— og utan um kassana lagðar
stálplötur og það starf önnuð-
ust íslenzkií járniðnaðarmenn.
Síðan tók annar umgangur við,
aðrir krossviðarkassar og annað
stálplötuþil, þá var einangrun-
in fullgerð 40 cm. þykk. í
hverju skipi voru 78 þúsund
kassar. Þessa einangrunarað-
ferð hafa franskir hugvitsmenn
einkaleyfi á.
Blaðamenn lilera margt Reyn
ir. Ég hefi fregnað að þú liafir
verið verkstjóri á annarri vakt-
inni?
Eigi var það ætlunin, en ann-
ar vaktstjórinn, sem ráðinn var
þoldi ekki lofthæðina vegna
slyss, sem hann hafði orðið fyr-
ir áður — og það réðst svo að
ég tók við starfi hans.
Hvernig lyntu ykkur íslend-
ingum við þá sænsku?
Vel, vil ég fullyrða, þótt nokk
urrar tortryggni hafi gætt í
fyrstu af ráðamönnum Kockum,
en hún hvarf við fyrstu kynni
— og seinna eignaðist ég þar
vini, sem ég stend í mikilli
þakkarskuld við. í stöðinni
unnu á milli 4500 til 5000
manns, t. d. frá öllum Norður-
landaþjóðunum, einnig Frakk-
ar, Júgóslavar, ítalir og Þjóð-
verjar — og aldrei urðu neinir
árekstrar milli þessa þjóðabrota.
En ég vil biðja þig úr því að þú
plataðir mig út í þetta viðtal, að
minnast drengilegs stuðnings
Jóns Snorra Þorleifssonar for-
manns Trésmíðafélags Reykja-
víkur, fyrir tilstuðlan hans
njóta nú íslenzkir iðnaðarmenn
sömu réttinda í Svíþjóð og
sænskir starfsbræður, og einnig
Sigurðar Ingvarsson'ar, en hann
hafði yfirumsjón með verkum
okkar íslendinganna.
Hér hefur verið um vakta-
vinnu að ræða?
Já, fyrri vaktin byrjaði kl. 6
að morgni og vann til hálf 3, þá
tók hin við og vann til 11 að
kveldi. Yfirleitt var unnið á
sunnudögum en ekki á laugar-
dögum. Eitt var það sem vakti
athygli okkar, að ekki má
vinna nema 48 yfirvinnustundir
á mánuði, þá var mörgum okk-
ar hugsað heim, til þeirra miklu
yfirvinnu, er íslenzkir iðnaðar-
menn hafa oft þurft að leggja
á sig.
En Reynir, tekur það ekki
langan tíma að byggja slík risa
skip?
Jú, þessi skip eru seinunnin,
en þau eru ekki aðalframleiðsla
Kockums nú eru það olíuflutn-
ingaskip 250 þúsund tonn að
stærð — og tekur það aðeins
um 6 mánuði að fullgera slík
skip. Skipin eru unnin þannig í
stöðinni að stórar einingar eru
soðnar saman og þær síðan flutt
ar á dráttarvögnum í „stóru
dokkina" þar sem skiphlutarn-
ir eru soðnir saman — og eftir
hálfan þriðja mánuð er svo skip
inu rennt á flot eina nóttina,
svo að hægt sé að byrja á öðru
Hér sézt yfir skipasmíðastöð Kockums í Málmey, þar sem fjölmennur hópur íslenzkra iðnaðarmanna
vann í sumar.
strax kl. 6 morgunin eftir. f
sumar var „dokk“ stöðvarinnar
upptekin til sumarsins 1972, það
þýðir að 9 samskonar skip
höfðu verið pöntuð. Ég hygg að
það hafi verið aðaláhyggjuefni
forráðamanna Kockum að ef
þessi nýju gasflutningaskip
reynast vel, muni stöðin ekki
geta annað smíði skipskrokk-
anna, því að notkun slíkra skipa
mun verða mikil í framtíðinni.
Varaforstjóri þessa fyrirtækis
er íslendingurinn Olafur Sig-
urðsson.
Þið hafið haldið nokkuð lióp-
inn þið íslendingarnir?
Já, það gerðum við og vil ég
þakka öllum félögum mínum
samstarfið, það var vegna
reynslu þeirra að þetta tókst.
Við vorum 84 er fórum fyrst,
en við vorum orðnir 170 er við
vorum flestir — og urðum þá að
búa á 3 stöðum, einn hópurinn
t. d. í háskólabænum Lundi,
sem er í 15 km. fjarlægð frá
Málmey. Jú, við héldum oft
fundi og allt var bókað er þar
gerðist og er það í góðra manna
höndum. Það voru svo sem lista
menn í hópnum, t. d. harmon-
ikkuleikari og oft var tekið lag-
ið, sungin íslenzk lög.
Gátuð þið eitthvað ferðast um
landið?
Já, einnig voru baðstrendur
sjálfrar Málmeyjar vinsælar, oft
var heitt í veðri, komst upp í
31 stig. Margir keyptu sér reið-
hjól því vegirnir voru góðir og
fljótt að bera sig yfir þótt á reið
hjólum væri. Sumir keyptu sér
bíla, en notaðir bílar voru ekki
í háu verði og eitt sinn skruppu
nokkrir alla leið til Oslóar, en
ég held að ferjan til Kaup-
mannahafnar hafi verið vinsæl-
ust og þá einkum sökum mat-
arins.
Sökum matarins?
Já, maturinn var okkar vanda
mál, hann var framleiddur í
verksmiðjunni og geymdur
hraðfrystur og matarskammt-
arnir síðan þýddir, ekki lysti-
legur matur og léttust flestir
landarnir til að byrja með. Fisk
fengum við aðeins einu sinni í
viku, var það þá makríll eða
einhver feitur fiskur annar, oft
hugsuðum við um nýja ýsu,
skyr og annað íslenzkt góðmeti.
En hvernig féll ykkur við
bjórinn?
Mér fannst sænski bjórinn
vondur, en danski Tuborgbjór-
inn fannst mér ágætur með
mat. Annars var bjórþamb ekk_
ert vandamál hjá okkur íslend-
ingunum.
Nú er það staðreynd Reynir,
að margir íslenzkir bygginga-
iðnaðarmenn liafa setzt að í
Málmey með fjölskyldur sínar.
Ilyggur þú kannske að yfirgefa
Frón með þína fjölskyldu?
Reynir brosir og lítur til konu
sinnar. Nei, ég held ekki. Hér
höfum við komið okkur upp
heimili, sem við munum ekki
yfirgefa. Hins vegar getur vel
verið að ég skreppi aftur um
stundarsakir út fyrir Pollinn, ef
tækifæri bjóðast. Ég tel það
mikilsvert fyrir iðnaðarmenn
okkar að fara slíka ferð eins og
við fórum og læra ný vinnu-
brögð. Það er sífellt verið að
tala um fjárhagsörðugleika hjá
iðnaði okkar. En við verðum að
gá að einu — og það er hve ís-
lenzkur iðnaður er ungur að ár
(Framhald á blaðsíðu 6).