Dagblað - 05.02.1925, Blaðsíða 1

Margur á enn um sárl
að binda síðan stríðinu lauk,
og þá einkum siðustu árin, og
höfum við hér á landi eigi far-
jð varhluta af ýmsu misjöfnu,
sem af því leiddi fyrir þjóðir
og einstaklinga.
Svo langt var komið víða, og
þá einnig hér, að alt virtist þá
og þegar í kaldakoli.
Efnalegu sjálfslæði þjóðarinn-
ar var voði búinn, atvinnu-
skortur blasti við í öllum áttum
og skuldabyrðin var voðaleg.
í Reykjavík var ekki sízt
kvíðvænlegt, þar sem svo marg-
ir eru munnarnir og margar
þarfirnar. Pví þrátt fyrir allar
sparnaðarráðstafanir mundi hafa
orðið hér afskapleg neyð meðal
almennings, ef svo giftusamlega
hefði ekki lekist til, sem raun
hefir á orðið.
Árið sem leið varð svo aíla-
sælt, að alt horfir nú öðruvísi
við en fyr, og færði það öllum,
sem atvinnu gátu stundað, meiri
björg í bú en áður munu dæmi
til hér á landi.
Tíðarfarið var og fremur gott,
oftast nær hægt að stunda sjó,
fiskurinn nógur kringum alt
land og verð á afurðum hátt.
Fyrir alla borgarbúa hér, bæði
þá, sem atvinnu þiggja og at-
vinnu veita, hefir þessi snögga
og óvænta breyting til batnaðar
haft ómetanlega þýðingu.
Munu þó þeir, sein nú lifa
og reynt hafa allar umbreyt-
ingar liðinna ára, vart treysta
því, að slik gæði haldist óslitið,
en viðhafa alla varkárni og
fyrirhyggju, samfara þeirri fram-
takssemi og dugnaði, sem til er
bér í svo ríkum mæli.
sÞað er meiri vandi að gæta
fengins fjár en afla«, segir mál-
tækið, og hefir margur maður-
inn orðið að þreifa á þeirri
staðreynd í seinni tíð.
Almenningur verður að spara,
engu síður þegar vel lætur í
ári. Efnaleg hagsýni er til heilla
fyrir fjöldann. Breytt og bætt
húsakynni og aðbúnaður eru
dýrmætari heilsu manna og allri
afkomu, efnalegri og andlegri,
en stundarhagnaður eða ímynd-
uð skammæ þægindi.
Þess verður þá og eigi síður
að krefjast, að þeir sem opin-
bert fé hafa með höndum verji
því með fullri skynsemi, til
brýnustu nauðsynja og hjálpar
til sjálfshjálpar fyrir fjöldann.
í þessu efni þykir mjög ábóta-
vant víða. Og að því er snertir
þenna bæ sérstaklega, þá finst
mörgum, að meiri hagsýni og
aðgæslu hefði mátt viðhafa í
ýmsumframkvæmdum, sem unn-
ar hafa verið fyrir opinbert fé.
íslenzkur iðnaður.
Nú á dögum, þá er þing og
stjórn vill spara sem mest af
útgjöldum til ■ útlanda, og tak-
marka um leið innflutning hing-
að á erlendum vörum, verður
sú spurning fyrir manni: Hvern-
ig á að koma þessu í fram-
kværnd með öðru móti en því,
að íslendingar reyni að verða
sjálfum sér nógir? Því ef heftur
er innflutningur á sumum vör-
um hingað til lands, verður af-
leiðing þess auðvitað sú, að
þær iðnaðarvörur, er vér höfum
vanist á að nota megum vér
ekki missa í þegjanda kafi og
hljóðalaust. Verður þá sú eina
leiðin eftir, að þessar iðnaðar-
vörur getum vér framleitt sjálfir,
til þess að fullnægja eftirspurn
og eyðsluþörf.
Hitt er og líka vitanlegt, að
»hráefni« sem til iðnaðar þurfa,
eigum vér ekki, og enn sem
komið er verður rekstursafl
slíkra stöðva dýrari hér en ann-
arstaðar. Vér verðum t. d. að
kaupa kol frá Englandi til starf-
rækslu, eða þá steinolíu og
benzin, því að rafaflið, sem Is-
land hefir ómælt handa okkur, er
enn ekki »virkt«. Veldur þar auð-
vitað fremur um fjárleysi til
stofnunar nýrra atvinnufyrirtækja
heldur en áhugaleysi ýmsra
manna, eða hitt, að hér í landi
geti eigi þrifist ýms iðnaðar-
fyrirtæki eigi síður en í öðrum
löndum.
Stærstu iðnaðarlönd álfunnar,
England og Þýzkaland, sýndu
það í heimsstyijöldinni að bol-
magn þeirra var þar, sem iðn-
aðurinn var. Nú eiga þau lönd
auðugar námur kola, járns o. fl.,
samgöngur eru þar komnar í
alt annað og betra horf en hér
verður fyrst um sinn. En þó
er sannleikurinn sá, að margar
af þeim hrávörum, er þessar
þjóðir fá til iðnaðar, eru litlu
dýrari hér en þar. Aðalmismun-
urinn á framleiðslu þeirra og
okkar verður sá, að framleiðslu-
kostnaður þeirra er miklu minni.
En svo kemur aftur annað til
sögunnar. Erlendir stóriðjuhöld-
ar láta sér ekki nægja jafn lít-
inn ágóða í viðskiftum við eins
litla þjóð og við Islendingar
erum, eins og sum þau atvinnu-
fyrirtækja sem hér hafa risið
upp.
1 öðru lagi er þess að gæta,
að við framleiðslu allra þeirra
iðnaðarvara sem framleiddar
eru hér i landi, veiður allur
innanlandskostnaður kyr hér í
landi, og er það eitt af því sem
allir verða að að kappkosta, að sé
vinnulauna og reksturskostnaður
við framleiðslu iðnaðarins hér í
landi eigi meiri en mismunur á
kaupum erlendrar iðnaðarvöru
og hrávörum þeim, er til iðnað-
ar þarf, þá er framleiðstan hér
gróði fyrir lsland.
Þess vegna ætti hver íslend-
< ingur að teija það skyldu sína,
að kaupa fremur íslenzkar iðn-
aðarvörur en erlendar, að öðru
jöfnu.
Hitt er engin frægð né veg-
semdarvegur, að byrja hér á
iðnfyrirtækjum, sem verða að