Dagblað - 11.04.1925, Qupperneq 1

i
Laugardag WT^\ f £ árgangur
ll.apríl T/J /frth 38
1925. Amrwwwf V rMv töiubias.
HROGNKELSI þykja mörg-
um, sem eðlilegt er, herra-
mannsmatur, hvort sem
þau eru ný, sigin, söltuð eða
reykt. Af þessari fisktegund er
gnægð hér við land, og víða svo
mikill uppgripaafli af henni á
vorin, að furðu sætir. Kostnað-
ur við að ná i þessa björg er
tiltölulega litill, þegar miðað er
við það, hve mikið afiast, en
það, sem aðallega stendur því
fyrir þrifum, að veiði þessi sé
alment stunduð, er að markað-
ur fyrir þennan fisk er mjög
takmarkaður, þvi að engum
hefir hugkvæmst enn, að gera
hrognkelsi að útflutningsvöru.
Það væri þó hægðarleikur, ef
rétt væri að farið. Kæmist þjóð- I
in svo langt, að henni skildist
þetta, mundi hún nota sér þessa
veiði betur en gert hefir verið.
Eins og drepið hefir verið á
hér að framan, er tilkostnaður
við hrognkelsaveiði ekki mjög
tnikill, en hitt er þó meir um
vert, að veiði þessi er alveg
opp í landsteinum, og þess
Vegna áhættuminni fyrir þá, sem
stunda hana, heldur en önnur
fiskveiði. Mun það mjög fátítt,
að menn farist við hrognkelsa-
Veiði, og tekur hún því lítinn
eða engan skatt af þjóðinni í
mannfækkun, eins og flestar
aðrar útgerðargreinir þó gera.
Þetta er jafnvel þýðingarmest.
En svo kemur hitt tjl greina.
Getum við gert hrognkelsi að
fitflutningsvöru? Það er enginn
efi á því. Kemur þá fyrst til
®fita, hvernig á að fara með
fiskinn, til þess að hann geti
Vefið útlendingum boðlegur. Rar
verður maður að vísu að þreifa
Slg áfram, en tvær leiðir virðast
fiklegastar. Önnur er sú, að
^ykja rauðmagann og flytja
fi^un úr þannig, og hin sú, að
^ióða hann niður. Mætti líka
ugsa sér að reykja hann fyrst,
sjóða siðan niður. En til
Þess að geta soðið fiskinn nið-
Ur k
> Parf verksmiðju, og verður
það ef til vill of dýrt, að minsta
kosti í byrjun. En hitt er lítill
tilkostnaður, að koma upp reyk-
húsi. Og það vita víst flestir,
að reyktur rauðmagi er bezti
matur og gefur lítið eftir reykt-
um laxi. Þess vegna á hann að
geta orðið eftirsótt vara á er-
lendum markaði, ef rétt er að
farið, og hér innanlands ætti
að geta orðið mikið stærri
markaður fyrir hann en nú er.
Aðalatriðið er það, að læra að
fara svo vel með rauðmagann,
að fólk vilji kaupa hann, en
eins og nú er, skortir mikið á
það. Veldur þar mestu um hve
óhirðulega er farið að reyking-
unni. Víðast hvar er rauðmagi
nú reyktur við móreyk, að eld- I
gömlum sið, og kemur á mark-
aðinn sótugur og illa útlftandi.
Er það sizt til þess fallið að
gera hann útgengilega verslun-
arvöru. En sé hann reyktur
eftir öllum »kunstarinnar regl-
um« í nýtízku reykhúsi, munu
menn komast að raun um það,
að hann verður útgengileg vara.
En hvort heldur þarf að kald-
reykja hann eða heitreykja,
eins og kallað er, verður reynsl-
an úr að skera.
III meðferð á hestum.
í ritstjórnargrein Dagblaðsins
3. þ. m. var það vitt að mak-
legleikum hvernig farið er með
húsdýrin hér í bæ. Undanskilin
eru aðeins kýr og sauðfé, sem
víðast mun vera farið sæmilega
með og sumstaðar ágætlega.
Dagblaðið á þakkir skilið fyrir
að hafa vakið máls á þessu, því
að meðferðin á þeim húsdýrum,
sem nefnd eru í greininni, er
víðast hvar þannig, að hún má
ekki vera óátalin.
III meðferð á skepnum á sér
víða stað enn þá — því miður
— og jafnvel helzt þar sem sizt
skyldi.
í þetta sinn ætla ég aðeins að
árétta það, sem sagt var í áður-
nefndri grein, um meðferðina á
hestunum hér í Reykjavik.
Fyrir nokkrum árum var hér
hafist handa um bætta meðferð
á akhestum og bar það nokk-
urn árangur um tima, svo að
um eitt skeið sáust hér varla
nema feitir hestar og vel út-
lítandi. En nú er aftur farið að
sækja í gamla horfið og er jafn-
vel verra en áður var. Á aukin
atvinna og meira áframhald við
vinnuna sinn þátt í þessari illu
meðferð.
Nú má viða sjá hér horaða
hesta, slæpta og þreytulega barða
áfram með þyngsla æki í mis-
jafnri færð.
Versta meðferðin á hestum hér
í bæ, er við uppskipun á kol-
um. Hálft tonn, í stórum og
klumpslegum vögnum, eru hest-
arnir látnir draga upp snar-
bratta kolabyngi þar sem við-
spyrnan er svo laus, að þeir geta
varla fólað sig. Auk þess verða
vagnarnir svo afturþungir vegna
brattans, að allur þunginn hvílir
á brjóstgjörðinni og má geta
nærri hve hestunum muni vera
það þægilegt, auk annara erfið-
leika. Þess er heldur ekki gætt
hvernig vagnarnir eru hlaðnir á
jafnsléttu. Kolunum er einhvern-
vegin dempt í vagnana og ekkert
tillit tekið til hvort meira fer í
aftur- eða framhluta þeirra og
getur þá aðalþunginn oft hvilt
á herðaspöðunum einum. Þegar
hestarnir hafa einhvernveginn
klungrast upp kolabyngina, er
þeim snúið við og kýlt aftur á
bak fram á byngsbrún, og er
sú meðferðin jafnvel verst.
Kolavinnan er nú orðin þannig
rekin hér, að ekki ætti að eiga
sér stað að hestar væru notaðir
við hana. Þess gerist heldur
engin þörf, þvi til eru nógir bíl-
ar sem hægt er að nota í stað
hestanna. Og þaö eru einmitt