Dagblað - 22.04.1925, Síða 1

Miðvikudag
22. april
1925.
TÓBAKSEINKASALAN hefir
verið alment umræðuefni
hér í bæ, síðan borið var
fram frv. í þinginu um það, að
afnema hana.
Menn hér í bæ hafa yfirleitt
verið mótfallnir ríkisrekstri á
atvinnufyrirtækjum, eftir því
sem unt er. En nú er það og
á hinn bóginn öllum vitanlegt,
að ekki verður komist algerlega
hjá ríkisrekstri. Hefir ekki heyrst
annað, en allir sætti sig vel við
það, að ríkisrekstur sé hafður á
póstmálum, símamálum, kenslu-
málum, vegamálum og sam-
göngumálum á sjó að vissu
leyti o. m. fl. Að vísu er nokkuð
öðru máli að gegna um þessar
greinir, því að sumar þeirra
vildi engi taka að sér, annar en
ríkið, vegna áhættu, en fyrir-
tækin þó nauðsynleg fyrir al-
þjóðarheill. Getur það því ekki
talist neitt guðlast, þótt rikið
taki í sínar hendur fleiri fyrir-
tæki, t. d. í verslun með ein-
hverjar sérstakar vörutegundir,
en þá verður það og um leið
að gefa sjálfu sér einkasölu, til
þess að þurfa ekki að keppa
við þegna sína. Verður þetta
auðskiljanlegt, þegar þess er
gætt, hver er tilgangur með ríkis-
einkasölu á vörum, að hún er
aðeins fjárhagsatriði, ætluð til
þess að auka tekjur ríkissjóðs.
Hér skal enginn dómur á það
lagður, hvort slík einkasala sé
heppilegri fyrir þjóðfélagið held-
hr en verslunarrekstpr einstak-
^Qga. Ég hefi haldið því fram,
að frjáls verslun sé bezt, en
*rjáls verslun getur það ekki
^list, þótt hún sé í höndum
e*hstaklinga, þegar ríkið tollar
e>nhverja vöru svo mjög, að
mehn sjá sér stóran hag í því
freista tollsvika. Og það geta
meön reitt sig á, að með upp-
ansn tóbakseinkasölunnar og
^kkuðum tolli verður meiru
SQiyglað en áður, og jafnframt
^rna þá tekjur rikissjóðs. Pessi
er reynslan um allan heim, að
nógir menn fást til þess að ger-
ast tollsvikarar, ef ágóðavon er
í aðra hönd.
Sú reynsla, sem fengin er af
tóbakseinkasölunni hér, gefur
enga ástæðu til þess að afnema
hana nú þegar. Hitt væri rétt-
ara að bíða nokkur ár enn og
sjá hverju flóði fram vindur. Og
óviðkunnanlegt er það í meira
lagi, um jafn þýðingarmikið
mál og stefnumál, ef einn þing-
maður á að skera það niður
við trog. Þjóðin sjálf ætti þó að
eiga atkvæði þar um, bæði vegna
þess, að þetta er stefnumál og
fjárhagsmál. En það mun víst
óhætt að fullyrða, að mikill
meiri hluti hennar er á móti
þvi, að einkasalan verði afnum-
in nú, hvað sem síðar kann að
verða, ef hún hleypur af sér
hornin. í’eir, sem nú verða þess
valdandi, að tóbakseinkasalan
er afnumin, mega vera vissir
um það, að hún skýtur upp
höfðinu aftur áður en langt um
líður.
Allar þær ástæður, sem færð-
ar hafa verið fram fyrir af-
námi einkasölunnar á þessu
þingi, eru þegar vegnar og létt-
vægar fundnar. Og eins og tek-
ið hefir verið fram hér í blað-
I inu áður, ætti það að vera
skylda þeirra, sem eru á móti
rikiseinkasölu, í hverri mynd,
sem hún birtist, að láta tóbaks-
einkasöluna fyrst hlaupa af sér
hornin, áður en farið er að
hrófla við henni. Afnám hennar
nú hlýtur að verða til þess, að
gefa einkasölustefnunni byr und-
ir báða vængi, og mun margur
segja, að með því sé ver af
stað farið heldur en heima
setið.
íþróttablaðið kemur út á morgun
vandað að efni og irágangi. Flytur
meðal annars mynd af yfirbygðri
sundlaug i Reykjavik og einnig
mynd af þátttakendum á siðasta
iþróttanámskeiði.
íslenzk mál
£ erlendum blöðum.
Utanríklsmálin.
»Ekstrabladet« danska gerir
fyrirspurn Bjarna frá Vogi um
utanríkismálin að umtalsefni og
flytur mynd með greininni. Á
hún að vera af Bjarna, en það
er þó einhver misskilningur, eða
þá að Bjarni hefir breyzt mikið
siðan eg sá hann síðast.
í grein þessari er vandlæt-
ingasemi út af þvi hve Bjarni
vilji knýja fram sjálfstæði ís-
lands út i yztu æsar, og sárnar
blaðinu, að þessi fyrirspurn hans
skuli hafa orðið norska blaðinu
»Tidens Tegn« og dr. Rolf
Thommesen til óblandinnar
ánægju.
Svo segir blaðið:
— Það er svo sem auðséð,
að Bjarni Jónsson er óánægður
með sendimann Dana í Reykja-
vík. Vera má, að ástæðan sé
sú, að þessi sendimaður varð
að dvelja hér lengur í vetur en
ætlað var, vegna veikinda. Hitt
er þó sennilegra, að Bjarni Jóns-
son vilji fá að vita hvort ís-
lenzka stjórnin telji sendimann
Dana sendiherra, þar sem Fon-
tenay á, einn af vorum sendi-
mönnum, að standa forsætis-
ráðuneyti Dana reikningsskil
ráðsmensku sinnar, en ekki
utanrikisráðuneytinu. •—
Annars ætti Bjarni Jónsson
að minnast þess, að Danmörk
hefir lagt íslandi til alla hina
mörgu sendimenn sína, gegn því
að fá þar íyrir 12 þús. kr. á ári
og af þeim ganga aftur 6 þús.
krónur til sendimannsins á ís-
landi.
»Lollandsk Venstreblad« flytur
mynd af Bjarna Jónssyni og Al-
þingishúsinu hér, og fylgir smá-
grein sem heitir: Ȓslendingar
vilja upphefja sendiherrasam-
bandið við Danmörk«. Og í
greininni segir: »Með sambands-