Dagblað - 10.07.1925, Side 1
Föstudag
10. júlí
1925.
MARGIR eru sem von er á-
hyggjufullir út af hækkun
dönsku krónunnar, sem
nú síðasta mánuðinn heíir orð-
ið um 10°/o» Er þetta auðvituð
bagalegt fyrir alla þá sem skulda
í Danmörku, en aftur að sama
skapi hagur fyrir hina, sem selja
þangað vörur eða eiga þar inn-
stæður eða kröfur — það er að
segja, ef þetta er þá nema sveifla,
sem er liðin hjá áður en menn
hafa tekið tapið af henni eða
hirt gróðann.
Margir eru svo ruglaðir í
þessu gengismáli, að þeir halda
að íslenzka krónan sé að lækka,
og kalla hástöfum á Gengis-
nefndina að stöðva fallið. Auð-
vitað lækkar íslenzk króna í
Danmörku og Noregi af því að
peningar þessar landa hafa fylgst
að í hækkuninni, en annars
stendur íslenzk króna nú alveg
föst, sem strax má sjá af af-
stöðu hennar við þær myntir
sem eru í gullgildi eða þar við,
svo sem dollar, sænskar krón-
ur, sterlingspund o. fl. — Af
þessu er auðséð að Gengisnefnd-
in getur alls ekki beinlínis ráð-
ið við aftöðu ísl. krónu við þá
dönsku, nema því að eins, að
hún sjái sér fært að hækka ísl.
krónu yfirleitt. Skal ekkert um
það dæmt hvort það muni vera
faægt, þótt hitt skuli játað að
hækkun dönsku krónunnar geri
faækkun ísl. krónu nokkru auð-
veldari, vegna þess hvað við-
skiftin eru mikil á milli land-
anna. — Spurning er annars um
það, hvað ört skal elta allar
sveiflur danskrar krónu upp og
niður, þótt hægt væri að gera það.
Vissulega er ofmikið gert úr
því hvaða þjóðarhnoss það er,
þegar peningar landsins hækka
í verði. Satt er það, að það er
venjul. merki um góðæri, ef
hœgt er að hækka peningana,
en hitt breytir þjóðarhagnum í
heild sinni bókstaflega ekki neitt,
hvort það er gert eða ekki. þess-
vegna erujika flestar þjóðir að
hugsa um að stöðva gengi pen-
inga sinna alveg.
Hvað finna menn nú t. d.
mikinn hagnað af hækkun fsl.
krónunnar á síðasta ári?
Hækkunin er orðin meiri en
flestir hafa veitt eftirtekt — hún
er síðan í júlí í fyrra í raun og
veru orðin rúml. 370/0, og skyldu
menn sannarlega ætla að munaði
um minna? þessi hækkun er
miðuð við hin stöðugu verðmœti
svo sem gull og Bandaríkja-
dollar. Gagnvart sterlingspundi
er hækkun krónunnar miklu
minni vegna þess hvað pundið
hækkaði sjálft á þessum sama
tíma. Mestra hlunninda aí þess-
ari hækkun ísl. kr. ættu þeir
að hafa notið, sem kaupa Am-
eríkuvörur, t. d.. bilastöðvarnar.
— En hafa nú bílataxtarnir
lækkað mikið síðan í fyrra? —
eða annað vöruverð yfirleitt? —
Gróðinn af gengishækkuninni
skiftir miljónum. En háttvirtur
almenningur hefir varla séð eyri
af honum. Hann hefir allur lent
á þremur stöðum; — hjá út-
lendingum að einhverju leyti, —
hjá ríkissjóði i auknum tollum
og hjá innflytjendum útlendrar
vöru.
Kæmi nú aftur á móti gengis-
lœkkun, þá kann að vera að
hinn »háttvirti almenningur«
þyrfti ekki að bíða svo ákaf-
lega lengi eftir því að sjá af-
leiðingarnar af pvi. Sumir halda
jafnvel að hækkun dönsku krón-
unnar muni bráðlega fara að
gera vart við sig í verðlagi bér.
Menn spyrja af hverju þessi
hækkun dönsku krónunnar komi.
— Byrjun hækkunarinnar hefir
að likindum stafað af almennu
góðæri. En liklegt er að mest
af hækkuninni stafi af braski.
— Á meðan enska pundið var
hækkandi, vildu menn gjarnan
eiga fé sitt í enskum bönkum.
Nu hefir pundið því sem næst
náð gullgengi og hækkar ekki
meira að teljandi sé. þess vegna
er eðlilegt að peningabraskarar
séu farnir að litast um eftir
öðrum hækkandi myntum. Dan-
ir hafa nú ákveðið að reyna að
hækka krónu sina upp í fyrra
gullgildi hennar. Sumir voru
vantrúaðir á að það tækist. En
þegar það nú kemur í Ijós, að
króna þeirra fer að hækka fram
yfir áætlun, og það áður en
ársuppskeran kemur, þá rjúka
menn til og fara unnvörpum að
kaupa danskar krónur. Við þessa
auknu eftirspurn flýgur verðið
auðvitað upp, mest í kauphöll-
inni í London. Danir sjálfir
ráða ekki við neitt, þeir eru
hreint ekki ánægðir út afþessu,
því að þeir vita sem er, að sú
hækkun, sem braskið á þátt i,
breytist væntanlega einn góðan
veðurdag í jafnmikið hrun eða
meira en hækkunin nam. Fram-
yfir uppskeru má því búast við
að danska krónan hækki enn
meira en orðið er, eða að minsta
kosti lækki ekki. — En hver
segir að peningamönnum þyki
trygt að eiga danskt fé eftir
þann tíma?
Aðalspurningin er nú þessi: —
Hvað mikinn þátt á fjárbraskið
í hækkun dönsku krónunnar? Á
því veltur það hvers vænta má
um hana. Áreiðanlegt er það, að
þegar hún fer að sýna lækkun-
armerki, þá brestur flótti í
braskaraliðið og þeir rífa út fé
sitt aftur með ekki minni áfergju
en þeir lögðu það inn. þá getur
gengishrunið orðið meira en
hækkunin nú.
Heilræði er það öllum kaup-
mönnum hér, sem ekki óska að
braska með gjaldeyri, að heimta
verðlagningu á þeim vörum sem
þeir kaupa, í enskum pundum
eða dollurum. þá hafa þeir alt
sitt á þurru landi á meðan ís-
lenzk króna lækkar ekki, og ef
hún lækkar, þá kemur gengis-
tap í flestum tilfellum í hvaða
mynt sem skuldin er skráð.
XXX