Dagblað - 22.07.1925, Qupperneq 1

Fimtudag
22. júli
1925.
I. árgangur.
142.
tölublað.
ÁTBURÐIR þeir, sem nú hafa
gerzt í Siglufirði, eru eitt
dæmi þess enn, hversu
óheppilega er skipað atvinnu-
málum hér á landi. Síldarstúlk-
ur, sem ráðnar hafa verið með
sérstökum samningum og fyrir
ákveðið kaup um síldarvinnu-
tírnann, leggja niður vinnu og
krefjast hærra kaups en um var
samið. Og vinnuveitendur verða
nauðugir að láta undan.
Orsökin til þessa er sú, að
fyrirkomulag á kaupgreiðslu er
vitlaust. Síldarvinna er ákvæðis-
vinna. Stúlkum er greitt kaup
eftir því hve mikið þær salta.
Hinir svo nefndu »vikupening-
ar« hrökkva skamt ef síldveiði
bregst, og þá um leið ákvæðis-
vinnan.
Nú hefir síldveiði brugðist
í sumar fram að þessu. Kvenn-
fólkið hefir beðið í Iandi at-
vinnulaust, sumt vikum saman.
Þykist það nú sjá, að það muni
bera lítiö úr býtum yfir sum-
arið. Þess vegna krefst það
hærra kaups og neitar að vinna
nema goldin sé ein króna fyrir
að salta í hverja tunnu, í stað
75 aura. Hjá þeim, sem ráðnar
eru með skriflegum samningum,
er þetta auðvitað samningsrof
og má ætla að sleginn sé var-
nagli við því í samiíingunum frá
hálfu vinnuveitenda. Er það því
ekki rétt sem sagt er, að þeir sé
varnarlausir gagnvart slíku til-
tæki sem þessu. Gelur hver
maður sagt sér það sjálfur, að
samningar, sem vinnuveitendur
búa út, eru ekki þannig gerðir
að þeir leggi þeim aðeins skyld-
ur á herðar, en ákveði vinnu-
þiggjendum aðeins réttindi. En
líklega eru allir slíkir samning-
ar handahófsverk og sjálfsagt
mundi verkafólkið ekki geta
sagt neitt, þótt útgerðarmenn
hætti t. d. síldveiðum i miðju
kafi. Og undirrót alls ills, að
þessu leyti, er sú, að aðalkaup
síldarkvenna skuli vera »premia«.
JMundi hafa farið betur, ef gold-
ið væri hærra mánaðarkaup
(eða »vikupeningar«) en aðeins
nokkurra aura »premia«, sem
nauðsynleg er til þess að dug-
legar stúlkur geti borið meira
úr býtum heldur en þær sem
eru óduglegar eða viðvaningar.
Verkafólk hefir ekki efni á því
að eiga neitt á hættu, og það er
ekki rétt að ætlast til þess af
því. En það á mikið i hættu
þegar það ræður sig í ákvæðis-
vinnu í síld, því að ef síldin
bregst hefir það ekkert — eða
sama sem ekkert kaup fyrir
hábjargræðistímann. * Áhættuna
\ verða þeir að taka á sig sem
eignast gróðann af útgerðinni.
Hér skal enginn dómur á það
lagður hvorum málsaðilja vinnu-
veitendum eða vinnuþiggjendum
— það ólag er að kenna, sem
á er vistráðningu síldarkvenna.
Líklega eiga báðir jafna sök á
því. En það verður að forðast
eins og heitan eldinn að þessi
Siglufjarðarsaga endurtaki sig.
Og það verður tæplega fyr en
fenginn er óhlutdrægur gerðar-
dómur í kaupgjaldsmálum.
Fyrirmyndar kjörskrá!
Fyrir skemstu fóru fram borg-
arstjórnarkosningar í Marseilles
í Frakklandi. Gengu þar tveir
flokkar til kosninga og sigraði
annar með litlum meirihlufa.
Hafði sá flokkur útbúið kjör-
skrána og stóð fyrir kosning-
unni. Hinum flokknum þótti
það grunsamlegt, að atkvæða-
talan hafði hækkað úr 80—100
þús. á fáum árum, en vegna
þess að kjörskrá lá ekki frammi
nema þrjá daga var ekki hægt
að afrita hana, en þá var það
tekið til bragðs að taka ljós-
mynd af henni og síðan skrif-
aði sá flokkurinn, er í minni
hluta varð (republikanar) bréf
til hvers manns, er á kjörskrá
stóð. Árangurinn varð sá, að
póststjórnin endursendi 18000
bréf með þeim ummælum, að
viðtakendur væri ekki til, eða
þá dánir! Frekari rannsókn
leiddi það í ljós, að rúmlega
17000 atkvæði höfðu verið greidd
fram yfir tölu atkvæðisbærra
borgara.
Steinaldarfundur.
í Gyðingalandi hefir nýlega
fundist hauskúpa af steinaldar-
manni og líkist hún mjög haus-
kúpunni af Neanderdalsmann-
inum, sem er hin elzta haus-
kúpa er fundist hefir. Þykir merki-
legt að hauskúpa af manni af sama
þjóðflokki skyldi finnast í Asíu.
Hauskúpu þessari svipar mjög
til hauskúpu af Chimpanse-apa,
en þó vilja vísindamenn eigi
skoða hana sem sönnun þess,
að mannkynið sé komið af
öpum. Hauskúpa sú er fanst í
Afríku fyrir skemstu og getið
hefir verið í Dagblaðinu, reynd-
ist við nánari rannsókn vera af
apa, svo að eigi verður hún
heldur sönnun þess, að mann-
kynið sé af öpum komið.
Hverjir búaíNew York?
Oldham biskup í New York
var nýlega á ferðalagi á Englandi.
Flutti hann fyrir lesturum Banda-
ríkin og sagði þar, að það væri
aðeins sárfáir Englendingar, sem
vissu nokkuð um Bandaríkin.
Þessa lýsiugu gaf hann á New
York: í New York eru fleiri
írar en í Dublin, fleiri Skotar en
í Edinborg, fleiri Frakkar en í
Paris, fleiri Rússar en í Moskva,
fleiri Pólverjar en í Varsjá, fleiri
ítalir en í Róm, fleiri Grikkir en
í Aþenu og fleiri Júðar en f
nokkurri annari borg í heimi. Þó
mæla allir þar á enska tungu.