Dagblað - 23.07.1925, Qupperneq 1

f
Fimtudag
23. júlí
1925.
I. árgangur.
143.
tölublað.
MISLEGT öfugstreymi í lifn-
aðarháttum vorum og þjóð-
lífi hefir magnast svo á und-
anförnum árum, að full ástæða
er til að veita því meiri athygli
en gert hefir verið, og reyna
jafnframt að gera þær umbæOir
því viðvíkjandi, sem að gagni
geta orðið.
Atvinnuvegir vorir eru hvorki
margir né fjölþættir, og því um
fáa að velja fyrir einstaklinginn.
Geta þeir varla talist nema tveir
— landbúnaður og íiskveiðar —
og verður allur fjöldinn að sætta
sig við það hlutskifti, sem þeir
hafa að bjóða. En þar ber
margur skarðan hlut frá borði,
og er það einkum vegna þess
öfugstreymis, sem þessir at-
vinnuvegir eru komnir í. Það
er mjög athyglisverð staðreynd,
að mikinn hluta ársins skuli
vera alment atvinnuleysi, — og
a. m. k. aldrei nægileg atvinna
handa öllum, sem þurfa vinnu,
— en hinn hluta þess er svo
mikill skortur á verkafólki, að
báðir aðalatvinnuvegirnir bíða
tjón af. Er það aðallega land-
búnaðurinn, sem verður undir
i samkeppninni um vinnuaflið,
og einkum vegna þess, að hann
þolir ekki kappboð við sjávar-
útveginn, eins og högum er nú
háttað. Fiskveiðarnar eru upp-
gripameiri í góðum aflaárum,
en um leið áhættumeiri, bæði
fyrir þá, sem að þeim vinna,
en þó einkum fyrir útgerðar-
mennina, sem hvorttveggja hafa,
aðaláhættuna og mikla arðsvon.
Sjávarútvegurinn stendur miklu
betur að vígi qji landbúnaður-
inn í baráttunni fyrir stórgróð-
anum, því hann hefir öll full-
komnustu tæki til mikilla upp-
gripa, en landbúnaðurinn hefir
litlum umbótum tekið, og er að
mestu leyti háður breytilegu
veðurfari. Samt er það svo, að
oft hefir hann reynst tryggari
atvinnuvegur en sjávarútvegur-
inn, og meira menningargildi
hefir hann fyrir þjóðlíf voit.
Þessir aðalatvinnuvegir vorir
þurfa að fylgjast að í framsókn-
inni, og má hvorugur vaxa hin-
um yfir höfuð svo nokkru nemi.
Sem mest jafnvægi er hér öll-
um nauðsynlegt, og þarf vel að
gæta þess, að það geti haldist
stöðugt.
— Verslun, iðnaður og aðrar
enn fámennari atvinnugreinar,
þurfa ekki á svo miklu starfs-
afii að halda, að það dragi að
mun frá aðalatvinnuvegunum.
Reyndar eru þeir nú orðnir of
margir, sem hneigjast að versl-
unaratvinnu, því að þar er starf-
sviðið svo einskorðað af ytri
aðstæðum, að það er aðeinstak-
markaður fjöldi, sem getur haft
atvinnu þar við, svo hún geti
talist lífvænleg.
Aftur á móti eru iðnaðarmenn
altof fáir og enn bagalegra er,
hve iðnaður vor er fábreyttur
og skamt á veg koininn. Mun
þar mestu valda um arftekið
framtaksleysi og einhæfni, sem
umhverfi og ill aðstaða hefir
alið upp í mönnum kynslóð
eftir kynslóð. Hér þekkist varla
frumleiki í orði né athöfnum
og framtak einstaslingsins er
bundið við gamlar venjur og
»aktaskrift«.
Þessi þjóðlæga afturhaldssemi
er orðin svo rík og eðlisbundin
fjöldanum, að þeir sem reyna
að hugsa frumlega eða brjótast
fram nýjar leiðir eru álitnir
annaðhvort fífl eða foráttumenn.
Eitt dæmi þess er álit almenn-
ings á þeim manni sem hér er
frumlegastur í hugsun, langsýn-
astur og djúpsæknastur á ókunn
mið. Hann er af sumum talinn
»ofviti«, eða jafnvel hálf geggj-
aður, og má segja, að þá sé
langt farið í óviti.
Líklega vantar okkur ekkert
eins og rétta menn á réttum
stöðum.
Það er dálítið einkennileg
staðreynd, að mesti athafna-
maður vor skuli ekki vera ís-
lendingur að ætt. Er það yfir-
leitt svo, að útlendingar þeir,
sem hér setjast að, eru miklu
meiri athafnamenn en innlend-
ir, og eiga vísa betri afkomu,
þótt þeir eigi auðvitað við sömu
skilyrði að búa og sjálfir vér. —
Einnig er vert að geta þess hér,
að sá maður, sem öllum öðrum
íslendingum. er kunnugri öllu
þvf, er að stjórnmálum lýtur,
og þó sérstaklega utanríkismál-
um, hefir aldrei átt sæti á Al-
þingi, né komið nær stjórn
landsins er það, að gegna stutt-
an tima litlu og illa launuðu
embætti í afskektu héraði. Síð-
an hefir hann verið langdvölum
erlendis, og það einkum vegna
þess, að hann hefir á engan
hátt getað notið hæfileika sinna
í því umhverfi og við þann
aldaranda, sem hér er ríkjandi.
Ekki einu sinni við Háskóla
vorn eru hæfustu mennirnir ein-
göngu valdir.
Niður í lægstu embætti er
þeirri reglu fylgt að taka frem-
ur tillit til annars en hæfileika
og starfshæfni manna. Flokks-
fylgi, tengdir, vinátta o. fl. eru
þar þyngri á metunum. Þetta
er orðið að einskonar þjóðlegri
reglu, sem fylgt er frá helztu
stöðum niður í lægstu starfsemi.
Því er engin von að vel fari,
meðan ekki er skift um hátt-
semi og stefnt til betra viðhorfs.
-m. -n.
Yinnudeilan í Sigiufirði.
í sambandi við grein um það
mál í blaðinu í gær, er rétt að
geta þess, að siðan sú grein var
skrifuð hefir »Dagblaðið« fengið
áreiðanlegar upplýsingar um það,
að flestar síldarstúlkurnar hafa
ráðist upp á þau kjör að fá
hœsta kaup, sem greitt yrði
nyrðra fyrir sildarsöltun.