Dagblað - 04.08.1925, Side 1

Priðjadag
4. ágúst
1925.
MSAR álögur og skattar hafa
aukist svo á siðustu árum,
að í ógöngur stefnir, ef svo
er haldið áfram. Reykvíkingar
hafa sízt farið varhluta af þess-
um auknu útgjöldum, því óvíða
munu álögurnar hafa vaxið eins
gífurlega og hér í bæ. En um
leið heflr sjálfbjargarviðleitni
manna verið settar ýmsar skorð-
ur og athafnasvið einstaklings-
ins takmarkað.
Málefni þetta er þess eðlis, og
svo nátengt afkomu almennings,
að öll nauðsyn er á að gefa því
meiri gaum en verið hefir.
Hér er gerð tilraun til þess
að vekja menn til umhugsunar
og athafna viðvíkjandi málinu.
Einstakir útgjaldaliðir verða
ekki teknir til sérstakrar athug-
unar í þetta sinn. Má fyrst og
fremst skoða þetta sem upphaf
að umræðum og einskonar inn-
gang að nákvæmari greinargerð.
Hin sívaxandi útgjöld væru
fremur viðunandi, ef samfara
þeim fengist meiri þægindi og
betri lífsskilyrði. En það er eitt-
hvað annað en svo sé. Hér er
ekkert, sem ekki kostar peninga,
jafnvel sjálfsögðustu gjaldleysis-
athafnir eru skattlagðar.
Ekki er því að neita, að ýms-
ar framkvæmdir hafa verið
gerðar hér á síðustu árum, sem
kostað hafa mikið fé og miða
til meiri lífsþæginda og hags-
bóta fyrir almenning. En afnot
þeirra eru fullu verði seld, svo
þau ættu með þeim einum að
geta borið kostnað af rekstri
sinum og upphaflegri gerð, enda
mun til þess ætlast.
Það sem gerir þessi auknu
gjöld óvinsælust, er einmitt það,
hvað þau gefa litið í aðra hönd.
Þau eru útgjöld án tekna. Hér
«r þörf á stefnubreytingu, sem
miðar til þess að koma þessum
málum til betra viðhorfs. Ann-
aðhvort þurfa útgjöldin að lækka
að mun, eða menn beri meira
úr býtum fyrir framlög sín en
aiú er.
Á þeim grundvelli þarf að
ræða gjaldamál bæjarins, með
það takmark fyrir augum, að
finna leið fram hjá þeim ógöng-
um, sem nú er stefnt til.
-m. -n.
Ræða
2. úgúst 1925.
Schopenhauer, hinn frægi
heimspekingur, hefir meðal
annars ritað þrjár samstæðar
smáritgerðir: eina um það sem
maður er, aðra um það sem
maður á og þriðju um það sem
maður sýnist eða er i annara
augum. Pessi sjónarmið eru afar-
gáfuleg, svo einföld sem þau
eru, og ef vér gáum nánar að,
þá er auðsætt, að tvö síðari at-
riðin fara eftir hinu fyrsta, þeg-
ar til lengdar lætur. Sá, sem er
eitthvað mikið og gott, getur
oftast að lokum eignast það
sem hann vantar, og jafnframt
áður en langt um líður bygt
upp fagra og trausta mynd af
sér í hugum annara. En sá, sem
sjálfur er auðvirðilegur, er lík-
legur til að missa það sem hann
á, hversu mikið sem það er, og
þó að aðrir hafi um skeið háar
hugmyndir um hann, þá hrynja
þær von bráðar, þegar hin sanna
stærð hans kemur í ljós, því að
háar hugmyndir um oss eru
sem pappírsseðlar eða ávísanir.
Ef vér getum ekki greitt þær í
gulli manngjörfisins, þá verðum
vér gjaldþrota fyr eða síðar, lífs
eða liðnir,
»þvl dómstóll ræður um ragna hvel,
sem reynir hvern svikahnút«,
og undan þeim dómi kemst
enginn. Að vera mikill i raun
og sannleika er hið fyrsta. Sé
það fengið, veitist alt annað
með tímanum.
En hver maður á það, sem
hann er, fyrst og fremst ætt
sinni að þakka eða um að
kenna. Ætternið er grundvöllur-
inn, sem alt annað hvílir á, það
er fræið, sem hitt alt sprettur
af. Hæfileikar vorir og eðlis-
hvatir, hvort heldur eru til góðs
eða ills, eru meðfædd, eru arfur
frá forfeðrum vorum, arfur, sem
vér getum notið rentnanna af,
ef svo má að orði kveða, en
ekki aukið. Enginn getur, hve
feginn sem hann vildi, aukið
alin við áskapaða hæð sina,
enginn getur fyrir hve mikið fé
sem væri keypt þær gáfur, sem
náttúran hefir neitað honum um,
þegar hann var getinn í móður-
lífi. Það felst í sjálfu orðinu
gáfur, að vér fáum hæfileikana
gefins, og getum ekki fengið þá
með öðrum hætti. En einstak-
lingurinn er ekki allur þar sem
hann er séður. Maður af vel
gefinni ætt getur alla æfi virzt
miðlungsmaður, og þó átt af-
komendur, er skara langt fram
úr honum. Hið góða ættareðli
getur þannig virzt liggja niðri
einn eða fleiri ættliði, en það
er ekki glatað fyrir því. Þetta
vissu forfeður vorir vel. Þess
vegna spurðu þeir fyrst og fremst
um ættina. Reir skildu, að »seint
kemur dúfan úr hrafnsegginu«.
Mesta hnoss vor íslendinga
er gott ætterni. Góöu ætterni
eigum vér fremur öllu öðru að
þakka það sem vér höfum áork-
að á umliðnum öldum, og á því
verðum vér að byggja allar von-
ir vorar um fagra framtíð. Vér
stöndum að því leyti betur að
vígi en allar aðrar þjóðir, að
vér vitum margfalt meira um
ættir vorar en þær og getum
sannað, að vér erum vel ættaðir.
Enginn hefir nokkru sinni borið
brigður á, að hinn upprunalegi
ættstofn vor, íslenzku landnáms-
mennirnir, voru úrvalsmenn. Eg
hef reynt að færa nokkrar sönn-
ur á það, að kynstofninn hafi
fremur batnað en versnað þau
þúsund ár sem hann hefir dval-
ið í landinu, og nýlega hefir