Dagblað - 15.08.1925, Qupperneq 1

ÖNNUM ber eigi saman utn
Það, hvað stjórnmál sé í
raun og veru. Um það eru
skoðanir manna afar mismun-
andi, óskýrar og hvikandi. Sé
iit'ð á stjórnmál vor, eins og
Þa« koma manni fyrir sjónir á
siðari árum — og þá einna helzt
siðan áhrif ófriðaráranna náðu
að gagnsýra einstaklingseðlið og
Þjóðlífið hér sem annarsstaðar,
~~ þá munu óefað margir hallast
að skoðun þeirri, sem fyrv. al-
Þingismaður Gunnar frá Sela-
l®k hélt fram í fyrirlestri í Nýja
Bíó í hittiðfyrra. Sagði hann
þar með þingmannlegri orða-
gnótt og mælsku, að ísl. pólitík
væri orðin »hugsjónalaus bar-
átta um œtið — barátta milli
pólitiskra grásleppa«. — Og
Gunnar hefir sennilega vitað
hvað hann söng. — Haun lýsti
einnig »ráðherrafíkn« þingmanna
(valdafíkn), án þess að þeir þó
hefðu »nokkra hugsjón að berj-
ast fyrir«, eða ætla sér að fram-
kvæma. — Ef til vill felst hér
skýring á því furðulega stjórn-
arfars-fyrirbrigði, að stjórnum
vorum á síðari árum virðist
vera algerlega sama um það,
hvaða útreið frumvörp þeirra fá
á Alþingi. Þeir um það! virðast
stjórnirnar hugsa með sér. Og
þær sitja í makindum eftir sem
áður. Og þingið lætur þær sitja.
Virðast orð Gunnars rætast, því
eigi er sýnilegt, að hugsjónir
verði stjórn né þingi að fóta-
kefli. — —
í insta eðli sínu er »pólitík«
baráttan um styztu og beztu
leiðina að takmarkinu: hags-
munir heildarinnar inn á við
sem út á við, eða með öðrum
orðum: heill þjóðarinnar á öll-
«m sviðum. t*að er grundvallar-
bugsjón sljórnmálabaráttunnar.
Heflbrigð stjórnmálabarátta er
því ætíð drengileg. Þar keppa
allir að sama marki, en eru þó
eigi ætíð sammála um leiðirnar.
Kappið verður eðlilega allmikið
oft og tíðum, og hitinn eftir því,
samkvæmt eðli manna, þar eð
takmarkið er æðsta mál hverrar
þjóðar. En þrátt fyrir það á
þar að ríkja fullur drengskapur,
og hvert kapp að vera »fagur
leikur«. Þar sæma hvorki pústr-
ar né hrindingar, né að brugðið
sé fæti fyrir keppinaut sinn á
hlaupi. Drengskaparkapp í hví-
vetna, og sá vinnur, sem frækn-
astur er í svip og kemur sinni
stefnu á framfæri. Við það verða
hinir að sætta sig, nema því að
eins, að þeir þykist sjá aðrar
leiðir að mun betri. —
Vera má að sumum »gráslepp-
unum« þætti álíka lltið varið í
þessa pólitík og stráknum, sem
heyrði sagt frá, að í himnariki
yrðu allir strákar að vera góðir;
þar mætti enginn láta illa né
tala ljótt. — »Það þykir mér
ljóti stekkurinn«, sagði strákur,
»þar vildi ég ekki eiga að
vera!« —
William JenDiDss Brjae.
Símskeyti hefir fyrir nokkru
flutt þá fregn, að W. J. Bryan
sé látinn. Rétt áður hafði hann
verið sækjandi i »apamálinu«
heimskunna í Tennessee. Mun
allmarga hafa furðað stórlega,
er það fréltist, að svo merkur
maður og mikilhæfur sem Bry-
an skyldi takast sókn á hendur
gegn svo viðurkendum vísinda-
legum staðreyndum, sem þró-
unarkenning Darwins er alment
talin.
Grein sú, er hér fer á eftir,
veitir mönnum nokkra úrlausn
i þessa átt. Er hún stuttur út-
dráttur úr blaðagrein, er nafn-
kunnur rithöfundur enskur og
ritstjóri, A. G. Gardiner að nafni,
skrifaði um þær mundir i blað
sitt. — Hann ritar m. a. á þessa
leið:
— Hinn furðulegi sjónleikur,
sem leikinn er i Tennessee um
þessar mundir, vekur sérstaka
athygli sökum þess, að það er
William Jennings Bryan, er tek-
ist hefir á hendur að velta
mannsandanum niður aftur, af
þeim hátindum, er honum hefir
tekist að klífa. Það er úr vöndu
að ráða, hvort maður á að
grála eða hlæja yfir svo furðu-
legum sögulokum á mikilli og
viðburðaríkri mannsæfi. Væri
mér gjarnt að gráta, býst ég
helzt við að ég myndi fara að
væla, því þótt liðin sé nú um
20 ár, síðan ég sá Bryan, stend-
ur hann mér enn fyrir sjónum
endurminningarinnar eins og
stórt landslag með skýjafari og
hreinum, svalandi vindblæ. Pótt
sumir dragi gáfur hans i efa,
þá er þó hin hreina og óbrotna
skapgerð hans og sjálfgleymandi
sannfæring hans, hafin yfir all-
an efa!
• Sé svo, að Bryan blekki nokk-
urn mann, þá er það sjálfan
sig, og engan annan. En það
gerir hann líka stundum, sök-
um þess að hjarta hans er öfl-
ugra en hugurinn. Sé hann sann-
færður um, að það, sem hann
berst fyrir, sé siðferðislega rétt,
kærir hann sig kollóttan um,
hverjar stjórnmálaaíleiðingar það
kunni að fá. —
Samkvæmt eðli sínu hefði
Bryan átt að geta orðið einn
hinn merkasti vakningaprédik-
ari, sem uppi hefir verið. Allar
ræður hans eru prédikanir.
Sennilega hefir hann haldið fleiri
opinberar ræður en nokkur ann-
ar, sem uppi hefir verið í ver-
öldinni. Þá er hann var forseta-
efni Bandaríkjanna i fyrsta sinn,
hélt hann yfir 2000 kosninga-
ræður — og 40 þeirra sama
daginn. Einhverja víðfrægustu
ræðu slna hélt hann 1000
sinnum.
Þungamiðjan i öllum ræðum
hans er trúarbragðalegs eðlis.
Jafn veraldleg og fjármunaleg
málefni eins og peningaslátta,
og hvort stofneyrir ríkisins skuli