Dagblað - 18.08.1925, Qupperneq 1

Þriðjudag
18. ágúst
1925.
I. árgangur.
163.
tölublað.
MEIRI en meðal átök þarf til
að breyta stefnu aðstreym-
is fólksins til kauptúnanna.
Verður það ekki gert með nein-
um þvingunarráðstöfunum um
kyrsetningu eða innflutningshöft.
Fólkið á sjálft að velja og
hafna, og taka síðan afleiðing-
unum, eins og þær verða. En
til þess að almenningur sé dóm-
bær um hverja lífsstöðu eigi að
velja sér, þá þarf gagnmentun
fólksins að aukast að miklum
mun frá því sem nú er. Þótt
miklu sé kostað til mentamála
hér á landi, þá er almenn ment-
un þjóðarinnar næsta bágborin
á ýmsum sviðum, og virðist
sumstaðar svara illa kostnaði,
a. m. k. við suma barnaskóiana.
Ef fólkið á að haldast við í
sveitunum, er fyrsta skilyrðið,
að því geti liðið þar vel, og að
sanngjörnum kröfum fjöldans
um breytta lífshætti verði hægt
að fullnægja. Landið þarf að
gefa einstaklingnum gróðavonir,
eigi síður en sjórinn, og sveit-
irnar þurfa að vera meira að-
laðandi en nú eru þær.
Á sviði landbúnaðarins eru
víðast hægar umbætur, því fram-
tak bóndans er svo takmarkað
vegna óhægrar aðstöðu og nokk-
urs áhugaleysis um að koma
sem mestu í framkvæmd og
leggja sig þar alla fram. Hann
heflr sínar afsakanir í erfiðleik-
unum og áhugaleysinu. Fað er
^idagömul staðreynd, að land-
bóndinn ber oftast lítið úr být-
um fyrir langt erfiði, jafnvel
sehlanga þrælkun, og það hefir
smámsaman dregið úr framtaki
hans, og jafnframt sveigt hugi
fólksins þangað, sem meiri lik-
indi voru til að mikið erfiöi
gæfi mikinn arð. Afleiðingar
þessa ástands lýsa sér greini-
*ega í rótleysi fólksins og ringul-
teið, sem mjög um of auðkenn-
lr alt þjóðlíf vort nú á dögum.
1 að er ekkert, sem heldur mönn-
nin við heimahagana ogættarreit-
ina> en margt sem dregur frá
þeim. t*að er oft og tíðum ekki
mikilvægl, sem veldur þátta-
skiftum í lífi einstaklingsins,
vegna þess að alla kjölfestu
vantar og ákveðið markmið að
stefna til.
Þetta er vandamál, sem vert
er að veita athygli, því undir
úrlausn þess er að mestu kom-
ið, hvort landbúnaðurinn muni
taka nauðsynlegum upibótum,
eöa hnigna ár frá ári, eins og
nú eru horfur á. íslenzk sveita-
menning og þjóðmenning yfir-
leitt er hér einnig í hættu stödd,
og er því mikilsvert, hvernig úr-
lausnin tekst.
Sveitirnar þurfa að taka þeim
umbótum, sem gerir þær lifvæn-
legar móts við kaupstaðina.
Fólkið þarf að festa rætur í átt-
högunum og bindast þeim trygð-
arböndum. En fyrst og fremst
þarf að tryggja mönnum, að
árangur erfiðisins falli þeim
sjálfum í skaut og eftirkomend-
um þeirra, en ekki einhverjum
óviðkomandi og óskyldum. —
Óðalsréttur eða erfðaábúð er
það sem helzt má vænta, að
komið geti hér að haldbeztu
gagni.
OÖalsréttur.
Römm cr sú taug er rekka
ðregar föðnrtúna til.
I sfðasta blað »Freys« ritar
Guðm. G. Hagalin athyglisverða
grein um óðalsrétt Norðmanna,
og telur hann Vera aðal-undir-
stöðuatriði norsku sveitamenn-
ingarinnar, og það sem bezt
hefir varðveitt rótfesti fólksins.
Trygð Norðmanna við átthaga
sína sést greinilega á eftirfarandi
smásögum, sem G. G. H. seg-
ir frá:
»Á bæ einum hér bjuggu hjón
er áttu tvö börn, pilt og stúlku.
Pilturinn skyldi taka við jörð-
inni, svo sem venja er til og lög
gera ráð fyrir. Stúlkan giftist og
fór með manni sínum til Arae-
ríku. Peim vegnaði þar vel og
áttu að lokum stóra og arðber-
andi verslun. En einn góðan
veðjirdag fengu þau bréf frá for-
eldrum konunnar. Sonur þeirra
var dáinn og nú urðu þau að
koma heim og taka við jörð-
inni, svo að ekki þyrfti að selja
hana. Hjónin hugsuðu ekki lengi
málið. Áður en árið var liðið
sátu þau að búi á Voss og
höfðu selt verslun sína í Ameríku.
— Það er í rauninni merkilegt,
að þið skylduð flytja heim. Þetta
var ekki yðar óðal — og ykkur
leið vel í Ameríku, sagði eg við
bóndann, þá er þelta leiddist í
tal, eitt sinn, er fundum okkar
bar saman.
— Það var óðal konunnar —
og eg veit hvernig mér hefði
verið innanbrjósts, ef eg hefði
séð fram á það, að mín ættar-
jörð kæmist í hendur framandi
manna. Tengdaforeldrar mínir
hefðu heldur ekki tekið í mál
að flytja sig til Ameríku.
Fyrir nokkrum árum bar það
við hér á Voss, að ungur stór-
huga bóndi hleypti sér í svo
miklar skuldir, að hann sá ekki
annað fyrir hendi en selja jörð-
ina á opinberu uppboði. Féll
þetta honum svo þungt, að hann
fyrirfór sér. Siðan varð kona
hans vitskert.
Menn munu nú ef til vill
segja, að þetta sé ekki sérlega
lokkandi dæmi. Nei, það er nú
svo. En eg býst við, að allir
verði að viðurkenna, að það afl,
sem er jafn sterkt og þetta dæmi
sýnir, muni vera þjóðfélagsstoð,
sem ekki falli við fyrsta högg.
í næsta húsi við mig býr
maður sá, sem Eirikur heitir.
Jörðin heitir Finne. Þar hefir
ætt Eiríks búið öldum saman.
Mann fram af manni hafa nöfn-
in Eirikur og Styrkur haldist í
ættinni. Eiríkur sá, sem nú býr