Dagblað - 31.08.1925, Blaðsíða 1
Mánudag ^ / árgan
31. águsl T/J/T^/1 //7^
Mf vf vf vrvvv tölublc
EITT af sérkennum ReykjaTÍk-
ur eru hornskökku húsin
sem hvarvetna getur á að
líta. Eru flest þeirra sizt til
neinnar bæjarprýði auk óþægind-
anna að búa i þeim. Ætti það
að vera auðskilið mál, að miklu
erfíðara er að gera herbergja-
skipun þeirra svo að þægileg sé,
auk þess sem hornskekkjan er
altaf til stórlýta, bæði innan húss
og utan.
Á flestum götuhornum í bæn-
um eru meira eða minna horn-
skökk hús, þar sem annars nokk-
ur eru. Orsökin er auðvitað sú
að göturnar skera ekki hvor
aðra hornrétt og eftir þvi verö-
ur að haga byggingunum. Horn-
skekkjan á gatnamótunum virð-
ist vera það sém helzt gætir
samræmis í, bæði um gatnaskip-
un og húsagerð, og gætir þess
engu siður í nýjum bæjarhlut-
um en þeim gamalbygðu. Petta
er því vítaverðara sem það er á
fleiri stöðum óþarft, og sýnir eitt
með öðru það sleifarlag sem hér
hefir ríkt i ytri framkvæmd
bæjarmálanna. Hér þýðir ekki
að sakast um fyrstu gerð en
jafnsjálfsagt er að finna að því,
að ekki skuii lagfært þegar tæki-
færi gefast til.
1 nýhverfum bæjarins hefði
viðar mátt komast hjá horn-
skekkjunni en gert hefir verið
og í eldri bæjarhlutunum hefði
mikið mátt draga úr henni jafn-
óðum og endurbygging við göt-
urnar færi fram, en hvergi hefir
verið gerð tilraun til að bæta úr
þessum bæjarlýtum. Hornskekkj-
an á sér einnig víðar stað en
þar sem gatnaskipunin takmark-
ar. Ný steinhús eru bygð horn-
skökk vegna gamalla timbur-
húsa, eða jafnvel lóðatakmarka,
þótt innanhandar hefði verið að
komast hjá þeim vansmiðum.
I*ar sem óhagkvæm lóðatak-
mörk geta valdið hornskekkju
húsa ætti annaðhvort að haga
nýbýggingum þar eftir og hafa
þá húsin heldur minni svo kom-
ist verði hjá byggingarlýtum
eða taka lóðaspildur eignarnámi
ef ekki næðist samkomulag um
kaup á þeim, sem gera má ráð
fyrir að oftast mundi takast,
einkum ef eignarnámið væri
yfirvofandi. Þyrfti það hvorug-
um að vera til baga, en öðrum
til gagns, og mætti þá byggja
hagkvæm hús og viðunandi út-
lits í stað þess óskapnaðar sem
nú er viða hrúgað upp. Auðvitað
þurfa að vera ákvæði um að ekki
megi taka lóð eignarnámi nema
sem nauðsynlegt er til að »rétta
af« hús, eða til að gera óheppi-
leg lóðartakmörk hagkvæari. Nú
er t. d. verið að byggja stórt
og vandað steinhús á horni
Grettisgötu og Klapparstígs sem
hornskagt er á öllum hornum.
Vegna legu gatnanna gat það
ekki orðið hornrétt að öllu leyti
en vandalaust var að láta það
Iíta betur út en nú gerir það. Er
svo víðar, þótt ekki sé tiltint að
þessu sinni. Hornskökku húsin
og skáskornu gatnamótin er eitt
af því sem setur þennan lands-
kunna ómenningarsvip á bæinn,
og munu lengi verðá talandi
vottur þess skipulagsleysis og
ósamræmis sem hér er á allri
gatnaskipun og húsagerð.
G rænland.
ii.
Á því virðist enginn vafi, að
rikisstjórnin danska hefir fullan
og einlægan vilja á því að reyna
til að réttta við ástandið á Græn-
landi. En á hinn bóginn mun
mega telja fyllstu líkur til þess,
að hún sé heldur seint á ferð-
inni. Eru komin allstór skörð i
þann kínverska múr, sem ein-
okunin hefir barist við að lykja
um Grænland. Má þar fyrst til
nefna dansk-norsku samningana,
og siðan hafa Danir veitt Bret-
um sömu réttindi á Austur-Græn-
landi. Virðist þvi óðum farið að
nálgast opnun landsins, enda
verður þess óefað eigi langt að
bíða, að Danir af frjálsum vilja
— eða tilneyddir — rífi niður
þetta skálkaskjól gamallar úrelt-
rar einokunar. — Á opnun-
arstefnan þegar marga tals-
menn í Danmörku, og eykst
þeim óefað fylgi með degi hverj-
um.
Fyrir skömmu skrifaði Harry
Söiberg, rithöfundur, grein í
»Politiken« um Grænlandsmálin
og taldi réttast frá dönsku sjón-
armiði og hyggilegast að »opna
Grænland«. Hann bendir á, að
einokunin hafi eigi getað sporn-
að við hinni miklu kynblöndun
í landinu, og að nú sé tæplega
til einn einasti hreinn Eskimói
á Suður-Grænlandi. Telur hann
því ófært að halda við lokun
landsins undir því yfirskyni, að
það sé gert sökum kynstofnsins.
Sé það bæði óþarft, og auk þess
dýrt fyrir danska ríkið, og alls
eigl hættulaust stjórnmálalega.
Söiberg minnir á, að í hinni
gömlu Eystribygð hafi verið 190
bæir og fjöldi kvikfénaðar. Muni
því sauðfjárrækt geta orðið mikil-
væg atvinnugrein á Grænlandi,
og vitnar hann i ummæli Sig-
urðar búnaðarmálastjóra. »En
hvað ætti þá að vera því til
fyrirslöðu að opna landið jafn-
framt því, að Eskimóum sé kend
sauðfjárækt, eða jótskir land-
námsmenn sendir þangað?«
Einnig minnist Söiberg á, að
í sumar sé að veiðum við strend-
ur Vestur-Grænlands um 50
norsk fiskiskip, en aðeins 2—3
dönsk skip (færeysk?). Sé Norð-
mönum neitað að verka fiskinn
í landi, og þeir fái ekki að taka
vatn nema á vissum stöðum.
Telur hann, að það hljóti öllum
að vera ljóst, að þessháttar á-
sigkomulag geti eigi haldist til
lengdar. — Er enda talið mjög
léklegt, að rikisstjórnin danska
muni taka opnun Suður- og