Dagblað - 14.10.1925, Síða 1

Miðuikudag
14. október
1925.
I. árqanqur.
212.
tölublað.
agBlaé
RIÐJUNGUR annarar aldar
er liðinn frá því að synda-
flóð það, sem Hiöðver fimt-
ándi boðaði, velti einveldinu úr
sessi. Blóð stjórnarbyltingarinn-
ar miklu flæddi yfir gróðurlaus
lönd og veitti jarðveginum frjó-
efni frelsisins. Okinu var aflétt.
Allir urðu jafnir fyrir lögunum.
En ekkert er nýtt undir sólunni.
Stjórnskipulag það, sem nú
komst á í Norðurálfu, bafði áð-
ur verið með fullu fjöri í hinu
forna Grikklandi. Á átjándu öld-
inni var það andans gull grafið
upp, er eitt sinn var undirstaða
frelsis og framfara í hinum forn-
grísku lýðríkjum. Stjórnarfyrir-
komulag Aþenuborgar var fyrir-
myndin. Svo mikið dálæti höfðu
menn á fornöldinni, að frakk-
nesku frelsishetjurnar tóku sér
grísk og rómversk nöfn.
t>vi hefir réttilega verið hald-
ið fram, að menning Evrópu
eigi sér rætur í fornöld Grikkja.
Á það ekki aðeins við um listir
og vísindi. Stjórnmálin eru þar
með talin. Sama gildir ísland,
hið lýðfrjálsa land til forna,
sem Grikkland. Par stóð vagga
frelsis þess, er síðar leið undir
lok. — Af því sem á undan er
farið grípur mann ós^jálfrátt sú
hugsun, að hið sama kunni nú
að verða hinu lýðfrjálsa skipu-
lagi að fjörlesti sem áður. Lýð-
frjálsu ríkin til forna liðu undir
lok. Þeim var áskapaður aldur.
Einveldið tók við. Harðstjór-
arnir lögðu fjötur þann á þjóð-
irnar, er mörgum öldum síðar
varð eingöngu leystur með bylt-
ing og blóði.
Hvað tekur svo við, þegar
hin lýðfrjálsu ríki, sem nú eru
*»Ppi, kollvarpa því stjórnarfari,
sem nú er ríkjandi? Eða hefir
nokkur trú á því, að slíkt á-
stand sem nú er haldist öldum
saman? — Reynsla fortiðarinn-
ar varpar ljósi yfir framtiðina.
Lýðfrjálsu ríkin í Grikklandi
^rðu skattlönd Makedoniu. Kon-
Un8Ur þeirra varð einvaldur. Og
rómverska lýðveldið varð keis-
aradæmi, sem breiddi einveldis-
arma sína um löndin alt i
kringum Miðjarðárhaf, eða all-
an hinn mentaða heim þeirra
tíma. — Þvi hefir verið haldið
frara af sumum, að orsök þess
að lýðríkin urðu undir sé sú,
að þjóðirnar sendu ekki fulltrúa
á þing. Borgararnir tóku sjálfir
beinan þátt í stjórn og laga-
skipun landsins. Fór þá tiðum
svo, að lítill hópur manna, sem
kom til þings, réði lögum og
lofum. Nú eru sendir fulltrúar
til þinga í öllum lýðfrjálsum
löndum. Er nú tekið frekar til-
lit til heildarinnar. Óskir og
þarfir allra landsmanna eru
frekar teknar til greina.
Sannleikurinn er sá, að í raun
réttri voru það ekki borgararnir,
sem stjórnuðu landinu til forna.
Þeir komu að vísu saman á
torgum og samþyktu lögin með
uppréttum höndum. En þeir
sem stjórnuðu, voru íáeinir
menn, er með mælsku sinni
höfðu unnið sér traust borgar-
anna. Að vísu hafði hinn frjálsi
lýður fengið þeim valdið í hend-
ur, og þess vegna var þeim
skylt að fylgja fram málum
þeim, er borgararnir vildu að
fram næði að ganga. Lýðurinn
hallaðist svo eindregið að þeim,
sem lofuðu mestu. En þarna er
sennilega fólgin orsök þess að
lýðríkin urðu að þoka fyrir
einveldinu. Málagarparnir áttu
að sækja völd sín og metorð í
hendur borgaranna, og fóru því
oft og einatt óhyggilega að ráði
sínu, leiddu rikið i ógöngur af
ótta við atkvæðamissi.
En viti mennl Hið sama er
uppi á teningnum enn í dag.
Þingræðinu er það ofvaxið að
marka hollar og réttlátar stjórn-
málastefnur, sem haldi saman
og uppi hinum einstöku rikis-
heildum. Hverir fara með völd-
in? Fámennur flokkur manna.
Borgararnir láta sér nægja að
greiða atkvæði, —
Ef þeir fá skömm á pólitísku
flokkunum og greiða atkvæði
eftir eigin sannfæringu, en utan
við alla flokka, þó kveður við
úr öllum áttum hrópið alkunna:
Fylgirðu ekki flokk er atkvæði
þitt ónýtt. t>að er sama sem að
þú greiðir ekki atkvæði.
Hver er þá munurinn á for-
tíð og nútíð? Á lýðstjórnarkerfið,
þingræðissælan, sem nú situr í
hásæti, lengra Iíf fyrir höndum
en lýðríkisstjórnin til forna?
Rís ekki önnur alda sterkari
og á hina ofan, eins og áður?
Eða rennur upp öld hinnar
sönnu menningar, sem gerir
mennina yfirleitt að sjálfstæðum
hugsandi verum, sem með at-
kvæðum sínum fá þeim einum
völdin í hendur, sem eingöngu
láta heill og fremd land síns
ráða gerðum sínum en selja
ekki sjálfa sig með húð og hári
og hestbyrði af fölskum loforð-
um. — Framtíðin sker úr.
Utan úr heimi.
Khöfn, FB., 13. okt. ’25.
Kommúnistavorkfallið í París.
Símað er frá París, að ekkert
hafi orðið af verkfalli kommún-
ista. Aðeins fáeinir hættu starfi
sínu. Lögreglan var viðbúin í
gærkvöldi. Hófst þá handalög-
mál milli lögreglumanna og
kommúnista, er hinir síðarnefndu
reyndu til að stöðva sporvagna.
Kommúnisti einn hóf skothríð,
en lögreglumennirnir svöruðu í
sömu mynt. Margir særðust, en
örfáir biðu bana.
Harokkóstríðinu lokið?
Sfmað er frá Madrid, að Rivera
sé kominn aftur frá Marokkó.
Fullyrðir hann að striðinu sé í
raun og veru lokið. Riffmenn
hafi allsstaðar verið algjörlega
gerðir afrurreka.